Khi bắt đầu mùa khai giảng năm học mới, trên mạng xã hội lan truyền không ít lý luận được xem là “đột phá, khai sáng” về quan hệ thầy trò nơi học đường. Trong đó, có những ý kiến nhận xét nhà trường hôm nay, nên bỏ câu “Tiên học lễ, hậu học văn” vì quan niệm đó là cố chấp, cách giáo dục này đã lỗi thời và chỉ tạo ra những con người phục tùng. Show Tuy nhiên, việc thực hành lễ của người xưa cho thấy, không hề có cách suy nghĩ lập luận như vậy, mà trái lại, chính cách tuân thủ chữ lễ đúng nghĩa mới tạo nên sự sáng tạo, phát triển mới mẻ, hợp lý hơn cho thế hệ trẻ. Về hình thái, chữ lễ trong Hán văn vẽ hình hộp đựng đồ vật cúng của thầy tư tế, diễn ý cách thức cúng bái thần linh để cầu xin ân huệ. Hình hộp ấy gồm các chuỗi ngọc quý, bánh trái, thể hiện bằng diễn tấu âm nhạc, khấn nguyện cầu xin thần linh. Về sau, người ta thêm bộ kỳ (bàn thờ) phía trước để làm rõ chữ lễ hơn, theo nghĩa hình thức giao tiếp giữa con người và thần linh. Dần dà về sau, chữ lễ không gói gọn trong cách thức giao tiếp cầu xin giữa thần linh và con người nữa, mà chỉ vào hành vi giao tiếp giữa người và người. Con người theo đó, cần thủ lễ với nhau, trân trọng nhau, kính nhường nhau như đối đãi với thần linh. Nên biểu đạt quan trọng của lễ, là sự trọng thị qua lại. Đây là mấu chốt quan trọng để thực hành lễ. Con người có lễ sẽ không đơn giản tiếp nhận giao tiếp một chiều mà luôn có sự cân bằng hài hòa, tương tác qua lại. Con người cầu xin thần linh, thì thần linh cũng phải thể hiện uy lực của mình, ban phát lại lợi ích cho con người. Người dưới cung kính với người trên, thì bản thân người trên cũng phải hành lễ, lắng nghe, trân trọng với người dưới. “Tiên học lễ, hậu học văn”, vì thế là câu huấn thị cơ bản nhất, ngày trước thường viết trong thư phòng gia đình, sau mới đưa vào giảng đường, nhắc nhở học trò trước hết phải biết học lễ nghi phép tắc, sau mới học đến kiến thức văn hóa. Quan trọng hơn, trong Hán văn, “Tiên học lễ, hậu học văn” còn hướng dẫn cách quan niệm học tập của người xưa, là thứ bậc giao tiếp tiến bộ. Tiên - hậu là cặp phạm trù song nghĩa, vừa chỉ vào hành vi trước và sau của một người, vừa chỉ vào thứ bậc trước sau của một mối quan hệ. Khi bước vào một đạo tràng học vấn, người xưa quy ước, kẻ vào trước (chữ tiên) phải thể hiện lễ, kẻ vào sau (chữ hậu) học được văn hóa. Đó là mối quan hệ tương tác, giao tiếp tiến bộ. Người đi trước khi thực hành lễ, tất phải lấy sự nhân ái khoan hòa làm trọng, và phải dạy bảo, khuyên nhủ người đi sau điều đúng điều hay. Chữ văn, chính là điều tốt, điều hay, kiến thức tốt đẹp trong cuộc sống. Người đi sau được học sự tốt, sự hay đó, tức học văn, sẽ bớt được thời gian công sức nhờ người đi trước điểm chỉ cho, qua đó càng nắm rõ những điều, những tri thức cần thiết mà tiến bộ. Học văn, cũng chính là phải lựa chọn, tiếp nạp và làm sáng tỏ hơn những tri thức được học. Đó chính là tinh thần sáng tạo, khai phóng của học vấn. Một quan hệ giao tiếp người đi trước thực hành lễ, hướng dẫn lễ cho người đi sau, truyền đạt những cái tốt đẹp, đúng đắn cho người đi sau tiếp thu nhanh chóng, để người đi sau lựa chọn, sáng tạo thêm cái tốt đẹp và cứ thế tiếp tục truyền dẫn với nhau, chính là nguyên tắc giáo dục có nhiều giá trị. Còn theo em Thân Thị Huệ - sinh viên Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, người Việt từ xưa tới nay trọng lễ nghĩa, đạo đức. "Trồng người" hay "học lễ" là hướng đến dạy tâm hồn, cốt cách con người. Theo đó, đạo đức, phẩm chất của người học sẽ quyết định tinh thần, thái độ học tập và cũng quyết định hiệu quả học tập và quá trình rèn luyện. (VOH) - ‘Tiên học lễ hậu học văn’ từ lâu là khẩu hiệu giáo dục quen thuộc với bao thế hệ học sinh, và cũng trở thành thước đo đạo đức và nhân phẩm của một con người trong xã hội. Có lẽ, chúng ta đã thuộc nằm lòng “Tiên học lễ, hậu học văn”, một câu khẩu hiệu giáo dục được học từ những buổi đầu cắp sách đến trường. Nhưng với tốc độ phát triển chóng mặt của xã hội, liệu “tiên học lễ hậu học văn” có bị lỗi thời? 1. “Tiên học lễ hậu học văn” là gì?"Tiên học lễ, hậu học văn" được cho là quan điểm lễ nghĩa của Nho giáo. Theo thời gian dần được bổ sung để phù hợp với sự tiến bộ của thời đại và được áp dụng rộng rãi tại các cơ sở giáo dục.  Câu tục ngữ bao gồm hai vế cụ thể như “Tiên học lễ” và “Hậu học văn”. Ta cần hiểu “tiên học lễ” là việc đầu tiên con người phải học tập lễ nghĩa, cách ứng xử giữa người với người trong cuộc sống. Rèn luyện đạo nhân và tu dưỡng nhân cách của bản thân. Bởi vì lẽ đó, mà đây chính điều mà chúng ta được học ngay từ những ngày đầu ngồi trên ghế nhà trường, trở thành kim chỉ nam trong giáo dục. Giúp thầy cô định hướng học tập, và nuôi dưỡng đạo đức cho những thế hệ trẻ hôm nay và mai sau. Sau đó, mới đến “hậu học văn” đó chính là kiến thức văn hóa như những môn học được giảng dạy nhằm cung cấp kiến thức, nâng cao trình độ hiểu biết về mọi sự vật hiện tượng trong cuộc sống. Từ đó, mở mang trí tuệ và trở thành con người có trình độ hiểu biết. “Tiên học lễ, học học văn” là câu tục ngữ quý giá trong kho tàng văn học Việt Nam. Mặc dù sở hữu 2 vế câu độc lập nhưng lại tương trợ và bổ nghĩa cho nhau. Mang đến bài học sâu sắc về giáo dục trong suốt những năm qua, đó là con người trước hết cần phải biết đạo đức, lễ nghi để làm một người tốt. Sau đó mới học văn hóa, trí thức của nhân loại để trở thành người có ích cho xã hội. Xem thêm: Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ 'Không thầy đố mày làm nên" 2. Tiên học lễ hậu học văn - Liệu có lỗi thời?Từ xưa đến nay, cha ông ta vẫn luôn coi trọng lễ nghĩa. Thế nhưng, trong một xã hội đang không ngừng đổi mới và giá trị con người luôn đề cao. Cùng với đó là những mong muốn mang đến nhiều điều tốt nhất, kích thích sự phát triển và khai mở tư duy cho thế trẻ, thì liệu “tiên học lễ hậu học văn” có bị lỗi thời? Thử hỏi, nếu chỉ cung cấp kiến thức nhưng không dạy lễ nghĩa cho trẻ em sẽ như thế nào?. Nếu không được dạy dỗ cách đối nhân xử thế, ứng xử chuẩn mực đạo đức, và “tôn sư trọng đạo” thì chúng ta sẽ ra sao? Có lẽ những trường hợp về bạo lực học đường, học trò đánh thầy, … sẽ xảy ra. Bởi khi ấy con người trở nên ngang ngược, bất chấp đạo lý và chỉ hành động theo cảm xúc cá nhân. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói rằng: “Người có tài mà không có đức là người vô dụng, người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng chẳng nên”. Thực vậy, trong quá trình học tập chúng ta không thể thiếu “cái gốc” văn hóa chính là việc rèn luyện đạo đức. Một người có tài mà nhân cách tồi tàn thực sự là mối họa lớn cho cộng đồng! “Tiên học lễ, hậu hậu văn” không chỉ được xem là cách ứng xử lễ nghĩa tại trường học mà còn nền tảng hình thành tính cách của chúng ta sau này. Biết sống yêu thương ông bà, cha mẹ và sẵn sàng giúp đỡ mọi người xung quanh mà không mưu cầu lợi ích cho cá nhân. Nhìn nhận lại, mục tiêu cuối cùng của giáo dục là nuôi dưỡng những con người vừa có tài, vừa có đức. Thế hệ làm chủ đất nước phải sở hữu đầy đủ cả trí tuệ lẫn đạo đức mới có thể giúp xã hội phát triển bền vững. Xem thêm: Học để hiểu câu thành ngữ ‘Ôn cố tri tân’, triết lý về giáo dục của Khổng Tử 3. Những thành ngữ, tục ngữ nổi bật về giáo dục"Tiên học lễ, hậu học văn" chứa đựng bài học nhân sinh sâu sắc, nền tảng giáo dục để con người hướng đến sự hoàn thiện về nhân cách và trí tuệ. Cùng tham khảo những câu thành ngữ, tục ngữ ý nghĩa dưới đây:
4. Tổng hợp câu nói hay nhất về giáo dụcGiáo dục đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành nhân cách cũng như góp phần vào sự thành công của mỗi người. Chúng ta cùng suy ngẫm những câu nói nổi tiếng về giáo dục ngay sau đây:
Hy vọng, qua bài viết trên đã giúp bạn hiểu thêm về câu tục ngữ “Tiên học lễ, hậu học văn là gì?”. Từ đó thấy được giá trị con người không chỉ đánh giá, so sánh qua vẻ bên ngoài mà còn cả lối sống lễ nghĩa và đạo đức. |
