ỨNG DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM Mà NGUỒN MỞ A.LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀIĐể đáp ứng được các yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy của giáo viên cũng như học tập của học sinh, đồng thời đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Toán học, Tin học nói riêng và các bộ môn khác nói chung. Việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy và học tập đã được phổ biến rộng rãi ở mọi cấp học và ngành học. Tuy nhiên, mức độ áp dụng vẫn còn tương đối đơn giản, chưa phát huy được hết tiềm năng to lớn mà CNTT có thể hỗ trợ cho giáo dục. Việc sử dụng các phần mềm mã nguồn mở, các phần mềm bổ trợ vào bài dạy chưa được chú trọng đúng mức. Vì vậy, trong một số bài học thì học sinh vẫn chưa hình dung hết được khối lượng kiến thức mà giáo viên muốn truyền tải.Qua thời gian trực tiếp giảng dạy môn Tin học nói chung và môn Toán học hay các môn khác nói riêng, chúng tôi nhận thấy rằng có một số phần mềm hỗ trợ cho giáo viên và học sinh trong việc học Toán học, Tin học hay các môn học khác rất bổ ích. Từ những băn khoăn trăn trở làm thế nào để ứng dụng tốt hơn nữa các phần mềm này để giúp giáo viên soạn giảng và học sinh học dễ hơn, tiếp thu kiến thức một cách tốt hơn, chủ động hơn, chúng tôi luôn chú trọng đến việc ứng dụng các phần mềm đó vào các môn học để học sinh dễ tiếp cận. Qua thời gian tiếp xúc và sử dụng nhiều giúp các em có thể tự khám phá, tự học và so sánh. B. NỘI DUNG: I.CƠ SỞ LÝ LUẬNCông nghệ thông tin là một trong các phương tiện quan trọng nhất của sự phát triển, đang làm biến đổi sâu sắc đời sống kinh tế, văn hoá, xã hội, giáo dục của thế giới hiện đại, trong đó có Việt Nam. Chúng ta đang ở thời đại thông tin kĩ thuật số, thời đại bùng nổ mạng Internet toàn cầu.Nâng cao nhận thức về vai trò của CNTT: ứng dụng và phát triển CNTT trong giáo dục và đào tạo sẽ tạo một bước chuyển cơ bản trong quá trình đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy, học tập và quản lí giáo dục.Phấn đấu thực hiện các mục tiêu cụ thể của ngành là: Tổ chức tốt việc dạy và học tin học ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học nhằm phổ cập tin học trong nhà trường,...Đặc trưng của môn Tin học là khoa học gắn liền với công nghệ, do vậy một mặt trang bị cho học sinh kiến thức khoa học về Tin học, phát triển tư duy thuật toán, rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề, mặt khác phải chú trọng đến việc ứng dụng các phần mềm mã nguồn mở, tạo mọi điều kiện để giáo viên và học sinh nắm bắt và tiếp cận những công nghệ mới của Tin học phục vụ học tập và đời sống. Một số phần mềm mã nguồn mở hiện nay đã đáp ứng được những yêu cầu trên. II. CƠ SỞ THỰC TIỄN Thực tế qua những năm trực tiếp giảng dạy bộ môn cũng như qua trao đổi với đồng nghiệp chúng tôi nhận thấy: hầu như mọi học sinh đều rất hứng thú với môn học có sử dụng phần mềm mã nguồn mở. Được nhà trường tạo mọi điều kiện thuân lợi cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị, phòng học. Tuy nhiên chất lượng bộ môn qua các năm học chưa cao, đặc biệt là kĩ năng ứng dụng phần mềm của giáo viên và học sinh còn hạn chế, thậm chí một số giáo viên và học sinh còn rất ngại khi sử dụng máy để rèn luyện các kĩ năng của phần mềm. Học sinh chưa đủ điều kiện để các em có máy vi tính ở nhà, hầu hết các em chỉ được tiếp xúc, làm quen với máy tính trong giờ học dẫn đến việc sử dụng máy của học sinh còn lúng túng.III. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN 1. Thiết kế và điều hành tổ chức các hoạt động của phần mềm: 1.1 Thiết kế bài dạy phải phù hợp với nhiều đối tượng học sinh.Công việc thiết kế chu đáo trước một bài dạy và phù hợp với nhiều đối tượng là khâu quan trọng không thể thiếu của một tiết dạy học mà bất kì một giáo viên nào cũng phải biết. “Thiết kế trước bài dạy giúp giáo viên chuẩn bị chu đáo hơn về kiến thức, kĩ năng, phương pháp, tiến trình và tâm thế để đi vào một tiết dạy”Để thiết kế một bài dạy phù hợp cho nhiều đối tượng học sinh thì tối thiểu nhất phải làm được những việc sau:- Xác định được mục tiêu trọng tâm của bài học về kiến thức, kĩ năng thái độ tình cảm. Tìm ra được những kĩ năng cơ bản dành cho học sinh yếu kém và kiến thức, kĩ năng nâng cao cho học sinh khá giỏi. Tham khảo thêm tài liệu để mở rộng và đi sâu hơn vào bản chất của đơn vị kiến thức, giúp giáo viên nắm một cách tổng thể, để giải thích cho học sinh khi cần thiết.- Nắm được ý đồ của sách giáo khoa để xây dựng và thiết kế các hoạt động học tập phù hợp với tình hình thực tế của đối tượng và trình độ học sinh, điều kiện dạy học. Chuẩn bị tốt phòng trình chiếu, các thiết bị dạy học và sử dụng các phần mềm mã nguồn mở để ứng dụng cho từng môn học. SỬ DỤNG PHẦN MỀM iMindMap 5 iMindMap là một phần mềm dùng để tạo các sơ đồ tư duy (Mind Map). Điều đặc biệt ở đây chính là: iMindMap được đầu tư xây dựng và phát triển bởi chính Tony Buzan, cha đẻ và là người rất nổi tiếng với những sách viết về MindMaps.iMindMap là sản phẩm số lấy ý tưởng từ sơ đồ tư duy MindMap nổi tiếng. Luyện tập với chương trình này, người sử dụng sẽ hình thành cách ghi chép và suy nghĩ tổng thể cũng như chi tiết; rèn luyện được khả năng tư duy, kĩ năng thuyết trình và làm việc khoa học iMindmap là một phần mềm chủ yếu dành cho doanh nghiệp và cá nhân dùng để hoạch định ý tưởng và giúp sắp xếp các công việc một cách thông minh. + Hiểu nội dung bài học một cách rõ ràng và hệ thống. Việc ghi nhớ cũng như vận dụng cũng sẽ tốt hơn. iMindMap cung cấp cho ta cái nhìn chi tiết và cụ thể.+ Chỉ cần nhìn vào sơ đồ tư duy, bạn có thể thuyết trình được nội dung bài học.+ Tạo cho bản thân thái độ và cảm giác tốt về việc học của mình.+ Rèn luyện tư duy thông qua thu - nhận và tổng hợp kiến thức.+ Rèn luyện tư duy thông qua mở rộng suy nghĩ về kiến thức.+ Rèn luyện tư duy thông qua sử dụng kiến thức có hiệu quả. Một bản đồ được tạo ra từ iMindMap Đây là phần mềm mã nguồn mở. Phần mềm này giúp cho giáo viên và học sinh có thể tạo ra một sơ đồ tư duy cho từng môn học mà giáo viên hay học sinh có thể tạo ra. Giúp cho học sinh có thể tóm tắt bài học của các môn theo mỗi sơ đồ tư duy khác nhau. Trong lĩnh vực Toán học nhất là phần hình học của các khối lớp, đa số các giáo viên và học sinh học vẽ hình ở trên bảng chứ ít khi ứng dụng các phần mềm có sẵn để vẽ hình học. Do đó phần mềm vẽ hình học phẳng Geometer Sketchpad sẽ giúp tạo ra các bài giảng phục vụ cho môn Hình học một cách dễ dàng. Với giao diện dễ sử dụng kết hợp font tiếng Việt nên giáo viên và học sinh sẽ thích thú với phần mềm này. Một công cụ giảng dạy giúp bạn vẽ và chèn các đối tượng toán học ví dụ như đa giác, phân đoạn, vòng tròn. Geometer’s Sketchpad là một ứng dụng giúp người dùng nâng cao kiến thức khi muốn tìm hiểu về hình dạng hình học , hàm lượng giác, và khái niệm toán học khác.Nó có thể được sử dụng như một công cụ giáo dục, vì nó có thể giúp bạn giảng dạy toán học với giao diện sáng sủa và trực quan. Geometer’s Sketchpad khiến người dùng có khả năng thiết kế đối tượng toán học khác nhau, tạo ra các kết nối giữa chúng, và thay đổi các thuộc tính về độ mờ, nội dung, hình ảnh động , chuyển động. Hơn nữa, bạn có thể có thể tùy chỉnh về font chữ, kích thước và màu sắc , thêm nhiều trang, thực hiện các hoạt động chỉnh sửa cơ bản (cắt, sao chép, dán , xóa) , và nhập dữ liệu từ GSP hoặc GS4 định dạng tập tin . Công cụ chuyên dụng được xây dựng đặc biệt để giúp bạn chèn thông tin, mô tả đối tượng, vẽ các đối tượng khác nhau bằng cách sử dụng điểm đánh dấu, thêm đa giác, phân đoạn, vòng tròn, vòng cung , và các điểm. Đặc điểm đáng chú ý khác của công cụ này là khả năng thêm ảnh, đo kích thước , định hướng, và tọa độ của các đối tượng , thực hiện các tính toán toán học khác nhau bao gồm các chức năng định nghĩa, chiết xuất ra một tập tin. Ứng dụng mang lại chất lượng hình ảnh tuyệt vời, thưc hiện phép toán nhanh chóng, không báo lỗi. Geometer’s Sketchpad đầy đủ các công cụ để giúp bạn chèn các đối tượng và sử dụng các công cụ khác nhau để thao tác chúng. Các tính năng tiên tiến của giúp ích rất nhiềucho người dùng chuyên nghiệp.SỬ DỤNG PHẦN MỀM GEOGEBRA SỬ DỤNG PHẦN MỀM YENKA Yenka là một thế hệ mới của các mẫu công cụ giáo dục từ hãng Crocodile Clips. Yenka tập hợp nhiều thí nghiệm thú vị về Toán, Lý, Hóa, điện tử để thầy cô giáo có thêm công cụ dạy học hiệu quả hơn.Cũng trên bảng trắng hoặc khi được sử dụng bởi các học sinh cá nhân, họ cho phép bạn thử nghiệm với các chủ đề bạn đang giảng dạy trong một thế giới ảo an toàn và chính xác.1.2. Điều hành tổ chức hoạt động của học sinh trên lớp. - Việc thiết kế tốt một bài dạy và phù hợp với từng đối tượng học sinh xem như đã thành công một nữa nhưng đó chỉ là xem như bước khởi đầu cho một tiết dạy còn khâu quyết định thành công chính là ở khâu tổ chức điều khiển các đối tượng học sinh trên lớp. Với việc cho học sinh học tại phòng trình chiếu thông qua phần mềm mã nguồn mở giúp học sinh có thể trao đổi hỗ trợ lẫn nhau - bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ không chỉ là sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên.- Tuy nhiên để việc ứng dụng các phần mềm này một cách hiệu quả đòi hỏi giáo viên phải lựa chọn nội dung đưa vào bài học phù hợp với nhiều đối tượng học sinh* Các bước tiến hành: - Giáo viên nêu vấn đề, yêu cầu và nội dung bài học.- Giáo viên hướng dẫn cho học sinh các kĩ năng thao tác trong bài học, thao tác mẫu cho học sinh quan sát.- GV quản lí, giám sát học sinh:+ Trong quá trình học sinh theo dõi bài, giáo viên quan sát và bổ trợ khi cần.+ Chỉ rõ những kĩ năng, thao tác nào được dành cho đối tượng học sinh yếu, những kĩ năng, thao tác nào được dành cho đối tượng học sinh khá giỏi.+ Phát hiện các học sinh chưa nghiêm túc để uốn nắn điều chỉnh.+ Luôn có ý thức trách nhiệm trợ giúp tránh can thiệp sâu làm hạn chế khả năng độc lập sáng tạo của học sinh.+ Trong quá trình tổ chức giảng dạy có sử dụng phần mềm mã nguồn mở nào, giáo viên có thể đưa ra nhiều cách để thực hiện thao tác giúp các em rèn luyện và nâng cao kĩ năng sử dụng phần mềm.+ Xây dung mối quan hệ thân thiện, hợp tác giữa thầy - trò, trò - trò trong môi trường học tập an toàn.- Giáo viên có thể kiểm tra hiệu quả làm việc của các em bằng cách chỉ định 1 học sinh trong nhóm thực hiện lại các thao tác đã học.- Nhận xét, đánh giá kết quả học tập:+ Giáo viên tổng kết, nhận xét, bổ sung kiến thức. Giáo viên cũng nên có nhận xét ngắn gọn về tiết học và ứng dụng phần mềm trong tiết học ra sao để rút ra kinh nghiệm đối với bản thân và đối với học sinh.2. Ví dụ minh hoạ về thiết kế và điều hành tổ chức các hoạt động của bài dạy sử dụng phần mềm mã nguồn mở: Bài thứ tự thực hiện các phép tính Qua thời gian áp dụng các phần mềm nêu trên, chúng tôi nhận thấy giờ học thu hút các đối tượng học sinh hơn chứ không còn là giờ học của các đối tượng học sinh khá giỏi. Học sinh hoạt động tích cực hơn, các đối tượng học sinh hỗ trợ được cho nhau để cùng học, cùng tiến bộ. Và thông qua các phần mềm này giúp cho giáo viên dạy tốt hơn nhất là đối với môn hình học. Giúp các em sữa các lỗi trong bài của mình một cách nhanh chóng và thuận lợi.IV. BÀI HỌC KINH NGHIỆM Để thực hiện tốt một tiết dạy có sử dụng phần mềm đối với giáo viên thì phải thực hiện được các vấn đề sau:1) Thiết kế bài dạy phù hợp với nhiều đối tượng học sinh. - Giáo viên phải nắm bắt về kĩ năng sử dụng các phần mềm đó và phân loại đối tượng học sinh rõ ràng, chính xác.2) Điều hành tổ chức hoạt động của học sinh trên lớp.- Giáo viên cần đưa ra hệ thống bài tập thực hành, yêu cầu về các kĩ năng quan sát với từng đối tượng học sinh.3) Đánh giá và theo dõi kết quả học tập theo từng nhóm đối tượng học sinh.C. KẾT LUẬN Để tạo hứng thú học tập cho học sinh và từng bước nâng cao chất lượng bộ môn đòi hỏi người giáo viên phải tìm tòi, đổi mới phương pháp dạy học phù hợp, hiệu quả. Trong quá trình dạy học áp dụng các phần mềm mã nguồn mở trong việc tổ chức hoạt động lên lớp phù hợp với các đối tượng học sinh. Chúng tôi nhận thấy rằng các em quan sát và thành thạo hơn trong việc học tập, tích cực tự giác trong các giờ học và các em áp dụng được nhiều kiến thức được học vào cuộc sống hàng ngày. Nếu áp dụng thêm các phần mềm mã nguồn mở vào các giờ học hay thực hành của các khối lớp khác, của các trường. Chúng tôi tin chắc rằng nó sẽ góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng bộ môn. Trên đây là một số kinh nghiệm rút ra được trong quá trình dạy học, rất mong nhận được sự góp ý của quý cấp lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp để chúng tôi có thể hoàn chỉnh hơn sáng kiến này, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Sơn Trà, ngày 20 tháng 12 năm 2014 |