Các xét nghiệm bao gồm xét nghiệm huyết thanh học cho giang mai (STS), bao gồm
T. pallidum không thể trồng được trong ống nghiệm. Theo truyền thống, xét nghiệm phản ứng đã được thực hiện đầu tiên, và kết quả dương tính được xác nhận bằng một bài kiểm tra xoắn khuẩn. Một số phòng thí nghiệm đã đảo ngược trình tự này; họ làm bài kiểm tra xoắn khuẩn mới hơn, rẻ tiền đầu tiên và xác nhận các kết quả tích cực bằng cách sử dụng một bài kiểm tra không xoắn khuẩn.
Xét nghiệm không xoắn khuẩn (reaginic) sử dụng các kháng nguyên lipid (cardiolipin từ trái tim bò) để phát hiện reagin (các kháng thể người gắn với lipid). Phòng Thí Nghiệm Nghiên Cứu Bệnh Hoa Liễu (VDRL) và các thử nghiệm RPR nhanh là các xét nghiệm đơn giản, nhạy cảm, và không đắt tiền được sử dụng để sàng lọc nhưng không hoàn toàn cụ thể cho bệnh giang mai. Các kết quả có thể được trình bày một cách định tính (ví dụ: phản ứng, phản ứng yếu, đường biên hoặc không phản ứng) và định lượng dưới dạng chuẩn độ (ví dụ: dương tính ở độ pha loãng 1:16).
Nhiều chứng rối loạn khác ngoài nhiễm trùng xoắn khuẩn (ví dụ như lupus ban đỏ hệ thống, hội chứng kháng thể kháng phospholipid) có thể tạo ra kết quả thử nghiệm dương tính (dương tính giả sinh học). Các thử nghiệm phản ứng DNT nhạy cảm với bệnh sớm, nhưng ít hơn đối với chứng suy nhược thần kinh muộn. Các xét nghiệm phản ứng DNT có thể được sử dụng để chẩn đoán chứng đau thần kinh hoặc để theo dõi phản ứng điều trị bằng cách đo nồng độ kháng thể kháng thể.
Thử nghiệm xoắn khuẩn phát hiện ra các kháng thể chống lại các kháng thể kháng thể và rất cụ thể đối với bệnh giang mai. Chúng bao gồm:
Nếu họ không xác nhận nhiễm trùng xoắn khuẩn sau khi thử nghiệm một chất thử dương tính, kết quả phản ứng phản ứng là kết quả dương tính sinh học. Các thử nghiệm xoắn khuẩn của DNT đang gây tranh cãi, nhưng một số cơ quan chức năng tin rằng xét nghiệm FTA-ABS là nhạy cảm.
Không thử nghiệm zydinin và xoắn khuẩn đều trở nên dương tính cho đến 3 đến 6 tuần sau khi nhiễm trùng ban đầu. Do đó, một kết quả âm tính là phổ biến ở bệnh giang mai nguyên phát sớm và không loại trừ bệnh giang mai cho đến sau 6 tuần. Hiệu giá Reaginic giảm ít nhất 4 lần sau khi điều trị hiệu quả, thường trở nên âm tính 1 năm ở bệnh giang mai nguyên phát và 2 năm ở bệnh giang mai thứ phát; tuy nhiên, hiệu giá thấp (≤ 1: 8) có thể tồn tại ở khoảng 15% bệnh nhân. Các xét nghiệm xoắn khuẩn thường vẫn dương tính trong nhiều thập kỷ, mặc dù điều trị hiệu quả và do đó không thể được sử dụng để đánh giá hiệu quả.
Lựa chọn xét nghiệm và giải thích kết quả xét nghiệm phụ thuộc vào các yếu tố khác nhau, bao gồm cả bệnh giang mai trước đó, khả năng tiếp xúc với bệnh giang mai và kết quả xét nghiệm.
Nếu bệnh nhân bị bệnh giang mai, một thử nghiệm phản ứng được thực hiện. Sự gia tăng 4 lần hiệu giá cho thấy nhiễm trùng mới hoặc điều trị không thành công.
Nếu bệnh nhân không có giang mai, thử nghiệm xoắn khuẩn và reaginic được thực hiện. Kết quả kiểm tra xác định các bước tiếp theo:
Kính hiển vi Darkfield hướng ánh sáng xiên qua một lam kính của mẫu bệnh phẩm từ săng hoặc dịch hút từ hạch bạch huyết để trực tiếp quan sát xoắn khuẩn. Mặc dù các kỹ năng và thiết bị yêu cầu thường không có sẵn, kính hiển vi bóng tối là một xét nghiệm nhạy và đặc hiệu nhất đối với bệnh giang mai sơ cấp. Các xoắn khuẩn xuất hiện trên nền tối với đặc điểm sáng, chuyển động, như những cuộn dây hẹp rộng khoảng 0,25 micromet và dài 5 đến 20 micromet. Chúng phải được phân biệt rõ về hình thái học từ các loài không gây bệnh, có thể là một bộ phận của hệ khuẩn chí thông thường, đặc biệt là ở miệng. Do đó, việc kiểm tra các mẫu vật trong khoang miệng đối với giang mai không được thực hiện.
Giang mai là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và khá phổ biến. Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường tình dục, nhưng cũng có thể lây qua đường máu, hoặc truyền từ người mẹ bị bệnh sang thai nhi. Bệnh có thể lây truyền theo nhiều con đường khác nhau nhưng phổ biến nhất vẫn là lây truyền qua đường tình dục nên bệnh được xếp vào nhóm bệnh lây truyền qua đường tình dục (sexually transmitted disease – STD). Do đó, với những đối tượng có mối quan hệ ngoài hôn nhân mà thường xuyên không có sử dụng các biện pháp tình dục không an toàn, là những đối tượng nguy cơ cao mắc bệnh này. Đồng thời cũng có thể trở thành trung gian truyền bệnh cho người khác (như vợ hoặc chồng của người đó). Bệnh giang mai diễn biến trong nhiều năm (10, 20, 30 năm) với đặc điểm là diến biến qua nhiều thời kỳ, có giai đoạn cấp tính với nhiều biểu hiện lâm sàng đặc trưng xen kẽ với những thời kỳ bệnh ẩn không có triệu chứng gì, làm cho người bệnh lầm tưởng đã khỏi và có thể lây truyền cho thế hệ sau. Nếu không được điều trị, bệnh có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan, bộ phân của cơ thể như bộ phận sinh dục, da, niêm mạc và còn có thể tấn công cả vào tất cả các phủ tạng, đặc biệt là hệ tim mạch và thần kinh trung ương, gây nhiều biến chứng. Bệnh có nhiều hình thái lâm sàng đa dạng khác nhau nên chẩn đoán nhiều khi khó khăn dễ nhầm với một số bệnh khác. Bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khoẻ bệnh nhân, thậm chí gây tử vong hoặc tàn phế suốt đời nếu không được điều trị kịp thời và ảnh hưởng tới sự phát triển nòi giống của dân tộc. Bệnh giang mai là do xoắn khuẩn giang mai (Treponema pallidum) gây nên. Loại xoắn khuẩn này được Schaudinn và Hauffman tìm ra vào năm 1905. Đây là những vi khuẩn có hình lò xo, bao gồm 6-14 vòng xoắn. Sức đề kháng của xoắn khuẩn giang mai rất yếu, ra ngoài cơ thể nó sống được không quá vài giờ, chết nhanh chóng trong môi trường khô ráo nhưng trong môi trường ẩm ướt nó có thể tồn tại khoảng 2 ngày. Vi khuẩn giang mai dễ chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố lý hoá (oxy không khí, nhiệt độ, iốt, thuỷ ngân, asen…), nhạy cảm với sự biến đổi pH. Xà phòng và thuốc sát trùng thông thường có thể giết được xoắn khuẩn sau vài phút. Nhiệt độ cao khô và hanh làm xoắn khuẩn dễ chết (42oC/30phút). Nhiệt độ thích hợp là 30-37oC. Vi khuẩn chịu lạnh tốt: 4ôC/24-28 giờ, ở -30oC/4-5 ngày, -78ôC vi khuẩn sống được nhiều năm và vẫn còn khả năng gây bệnh. Xoắn khuẩn giang mai còn chịu tác động của nhiều loại kháng sinh nên việc điều trị dứt điểm bệnh không quá khó khăn. Người mắc bệnh giang mai là nguồn mang mầm bệnh duy nhất, ngoài ra không còn từ nguồn nào khác từ động vật hay côn trùng. Vi khuẩn giang mai gây bệnh cho người sau khi xâm nhập trực tiếp vào cơ thể khi quan hệ tình dục không được bảo vệ (đường âm đạo, hậu môn hay cá biệt có cả đường miệng), qua các vết xước trên da, niêm mạc khi tiếp xúc với dịch tiết từ tổn thương giang mai. Do cấu tạo của bộ phận sinh dục ở dạng mở mà người phụ nữ dễ bị lây nhiễm các bệnh tình dục hơn nam giới, kể cả bệnh giang mai. Xoắn khuẩn giang mai còn có thể lây truyền từ mẹ sang con trong thời kỳ bào thai từ tháng thứ 4 trở đi, do xoắn khuẩn này xâm nhập máu thai nhi qua dây rốn. Ngoài ra, bệnh còn có thể lây truyền qua đường máu (qua truyền máu bị nhiễm giang mai hoặc tiêm chích ma tuý mà bơm tiêm không vô khuẩn). Bệnh giang mai không lây lan khi bạn sử dụng chung nhà vệ sinh, bồn tắm, quần áo hoặc các dụng cụ ăn uống với người bệnh. Bệnh giang mai tiến triển qua 3 thời kỳ: giang mai 1, giang mai 2, giang mai 3. Giữa các thời kỳ còn xen kẽ 1 giai đoạn không có triệu chứng lâm sàng gọi là giang mai kín. Giang mai thời kỳ 1 và 2 là giai đoạn sớm của bệnh và trong giai đoạn này, bệnh có khả năng lây lan mạnh. Sau đó bệnh diễn biến sang giai đoạn không triệu chứng lâm sàng gọi là giang mai kín-muộn, sau đó đến giang mai 3. Ở giai đoạn muộn này bệnh không lây. Xoắn khuẩn giang mai xâm nhập cơ thể và qua hệ thống mạch máu lan nhanh ra toàn thân, sau thời gian ủ bệnh sẽ xuất hiện các tổn thương da tại các vị trí tiếp xúc. Các tổn thương này không gây đau trong khi đó vẫn có vi khuẩn tồn tại ở trong đó, bệnh nhân thường không chú ý nên sẽ không có ý thức phòng tránh việc lây nhiễm cho người khác nên bệnh rất dễ lây trong giai đoạn này. Nếu được phát hiện và điều trị kịp thời thì có thể điều trị khỏi hoàn toàn mà không để lại di chứng gì. Giai đoạn này xuất hiện sau thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 3 – 4 tuần và kéo dài khoảng 1-2 tháng với triệu chứng đặc trưng là vết trợt hay loét giang mai còn gọi là Săng (chancre) xuất hiện ở chỗ xoắn khuẩn xâm nhập vào cơ thể. Ở nam giới vết trợt, loét thường khu trú chủ yếu ở bộ phận sinh dục; ở trực tràng, quanh hậu môn đối với người có quan hệ đồng giới. Còn ở nữ giới, trợt thường xuất hiện ở cổ tử cung, thành âm đạo, mặt trong môi lớn và môi bé, âm vật. Ngoài ra còn có thể ở một số vị trí khác như họng, lưỡi hoặc môi, ở trên trán, ở vú, có khi ở ngón tay (nhất là đối với nữ hộ sinh đỡ đẻ cho bệnh nhân giang mai). Vết trợt giang mai có đặc điểm: vết trợt nông, hình tròn hoặc bầu dục, kích thước từ 0,3 đến 3 cm, có màu đỏ tươi, không ngứa, không đau, không có mủ, không có vảy, thường xuất hiên đơn độc một cái nhưng cũng khi có nhiều thành đám, kèm theo nổi hạch hai bên vùng bẹn, cứng và không đau. Các triệu chứng trên có thể tự hết sau 3 đến 6 tuần (kể cả không điều trị) nên nhiều người tưởng lầm là khỏi bệnh nhưng thực sự là vi khuẩn lúc đó đã vào máu. Nếu được điều trị, xoắn khuẩn hết sau 24-40 giờ và thương tổn lành nhanh chóng. Xảy ra sau giai đoạn 1 từ 4 – 10 tuần. Đây là thời kỳ vi khuẩn theo máu đến xâm nhập vào tất cả các cơ quan phủ tạng. Tổn thương đa dạng nhưng chưa phá huỷ tổ chức nên có thể hồi phục hoàn toàn nếu được điều trị kịp thời. Ở giai đoạn này bệnh có khả năng lây lan rất mạnh vì ở tất cả các tổn thương đều có xoắn khuẩn. Giai đoạn này có rất nhiều biểu hiện khác nhau, ví dụ như:
Các thương tổn của giang mai 2 tiến triển thành từng đợt, có thể kéo dài từ 2 – 6 tuần nhưng cũng có thể dài đến 2 năm. Các thương tổn này có thể tự mất dù không được điều trị và chuyển sang thể ẩn (giang mai ẩn). Thời kỳ này có thể chia làm 2 giai đoạn: Phát hiện chủ yếu nhờ xét nghiệm giang mai (+), không có biểu hiện lâm sàng. * Giang mai 2 kín – sớm: không có triệu chứng lâm sàng nhưng vẫn có thể lây cho người khác. Các thương tổn này nếu không được điều trị cũng sẽ biến mất và chuyển sang thời kỳ giang mai 2 kín – muộn. * Giang mai 2 kín – muộn: Ở thời kỳ này, bệnh nhân ít lây sang người lành khi tiếp xúc, bệnh nhân tưởng đã khỏi, tuy nhiên vẫn có thể lây cho thai nhi thành giang mai bẩm sinh. Giai đoạn này có thể kéo dài nhiều năm, thậm chí suốt đời, bệnh nhân không có triệu chứng gì. Tuy nhiên, 1/3 số bệnh nhân này sang năm thứ 3 trở đi sẽ thấy các triệu chứng của giang mai 3. Thường xuất hiện sau 3 – 5 năm bị bệnh (mà không điều trị), thậm chí là sau 10 năm. Người ta cũng nhận thấy chỉ có khoảng 30-50% sau này chuyển thành giang mai 3. Tổn thương tuy khu trú nhưng lại xâm nhập sâu, phá huỷ tổ chức, gây nên những di chứng không hồi phục, thậm chí tử vong cho bệnh nhân. Bệnh ở giai đoạn này cơ bản là đã không còn khả năng lây. Nhưng người mắc bệnh mang thai vẫn có khả năng sinh ra con bị giang mai bẩm sinh. Thời kỳ này các xét nghiệm huyết thanh vẫn (+). Ta có thể phân chia giang mai thời kỳ 3 thành 3 thể: * Củ (hay gôm) giang mai: tiến triển thường là bị hoại tử hoặc bị loét, rất chậm lành, ít lây hơn, sau khi khỏi thường để lại sẹo. Nếu củ khu trú vào các vị trí quan trọng, nếu không được điều trị có thể đe doạ đến tính mạng bệnh nhân. * Giang mai tim mạch: chiếm khoảng 10% các bệnh nhân giang mai, thường xuất hiện muộn, khoảng 10 – 40 năm sau khi bị bệnh. Tổn thương thường gặp nhất là viêm động mạch chủ. Ngoài ra còn có thể bị giãn và phình động mạch chủ, thậm chí là vỡ phình mạch, tổn thương van tim do giang mai (ví dụ: hở động mạch chủ). * Giang mai thần kinh: là bệnh liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương. Giang mai thần kinh thường xảy ra 4-25 năm sau khi nhiễm bệnh. Bệnh có thể gây suy nhược, trầm cảm, rối loạn ý thức từng thời kỳ, động kinh, đột quỵ hay gây ra ảo giác đối với người bệnh. 
Sự lây truyền bệnh giang mai từ mẹ sang thai nhi xảy ra từ tháng thứ 4, thứ 5 trở đi (tuần thứ 16, 18, 19 của thai kì) khi máu mẹ và máu con giao lưu qua hồ máu làm xoắn khuẩn giang mai từ máu mẹ sang thai nhi. Tuỳ theo mức độ nhiễm bệnh nhiều hay ít mà có những biểu hiện khác nhau: + Giang mai bẩm sinh sớm (xuất hiện trong hai năm đầu). Nếu thai nhi bị nhiễm xoắn khuẩn nặng thì sẽ gây sảy thai ở tháng thứ 5, 6 hoặc chết lưu. Nếu nhiễm khuẩn nhẹ hơn, thai nhi có thể đẻ đủ tháng nhưng thường là đẻ ra chết ngay. Trường hợp trẻ đẻ ra bình thường thì sau vài ngày hoặc 6 – 8 tuần sẽ thấy xuất hiện tổn thương giang mai mang tính chất của thời kỳ 2, như bọng nước lòng bàn tay, bàn chân, chảy nước mũi lẫn máu hoặc đau các đầu chi. Hoặc trẻ đẻ ra gầy gò, da nhăn nheo như ông già, bụng to, gan và lách to. + Giang mai bẩm sinh muộn (xuất hiện sau sinh 3 – 4 năm hoặc lâu hơn). Các triệu chứng giang mai bẩm sinh muộn thường mang tính chất của giang mai giai đoạn 3, có thể không có biểu hiện lâm sàng mà chẩn đoán phải dựa vào phản ứng huyết thanh (giang mai kín). Các triệu chứng thường gặp là:
Chẩn đoán bệnh giang mai dựa vào: – Tiền sử quan hệ tình dục không an toàn. – Dựa vào triệu chứng lâm sàng săng giang mai, đào ban, mảng niêm mạc, sẩn giang mai, rụng tóc, hạch … – Dựa vào xét nghiệm chẩn đoán giang mai.
Điều trị bệnh giang mai trên thế giới hiện nay đều sử dụng penicilline chậm tiêu (Benzathine penicilline). Bệnh có thể được điều trị khỏi hoàn toàn, tuy nhiên không thể phục hồi được các tổn thương do biến chứng gây ra. Do đó nguyên tắc quan trọng nhất là cần phải được điều trị sớm, đủ liều và đúng thời gian quy đinh. |
