Điều kiện ra đời, ý nghĩa định nghĩa vật chất của VI.Lênin Show
Việc khám phá bản chất và cấu trúc của sự tồn tại thế giới xung quanh ta là vấn đề được quan tâm hàng đầu trong lịch sử nhận thức của nhân loại. Hầu hết các trường phái triết học, dưới góc độ khác nhau đều hướng đến giải quyết vấn đề này. Vì thế trong Triết học phạm trù vật chất xuất hiện.
Vật chất với tư cách là phạm trù triết học đã có lịch sử khoảng 2500 năm. Ngay từ lúc mới ra đời, xoay quanh phạm trù vật chất đã diễn ra cuộc đấu tranh không khoan nhượng giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm. Đồng thời, giống như mọi phạm trù khác, phạm trù vật chất có quá trình phát sinh và phát triển gắn liền với hoạt động thực tiễn của con người, sự hiểu biết của con người về giới tự nhiên. Trong lịch sử tư tưởng triết học đã có nhiều nhà tư tưởng đưa ra quan điểm của mình về phạm trù vật chất, song vẫn còn mắc phải những hạn chế nhất định, chưa giải quyết triệt để phạm trù vật chất. Trong tác phẩm “Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán” (viết năm 1908, xuất bản lần đầu năm 1909) V.I.Lênin đã đưa ra một định nghĩa chính xác, khoa học và sâu sắc nhất về phạm trù vật chất: “vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan, được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”. Định nghĩa trên được ra đời trên cơ sở những điều kiện khách quan và chủ quan sau đây: 1. Ở thời kỳ cổ đại các nhà triết học duy vật đi tìm một nguyên thể vật chất đầu tiên, coi đó là cơ sở của thế giới, của mọi sự tồn tại và họ thường đồng nhất vật chất nói chung với một dạng cụ thể của nó. Đến thời kỳ cận đại (thế kỷ XVII - XVIII) các nhà triết học duy vật một mặt tiếp tục thừa nhận quan điểm đồng nhất vật chất với nguyên tử - là dạng vật chất nhỏ bé nhất, không thể phân chia được nữa. Mặt khác, rơi vào quan điểm siêu hình đồng nhất vật chất với một thuộc tính nào đó của nó như khối lượng, năng lượng… Những quan niệm về vật chất nêu trên mặc dù còn có những hạn chế như: mang tính chất thô sơ, chất phác, cơ giới, siêu hình. Song đã khẳng định sự tồn tại của thế giới vật chất, đây là cơ sở để bác bỏ quan điểm của chủ nghĩa duy tâm, tôn giáo cho rằng ý thức tinh thần là cái có trước quyết định vật chất. 2. Trong giai đoạn của C.Mác và Ph.Ăngghen, các ông chưa đưa ra định nghĩa vật chất, nhưng cũng đã đưa ra quan điểm như: về sự đối lập giữa vật chất và ý thức, về bản chất và tính thống nhất vật chất của thế giới, về vận động, về không gian, thời gian... Chính những quan điểm đó đã đặt cơ sở làm nền móng để sau này V.I.Lênin kế thừa và phát triển nâng nội dung phạm trù vật chất thành một định nghĩa hoàn chỉnh. 3. Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỉ XX nổ ra với nhiều phát kiến mang tính chất vạch thời đại đặc biệt là những phát minh như: Rơnghen phát hiện ra tia X, Béccơren phát hiện ra hiện tượng phóng xạ, Tômxơn phát hiện ra điện tử, Kaufman đã phát hiện ra rằng trong quá trình vận động, khối lượng của điện tử thay đổi khi vận tốc của nó thay đổi và thuyết tương đối của Anhxtanh… Những phát minh khoa học quan trọng này đã có ảnh hưởng thay đổi to lớn đến nhiều phương diện sau: Một là, các phát minh khoa học đã đưa lại những biến đổi sâu sắc và một bước tiến của loài người trong việc nhận thức giới tự nhiên, đã chứng minh rằng: nguyên tử không phải là phần tử nhỏ bé nhất, do vậy không thể quy vật chất về nguyên tử. Vật chất với các thuộc tính của nó không phải là bất biến, tất cả không ngừng được sinh ra và không ngừng được chuyển hoá từ dạng này sang dạng khác. Hai là, những phát minh khoa học đó đồng thời cũng đối lập gay gắt với những quan niệm máy móc, siêu hình đang thống trị trong khoa học thời kỳ bấy giờ như: đồng nhất vật chất với khối lượng, năng lượng, trọng lượng... Ba là, với những thành tựu trên đã gây ra một cuộc khủng hoảng về thế giới quan trong các nhà triết học và khoa học tự nhiên. Khiến những nhà khoa học “giỏi khoa học nhưng kém cỏi về triết học” đã trượt từ chủ nghĩa duy vật máy móc, siêu hình sang chủ nghĩa tương đối hoài nghi và cuối cùng rơi vào quan điểm của chủ nghĩa duy tâm cho rằng “vật chất tiêu tan”. Bốn là, lợi dụng cơ hội này các nhà triết học duy tâm đã biện hộ, công kích và giải thích xuyên tạc để phủ định chủ nghĩa duy vật. Họ cho rằng: nếu nguyên tử bị phá vỡ tức là “vật chất tiêu tan” và chủ nghĩa duy vật sụp đổ. Trước tình hình đó: V.I.Lênin đã chỉ ra rằng sự khủng hoảng thế giới quan chỉ có tính chất tạm thời, không phải vật chất tiêu tan mà là do nhận thức của con người có giới hạn nên chưa lý giải hết sự vận động và biến đổi của thế giới khách quan. Đồng thời, để phê phán quan điểm của chủ nghĩa duy tâm và khắc phục những hạn chế của chủ nghĩa duy vật trước Mác về vật chất, Lênin đã định nghĩa vật chất với tư cách là một phạm trù Triết học. 4. V.I.Lênin đưa ra một phương pháp mới của lôgíc biện chứng để định nghĩa vật chất chứ không sử dụng phương pháp thông thường, bởi ông chỉ ra rằng, phạm trù vật chất với tư cách là phạm trù triết học - một phạm trù khái quát nhất, không có một phạm trù nào rộng hơn phạm trù vật chất. Cách duy nhất về mặt phương pháp luận, chỉ có thể định nghĩa vật chất bằng cách đặt phạm trù ấy đối lập với ý thức, xem vật chất là thực tại khách quan tồn tại độc lập với ý thức của con người, ý thức chỉ là sự phản ánh thế giới khách quan mà thôi. Từ đó, giải thích vấn đề cơ bản của triết học trên lập trường thế giới quan duy vật và phương pháp biện chứng. Định nghĩa vật chất của V.I.Lênin đã kế thừa, bảo vệ, phát triển quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen về vật chất; khắc phục được tính trực quan, siêu hình, máy móc trong quan niệm về vật chất của các thời kỳ trước; giải quyết được sự khủng hoảng về mặt nhận thức luận trong khoa học tự nhiên ở đầu thế kỷ XX tạo nền tảng vững chắc cho chủ nghĩa duy vật phát triển. Định nghĩa này chính là cơ sở khoa học và là vũ khí tư tưởng để đấu tranh chống chủ nghĩa duy tâm, chủ nghĩa hoài nghi và thuyết không thể biết đã phủ nhận khả năng nhận thức của con người về thế giới. Định nghĩa về vật chất của Lênin đã trang bị thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho các nhà khoa học trong nghiên cứu thế giới vật chất; động viên, cổ vũ họ tin ở khả năng nhận thức của con người, tiếp tục đi sâu khám phá những thuộc tính mới của vật chất. Đến nay, nhân loại đã tìm ra hơn 300 hạt cơ bản (hạt vi mô) kể cả phản hạt trong cấu trúc của nguyên tử, mà trước đó Lênin đã nhận định: nguyên tử là vô cùng, vô tận, tự nhiên là vô tận. Khoa học hiện đại đã chứng minh tính chính xác, đúng đắn về phạm trù vật chất mà Lênin đưa ra. Tóm lại, định nghĩa vật chất đã ra đời hơn một thế kỷ, nhưng đến nay vẫn giữ nguyên giá trị, chưa có nhà khoa học, nhà triết học nào đưa ra được một định nghĩa hoàn chỉnh, sâu sắc, toàn vẹn và chính xác hơn định nghĩa vật chất của Lênin./. CN. Nguyễn Thị Thanh Hoa
Định nghĩa vật chất của Lênin được diễn đạt như sau: “Vật chất là phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”. I. Nội dung Định nghĩa vật chất của Lênin gồm những khía cạnh cơ bản sau:1. Vật chất là một phạm trù triết học.“Vật chất” ở đây không thể hiểu theo nghĩa hẹp như là vật chất trong lĩnh vực vật lý, hóa học, sinh học (nhôm, đồng, H2O, máu, nhiệt lượng, từ trường…) hay ngành khoa học thông thường khác… Cũng không thể hiểu như vật chất trong cuộc sống hàng ngày (tiền bạc, cơm ăn áo mặc, ô tô, xe máy…). “Vật chất” trong định nghĩa của Lênin là một phạm trù triết học, tức là phạm trù rộng nhất, khái quát nhất, rộng đến cùng cực, không thể có gì khác rộng hơn. Bài liên quan: Phạm trù triết học là gì ? Đến nay, nhận thức luận (tức lý luận về nhận thức của con người) vẫn chưa hình dung được cái gì rộng hơn phạm trù vật chất. Ta không thể “nhét” vật chất này trong một khoảng không gian nhất định, vì không có gì rộng hơn nó. 2. Vật chất là thực tại khách quan.Vật chất tồn tại khách quan trong hiện thực, nằm bên ngoài ý thức và không phụ thuộc vào ý thức của con người. “Tồn tại khách quan” là thuộc tính cơ bản của vật chất, là tiêu chuẩn để phân biệt cái gì là vật chất, cái gì không phải là vật chất. Dù con người đã nhận thức được hay chưa, dù con người có mong muốn hay không thì vật chất luôn tồn tại vĩnh viễn trong vũ trụ. 3. Vật chất được đem lại cho con người trong cảm giác.Vật chất, tức là thực tại khách quan, là cái có trước cảm giác (nói rộng ra là ý thức). Như thế, vật chất “sinh ra trước”, là tính thứ nhất. Cảm giác (ý thức) “sinh ra sau”, là tính thứ hai. Do tính trước – sau như vậy, vật chất không lệ thuộc vào ý thức, nhưng ý thức lệ thuộc vào vật chất. Trước khi loài người xuất hiện trên trái đất, vật chất đã tồn tại nhưng chưa có ý thức vì chưa có con người. Đây ví dụ cho thấy vật chất tồn tại khách quan, không lệ thuộc vào ý thức. Có ý thức của con người trước hết là do có vật chất tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên giác quan (mắt, mũi, tai, lưỡi…) của con người. Đây là ví dụ cho thấy ý thức lệ thuộc vào vật chất. Như thế, ý thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào trong bộ óc con người một cách năng động, sáng tạo. Để hiểu thêm về ý thức, mời bạn đọc bài viết: Nguồn gốc, bản chất của ý thức. 4. Vật chất được giác quan của con người chép lại, chụp lại, phản ánh.Vật chất là một phạm trù triết học, tuy rộng đến cùng cực nhưng được biểu hiện qua các dạng cụ thể (sắt, nhôm, ánh sáng mặt trời, khí lạnh, cái bàn, quả táo…) mà các giác quan của con người (tai, mắt, mũi…) có thể cảm nhận được. Giác quan của con người, với những năng lực vốn có, có thể chép lại, chụp lại, phản ánh sự tồn tại của vật chất, tức là nhận thức được vật chất. Sự chép lại, chụp lại, phản ánh của giác quan đối với vật chất càng rõ ràng, sắc nét thì nhận thức của con người về vật chất càng sâu sắc, toàn diện. Nói rộng ra, tư duy, ý thức, tư tưởng, tình cảm… của con người chẳng qua chỉ là sự phản ánh, là hình ảnh của vật chất trong bộ óc con người.  II. Định nghĩa vật chất của Lênin có nhiều ý nghĩa thế giới quan và phương pháp luận to lớn:1. Định nghĩa vật chất của Lênin bác bỏ những quan điểm của chủ nghĩa duy tâm về vật chất.Khi khẳng định vật chất là thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác, Lênin đã thừa nhận: Trong thế giới hiện thực, vật chất có trước cảm giác (ý thức), vật chất là tính thứ nhất, là nguồn gốc khách quan của cảm giác (ý thức). Luận điểm này bác bỏ những quan điểm của chủ nghĩa duy tâm cho rằng vật chất chỉ là phức hợp của những cảm giác (Platon,…), hoặc vật chất là sự tha hóa của “ý niệm tuyệt đối” (Heghen,…). Luận điểm này cũng trả lời dứt khoát mặt thứ nhất của vấn đề cơ bản của triết học: Vật chất có trước hay ý thức có trước? Lênin khẳng định vật chất có trước. 2. Định nghĩa vật chất của Lênin phủ nhận thuyết không thể biết về vật chất.Thuyết không thể biết cho rằng con người không thể nhận thức được thế giới khách quan, những tri thức mà con người biết được về thế giới khách quan chỉ là hư ảo, giả dối, không có thật. Khi khẳng định vật chất là cái được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh…, Lênin đã nhấn mạnh: Bằng những phương pháp nhận thức khác nhau, con người có thể nhận thức được thế giới vật chất. Như thế, luận điểm này đã phủ nhận thuyết không thể biết. Luận điểm này cũng trả lời dứt khoát mặt thứ hai của vấn đề cơ bản của triết học: Con người có nhận thức được thế giới khách quan hay không? Lênin khẳng định là có. Với niềm tin có thể nhận thức được thế giới, con người sẽ có thêm sức mạnh, ý chí, nghị lực để chinh phục tự nhiên, sáng tạo nên những giá trị phục vụ cuộc sống của con người và thúc đẩy xã hội phát triển. Con người sẽ không rơi vào thế bị động, bỏ mặc số phận mình cho một thế lực siêu nhiên nào đó. 3. Khắc phục những khiếm khuyết trong các quan điểm siêu hình, máy móc về vật chất.Với định nghĩa vật chất của Lênin, chúng ta hiểu rằng không có một dạng cụ thể cảm tính nào của vật chất, hay một tập hợp nào đó các thuộc tính của vật chất, lại có thể đồng nhất hoàn toàn với bản thân vật chất. Vật chất phải được hiểu là tất cả những gì tồn tại khách quan bên ngoài ý thức, bất kể sự tồn tại ấy đã được con người nhận thức được hay chưa, đã biết về nó hay chưa. Với những luận điểm rút ra này, định nghĩa vật chất của Lênin đã khắc phục những quan điểm phiến diện, siêu hình, máy móc về vật chất như: Vật chất là các dạng cụ thể như cái bàn, cái ghế, ánh sáng mặt trời, quả táo, nước, lửa, không khí…; đồng nhất vật chất với khối lượng, coi vận động của vật chất chỉ là biểu hiện của vận động cơ học. 4. Định hướng các khoa học cụ thể trong việc tìm kiến các dạng hoặc hình thức mới của vật thể.Khẳng thế giới vật chất khách quan là vô cùng, vô tận, không bao giờ biến mất, luôn luôn vận động, định nghĩa vật chất của Lênin đã cổ vũ các nhà khoa học (nhà vật lý học, nhà hóa học, nhà sinh học…) kiên trì, đi sâu nghiên cứu thế giới vật chất để tìm ra những kết cấu mới, những dạng thức thuộc tính, quy luật vận động mới của vật chất, từ đó làm phong phú, sâu sắc hơn kho tàng tri thức của nhân loại. Ví dụ tiêu biểu là vào tháng 9/1995, tại Trung tâm Nghiên cứu hạt nhân châu Âu (CERN), theo lý thuyết về phản hạt, các nhà khoa học đã tiến hành thực nghiệm tạo ra được 9 phản nguyên tử, tức là 9 phản vật thể đầu tiên. 5. Cho phép xác định vật chất trong lĩnh vực xã hội.Trong việc nhận thức các hiện tượng thuộc đời sống xã hội, định nghĩa vật chất của Lênin đã giúp chúng ta xác định được cái gì là vật chất trong lĩnh vực xã hội. Đây là điều mà các nhà duy vật trước Mác chưa đạt tới. Ta có thể tìm thấy vật chất trong lĩnh vực xã hội ở ở các hoạt động thực tiễn của con người, tiêu biểu là hoạt động sản xuất vật chất để nuôi sống con người và phát triển xã hội. Định nghĩa vật chất của Lênin giúp các nhà khoa học có cơ sở lý luận để giải thích những nguyên nhân cuối cùng của các biến cố xã hội, những nguyên nhân thuộc về sự vận động của phương thức sản xuất, trên cơ sở đó, con người có thể tìm ra các phương tán tối ưu để thúc đẩy xã hội phát triển. 8910X.com Nếu còn điều gì chưa rõ, bạn hãy để lại câu hỏi ở phần comment để mình có thể giải đáp khi thời gian cho phép nhé! Bài liên kết: Bài viết trên là đáp án cho những câu hỏi sau:
Ví dụ về định nghĩa vật chất của Lênin
Ý nghĩa của định nghĩa vật chất
Quan điểm của triết học Mác – Lênin về vật chất
Ý nghĩa khoa học của định nghĩa vật chất
Phương thức tồn tại của vật chất
Ý nghĩa phương pháp luận của định nghĩa vật chất
Thực tại khách quan là gì Ý nghĩa phương pháp luận của định nghĩa vật chất
Tiểu luận về định nghĩa vật chất
Ví dụ về định nghĩa vật chất của Lênin
quan niệm của triết học mác – lênin về vật chất
Ý nghĩa của định nghĩa vật chất
Ý nghĩa khoa học của định nghĩa vật chất
Vật chất là cái có trước, cái quyết định ý thức |
