Ngày 17/12, Ngân hàng HSBC nhận định kiều hối, kim ngạch xuất khẩu và tiềm năng thu hút FDI là những điểm sáng nổi bật hỗ trợ cán cân tài khoản vãng lai của Việt Nam trong năm 2021.
Trong báo cáo “Vietnam at a glance” tháng 12/2021, các chuyên gia HSBC nhận định tình hình gián đoạn chuỗi cung ứng trong những tháng qua khi làn sóng dịch COVID-19 thứ 4 bùng phát là thử thách khó khăn nhất mà Việt Nam từng đối mặt. Tuy nhiên, trong bức tranh chung khó khăn, vẫn còn nhiều điểm sáng hỗ trợ tài khoản vãng lai. Vẫn còn nhiều điểm sáng hỗ trợ tài khoản vãng lai Theo HSBC, trong những giai đoạn khó khăn như hiện nay, kiều hối ổn định và đều đặn từ cộng đồng người Việt ở hải ngoại là nguồn hỗ trợ có giá trị cho tài khoản vãng lai của Việt Nam. Bất chấp đại dịch, trong năm 2021, Việt Nam vẫn là nước nhận kiều hối cao thứ ba ở châu Á với tổng giá trị kiều hối chuyển về đạt 18 tỷ USD, chỉ đứng sau Trung Quốc và Philippines.
Xuất khẩu là điểm sáng tiếp theo khi nền kinh tế mở cửa trở lại từ tháng 10 nhờ Nghị quyết 128 của Chính phủ, thúc đẩy sản xuất phục hồi, mở ra khả năng đưa cán cân thương mại trở lại thặng dư trong quý IV/2021. Xuất khẩu tháng 11 tăng 18,5% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu là nhờ mức tăng vọt 23% trong xuất khẩu smartphone và mức tăng mạnh 29% của xuất khẩu máy móc (so với cùng kỳ năm trước). Trong nhóm những ngành hàng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi làn sóng dịch thứ 4, xuất khẩu dệt may đã dần hồi phục với mức tăng 25% so với cùng kỳ năm trước. Thặng dư thương mại cộng dồn trong tháng 10 và tháng 11 đạt 2,8 tỷ USD, bù đắp các tháng thâm hụt của quý III, qua đó đẩy thặng dư thương mại từ đầu năm đến nay lên 0,9 tỷ USD.
Bên cạnh đó, các chuyên gia HSBC nhận định dòng vốn FDI ổn định là trụ cột vững chắc hỗ trợ các cán cân chính của Việt Nam. Bất chấp những biến động khó lường do đại dịch, FDI ròng liên tục duy trì ở mức 6% GDP, tương đương với mức trước đại dịch. HSBC nhận định rằng FDI là một “con át chủ bài” của Việt Nam vì nguồn vốn đầu tư nước ngoài đổ vào lĩnh vực sản xuất đã giúp cải thiện tình hình tài khoản vãng lai. Trong khi tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng làm dấy lên nhiều câu hỏi về triển vọng thu hút FDI của Việt Nam, HSBC nhận định tiềm năng tăng trưởng lâu dài vẫn được duy trì do quyết định đầu tư FDI phụ thuộc lớn hơn vào tiềm năng trong trung và dài hạn của nền kinh tế.
“Vẫn còn nhiều lý do chính đáng để lạc quan về các điều kiện cơ bản của Việt Nam nếu xét tới lợi thế cạnh tranh trong hiệu quả chi phí nhân công, cơ sở hạ tầng được cải thiện, các cụm công nghiệp có sẵn và một loạt hiệp định tự do thương mại. Vốn FDI mới đã tăng gần 4% trong tháng 11 so với cùng kỳ năm trước, hơn một nửa trong số đó là nhờ sự gia tăng năng lực trong lĩnh vực sản xuất. Các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung và LG đều đã công bố kế hoạch đầu tư mở rộng năng lực sản xuất tại Việt Nam”, theo báo cáo của HSBC. Dự báo tài khoản vãng lai của Việt Nam thâm hụt, lạm phát dưới 2% trong năm 2021 Tuy nhiên, bên cạnh những điểm sáng về kiều hối, kim ngạch xuất khẩu và dòng vốn FDI, HSBC đánh giá rằng các con số thặng dư này không đủ bù đắp các mức thâm hụt chính và thâm hụt dịch vụ. Cụ thể, trong năm đầu tiên dịch COVID-19 bùng phát, thặng dư tài khoản vãng lai của Việt Nam ghi nhận ở mức cao kỷ lục, tương đương 5,5% GDP nhờ xuất khẩu tăng trưởng vượt bậc trong khi nhập khẩu thu hẹp bất thường. Nhưng đến quý II/2021, cán cân thương mại quốc gia đã chuyển từ thặng dư sang thâm hụt với mức thâm hụt tài khoản vãng lai hàng quý tương đương 6,7% GDP.
Bối cảnh thay đổi đã khiến HSBC đánh giá lại tình hình tài khoản vãng lai của Việt Nam, với nhận định tài khoản vãng lai trong quý III/2021 nhiều khả năng rơi xuống mức âm trước khi có thặng dư nhẹ trong năm 2022. Thâm hụt trong lĩnh vực dịch vụ cũng góp phần tác động tiêu cực đến tình hình tài khoản vãng lai. Trước đại dịch, ngành du lịch phát triển mạnh mẽ mang lại nguồn thu ngoại hối quan trọng khiến thâm hụt dịch vụ trường kỳ của Việt Nam giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử là 1,5 tỷ USD vào năm 2019. Tuy nhiên, khi ngành du lịch bị “đóng băng”, thâm hụt dịch vụ tăng gần 10 lần lên đến 10 tỷ USD trong năm 2020. “Tình hình chưa mấy cải thiện trong năm 2021 cho thấy thâm hụt dịch vụ năm nay nhiều khả năng không dưới mức năm ngoái. Điều đáng khích lệ là Việt Nam đã bước đầu mở cửa lại biên giới đón khách du lịch nước ngoài đến năm địa phương từ tháng 11", các chuyên gia HSBC nhận định. Về triển vọng ngành du lịch năm 2022, HSBC cho rằng khả năng phục hồi hình chữ V khó có khả năng xảy ra trong ngắn hạn do nhiều yếu tố như sự thiếu vắng du khách quốc tế, tiến trình mở lại các đường bay quốc tế còn gặp nhiều khó khăn… Do đó nhìn chung ảnh hưởng tiêu cực của thâm hụt dịch vụ lên tài khoản vãng lai sẽ còn, mặc dù nhiều khả năng ảnh hưởng không phải quá lớn. Về rủi ro lạm phát, HSBC nhận định lạm phát đã tăng nhanh hơn kỳ vọng trong tháng 11, nhưng nguyên nhân chủ yếu đến từ yếu tố chi phí đẩy do giá nhiên liệu tăng cao, còn lạm phát từ nhu cầu vẫn còn yếu. Dự báo lạm phát năm 2021 đạt 1,9% trước khi tăng lên 2,7% trong năm 2022.
Năm 2020, khả năng chống chịu trước các cú sốc bên ngoài của Việt Nam ngày càng tốt lên theo thời gian nhờ có thặng dư tài khoản vãng lai tăng. Tuy nhiên, tấm khiên này đã mỏng dần trong năm 2021. ẢNH HƯỞNG TIÊU CỰC TỪ THÂM HỤT DỊCH VỤMới đây, trong báo cáo Vietnam at a glance tháng 12/2021, HSBC lưu ý, tại giai đoạn xảy ra khủng hoảng tài chính toàn cầu, thâm hụt tài khoản vãng lai của Việt Nam đạt mức cao nhất tương đương 11% GDP. Đồng thời, khả năng vượt qua các cú sốc bên ngoài lại ngày một tốt lên theo thời gian. Rõ ràng, sự cải thiện của tài khoản vãng lai luôn song hành cùng với sự phát triển vị thế của Việt Nam trong thương mại toàn cầu. Ngay cả trong năm đầu tiên đại dịch xảy ra, thặng dư tài khoản vãng lai của Việt Nam ghi nhận mức cao kỷ lục, tương đương 5,5% GDP nhờ xuất khẩu tăng trưởng vượt bậc trong khi nhập khẩu thu hẹp bất thường. Tuy nhiên, theo HSBC quan sát, các chỉ số thương mại cơ bản đã thay đổi kể từ đợt bùng dịch do biến chủng Delta xuất hiện trong tháng 5 vừa qua. Trong quý 2/2021, Việt Nam chứng kiến mức thâm hụt tài khoản vãng lai theo quý cao nhất từ trước tới giờ, tương đương 6,7% GDP trong bối cảnh cán cân thương mại chuyển dịch từ thặng dư sang thâm hụt. "Số liệu về tài khoản vãng lai cho nửa năm 2021 chưa được công bố, nhưng dữ liệu về thương mại chúng tôi có được cho thấy tài khoản vãng lai trong quý 3/2021 nhiều khả năng bị âm", báo cáo của HSBC đánh giá.  Ngoài ra, báo cáo cũng nhấn mạnh thêm rằng, thâm hụt về dịch vụ cũng là yếu tố ảnh hưởng tiêu cực. Trước đại dịch, ngành du lịch phát triển mạnh mẽ mang lại nguồn thu ngoại hối quan trọng khiến thâm hụt dịch vụ trường kỳ của Việt Nam giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử là 1,5 tỷ USD vào năm 2019. Thế nhưng, khi ngành du lịch bị “đóng băng”, thâm hụt dịch vụ tăng gần 10 lần lên đến 10 tỷ USD trong năm 2020. Tình hình chưa mấy cải thiện trong năm 2021. Theo báo cáo, điều đáng khích lệ là Việt Nam đã bước đầu mở cửa lại biên giới đón khách du lịch nước ngoài đến năm địa phương từ tháng 11. Dẫu vậy, những yếu tố kết hợp như sự thiếu vắng du khách Trung Quốc và việc trì hoãn mở lại các đường bay quốc tế dự báo khả năng phục hồi ngắn hạn nhanh chóng theo hình chữ V của ngành du lịch ít có cơ hội xảy ra trong năm 2022. "Như vậy, ảnh hưởng tiêu cực của thâm hụt dịch vụ lên tài khoản vãng lai sẽ còn kéo dài, mặc dù nhiều khả năng sẽ không quá nhiều", nhóm nghiên cứu tại HSBC nhấn mạnh. BỨC TRANH KHÔNG CHỈ MÀU XÁMSong, mọi thứ không hoàn toàn quá tệ. Bởi lẽ, lượng kiều hối gửi về đều đặn từ cộng đồng rất đông người Việt ở nước ngoài là một trong những điểm sáng. Bất chấp đại dịch, trong năm 2021, Việt Nam vẫn là nước nhận kiều hối cao thứ ba ở châu Á với tổng giá trị chuyển về đạt 18 tỷ USD, chỉ đứng sau Trung Quốc và Philippines. Trong những giai đoạn như hiện nay, kiều hối ổn định là nguồn hỗ trợ có giá trị cho tài khoản vãng lai của Việt Nam. Trong bối cảnh đó, cán cân thương mại của Việt Nam nhiều khả năng sẽ có thặng dư trong quý 4/2021 sau khi nền kinh tế mở cửa trở lại từ 1/10. Hiện tại, xuất khẩu tháng 11 tăng 18,5% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu là nhờ tăng trưởng mạnh mẽ mặt hàng điện thoại thông minh… HSBC lưu ý, Việt Nam cần hết sức thận trọng bởi tốc độ khôi phục chuỗi cung ứng của Việt Nam đang phụ thuộc rất nhiều vào khả năng kiểm soát được đợt bùng dịch Covid-19 hiện tại. Mặt khác, lượng FDI duy trì ổn định vẫn là một trụ cột vững chắc hỗ trợ cho cán cân chính của Việt Nam. Bởi thực tế cho thấy, bất chấp những biến động khó lường do đại dịch, FDI ròng liên tục duy trì ở mức 6% GDP, tương đương với mức trước đại dịch. Đây là một “con át chủ bài” của Việt Nam vì nguồn vốn đầu tư nước ngoài đổ vào lĩnh vực sản xuất đã giúp cải thiện tình hình tài khoản vãng lai của Việt Nam. Tất nhiên, những biến động trong ngắn hạn là khó tránh khỏi trong bối cảnh Việt Nam vẫn còn đang trong cuộc chiến ứng phó với tình trạng số ca mắc mới mỗi ngày tăng trở lại và khó khăn do thiếu hụt lao động trầm trọng. "Dẫu vậy, chúng tôi vẫn tin rằng các quyết định đầu tư FDI phụ thuộc vào tiềm năng trong trung và dài hạn của nền kinh tế", theo HSBC. Vẫn còn nhiều lý do chính đáng để nhà đầu tư nước ngoài lạc quan về các điều kiện cơ bản của Việt Nam nếu xét tới lợi thế cạnh tranh trong hiệu quả chi phí nhân công, cơ sở hạ tầng được cải thiện, các cụm công nghiệp có sẵn và một loạt hiệp định tự do thương mại. "Xét cho cùng, ưu tiên lúc này của các nhà làm chính sách là lấy lại đà tăng trưởng và củng cố niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài. Nhiệm vụ cấp thiết nhất là làm sao kiểm soát được đợt bùng dịch Covid-19, đồng thời đưa ra những chế độ đãi ngộ phù hợp và tạo điều kiện thuận lợi để thu hút công nhân trở lại nhà máy làm việc an toàn, ổn định", báo cáo của HSBC khuyến nghị |
