“Trẻ em như búp trên cành Đấy là những lời Bác Hồ đã nói về trẻ thơ. Thế nhưng trong cuộc sống thực tế, vẫn còn rất nhiều đứa trẻ phải sống trong cảnh thiếu thốn tình thương do hoàn cảnh đưa đẩy. Hình ảnh những đứa trẻ tội nghiệp ấy phần nào được nhà văn Khánh Hoài truyền tải vào tác phẩm Cuộc chia tay của những con búp bê, qua hình ảnh hai nhân vật Thành và Thủy. Thành và Thủy là hai anh em rất yêu thương nhau. Từ nhỏ tới lớn, họ luôn ở bên cạnh nhau, giúp đỡ, sẻ chia cho nhau. Thành thì luôn quan tâm đến việc học tập của em, chiều nào cũng đón em về nhà. Thủy thì luôn quan tâm đến anh, có hôm còn mang kim chỉ ra tận sân vận động để vá áo cho anh. Hai anh em lúc nào cũng gắn bó với nhau, vô tư, trong sáng. Ấy vậy mà, sự chia xa lại tự nhiên ập đến. Bố mẹ của hai em ly hôn. Thế là, hai anh em buộc phải tách nhau ra. Các em phải chịu nỗi đau khổ chia xa người thân. Một gia đình bốn người nay bị chia đôi xẻ nửa. Thành sẽ không được sống cùng mẹ và em gái nữa. Còn Thủy sẽ không được sống cùng bố và anh trai. Hai anh em từ trước đến nay luôn bên cạnh nhau, giờ lại phải chia xa, không biết ngày gặp lại. Đau đớn đến nhường nào. Khi biết được hai anh em phải xa nhau, cả Thành và Thủy đều vô cùng bất ngờ và đau khổ. Thủy bất giác run lên bần bật, kinh hoàng và tuyệt vọng. Em khóc suốt cả đêm. Lúc nào cũng như người mất hồn. Còn Thành, em cắn chặt môi để khỏi bật lên tiếng khóc to, nhưng nước mắt cứ tuôn ra như suốt, ướt dầm cả gối và hai cánh tay áo, lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Những chi tiết ấy, lột tả đến tận cùng nỗi đau, sự xót xa đến tuyệt vọng của những tâm hồn ngây thơ, đáng lẽ ra chỉ cần biết ăn, biết ngủ, biết học hành là ngoan. Thật xót xa làm sao. Tình cảm anh em thiêng liêng giữa Thành và Thủy được thể hiện rất rõ qua cảnh chia đồ chơi của hai em. Với những đứa trẻ thơ thì đồ chơi là thứ vô cùng quan trọng. Vậy mà, Thành quyết để lại hết đồ chơi cho em. CÒn Thủy, dù rất đau khổ, nhưng vẫn luôn lo nghĩ cho anh, sợ nếu không có Vệ Sĩ thì ai sẽ gác cho anh ngủ đây. Dù bản thân rất đau buồn, khóc đến sưng cả mắt, nhưng hai anh em vẫn luôn suy nghĩ hết lòng cho nhau. Chính vì thế, người đọc lại càng xót xa, đau khổ hơn trước khung cảnh Thành đứng như chôn chân xuống đất nhìn em và mẹ rời xa. Hình ảnh hai anh em Thành và Thủy là đại diện cho rất nhiều những số phận tội nghiệp của trẻ em ở ngoài xã hội. Khi các em không được sống trong hạnh phúc, sum vầy của mái ấm gia đình. Luôn phải chịu đựng những buồn bã, cô đơn, xa cách trong cuộc sống. Tác phẩm Cuộc chia tay của những con búp bê, đã truyền tải thông điệp mang tính nhân văn sâu sắc: Hãy để những đứa trẻ được sống hồn nhiên, vô tư, hạnh phúc đứng với lứa tuổi của mình. Đừng làm gì khiến các em phải đau khổ, bất hạnh như Thành và Thủy.
B. Hoạt động hình thành kiến thức1. Đọc văn bản: Cuộc chia tay của những con búp bê 2. Tìm hiểu văn bản a) Dựa vào nội dung câu chuyện Cuộc chia tay của những con búp bê, cùng bàn luận để thực hiện những yêu cầu sau: (1) Liệt kê những sự việc chính của câu chuyện (2) Truyện có những nhân vật nào? Nhân vật chính là ai? (3) Chi tiết nào trong truyện khiến em xúc động nhất? Vì sao? (4) Nêu ý nghĩa của câu chuyện.
(1) Các sự việc chính của câu chuyện:
(2) Nhân vật chính của truyện là hai anh em Thành và Thủy. Ngoài ra còn có mẹ của Thành và Thủy, các bạn trong lớp, cô giáo Tâm. (3) Chi tiết khiến em xúc động nhất là khi Thủy nói chia tay với các bạn, Cô giáo tặng Thủy quyển số và chiếc bút máy nắp vàng nhưng em không dám nhận vì em nói sẽ không đi học nữa, nhà bà ngoại em ở xa trường và mẹ sắm em một thúng hoa để ra chợ ngồi bán. Cô giáo Tâm đã thốt lên “Trời ơi!”, cô tái mặt và nước mắt giàn giụa Chi tiết đó thể hiện tình yêu thương của cô dành cho học trò của mình và cả sự xót xa khi em phải gác lại ước mơ đến trường, đi làm kiếm sống khi còn quá nhỏ.. và khiến mọi người cảm thấy xót xa hơn. (4) Văn bản là câu chuyện xúc động về cuộc chia tay đầy nước mắt giữa hai anh em Thành và Thủy, vì cuộc chia tay của bố mẹ mà hai anh em phải xa cách mỗi người một nơi. Mái ấm gia dình là một tài sản vô cùng quý giá. Người lớn hãy cố gắng nâng niu hạnh phúc của con trẻ, hãy vì tổ ấm gia đình và luôn sống mẫu mực, đừng vì cám dỗ tầm thường mà làm tổn thương trẻ con vô tội. – Đoạn 1 (Từ đầu … hiếu thảo như vậy) : Cảnh hai anh em chia đồ chơi. – Đoạn 2 (tiếp … trùm lên cảnh vật) : Thủy chia tay lớp học. – Đoạn 3 (còn lại) : cảnh hai anh em chia tay. II. Tóm tắt Vì bố mẹ chia tay nhau, hai anh em Thành và Thủy cũng phải mỗi người một ngả: Thủy về quê với mẹ còn Thành ở lại với bố. Hai anh em nhường đồ chơi cho nhau, Thủy đau đớn chia tay thầy cô, khi chia tay còn quyến luyến anh không muốn rời,… Ba cuộc chia tay gợi lên ở bạn đọc những xúc cảm mạnh mẽ cùng nỗi xót thương cho cảnh ngộ mà lẽ ra những người bạn nhỏ không phải gánh chịu. III. Đọc hiểu văn bản Câu 1 trang 26 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Đọc kĩ văn bản để nắm được: Truyện viết về ai, về việc gì? Ai là nhân vật chính trong truyện? – Truyện viết về cuộc chia tay giữa hai an hem Thành và Thủy. Vì bố mẹ li hôn mà hai anh em mỗi người một ngả. Thủy về quê ngoại với mẹ, Thành ở lại với bố. – Cả hai anh em Thành và Thủy đều là nhân vật chính của câu chuyện. Câu 2 trang 27 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Hãy suy nghĩ và thảo luận với bạn trong nhóm về mấy điểm sau: a) Câu chuyện được kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì? b) Tên truyện có liên quan đến ý nghĩa của truyện không?(Búp bê có chia tay không, vì sao chúng phải chia tay, búp bê có lỗi gì mà phải chia tay?) a) Câu chuyện được kể theo ngôi thứ nhất. Người kể chính là người chứng kiến câu chuyện xảy ra, trực tiếp tham gia cốt truyện – tức là cùng chịu nỗi đau vì sự mất mát về tình cảm như em gái mình. Cách lựa chọn ngôi kể này giúp tác giả có điều kiện trực tiếp thể hiện suy nghĩ, tình cảm và diễn biến tâm trạng của nhân vật, tăng thêm tính chân thực của truyện, làm cho truyện hấp dẫn và sinh động hơn. b) Chính vì thế, mặc dù tiêu đề của truyện là Cuộc chia tay của những con búp bê nhưng người đọc vẫn hiểu là cuộc chia tay của Thành và Thuỷ. Tuy nhiên, tiêu đề truyện còn một hàm ý khác. Những con búp bê thường gợi liên tưởng đến sự hồn nhiên, trong sáng, vô tư. Cuộc chia tay của những con búp bê tạo ra một tình huống tâm lí – đó là cuộc chia tay không đáng có, cũng như không đáng có cuộc chia tay giữa Thành và Thủy – hai anh em vốn rất mực gần gũi, thương yêu và luôn luôn quan tâm, chia sẻ cùng nhau. Tên truyện, vì thế đã gợi ra được một tình huống đáng chú ý khiến người đọc phải quan tâm theo dõi. Câu 3 trang 27 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Hãy tìm các chi tiết trong truyện để thấy hai anh em Thành, Thủy rất mực gần gũi, thương yêu, chia sẻ và luôn quan tâm đến nhau. – Chia sẻ, giúp đỡ và quan tâm đến nhau: + Thủy đem kim chỉ ra tận sân vận động vá áo cho anh. + Thành giúp em học bài, chiều nào cũng đón em đi học về. – Rất mực gần gũi thương yêu nhau: + Nắm tay nhau vừa đi vừa trò chuyện. + Chia đồ chơi. Thành “Anh cho em tất”, Thủy “Em để lại hết cho anh”, đem con Vệ Sĩ để đầu giường gác cho anh ngủ. + Khi chia tay nhau cả hai anh em đều bật khóc. Câu 4 trang 27 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Lời nói và hành động của Thủy khi thấy anh chia hai con búp bê Vệ Sĩ và Em nhỏ ra hai bên có gì mâu thuẫn? Theo em, có cách nào để giải quyết được mâu thuẫn ấy không? Kết thúc truyện, Thủy đã lựa chọn cách giải quyết như thế nào? Chi tiết này gợi lên trong em những suy nghĩ và tình cảm gì?
Đọc truyện, điều dễ nhận thấy là giữa lời nói và hành động của Thủy bộc lộ những mâu thuẫn rõ rệt khi thấy anh chia hai con búp bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ ra hai bên: trong suy nghĩ, Thủy không muốn chia rẽ hai con búp bê, nên Thủy vừa ngạc nhiên vừa giận dữ “Sao anh ác thế!” đã lại rất thương Thành, sợ đêm đêm không có con Vệ Sĩ canh giấc ngủ cho anh. Để giải quyết được mâu thuẫn ấy, chỉ có một cách duy nhất là bố mẹ các em không xảy ra việc chia tay. Nhưng thực tế thật là nghiệt ngã. Cuộc chia tay của người lớn đã để lại hậu quả đau đớn cho các em. Cuối truyện, Thủy đã để lại con Vệ Sĩ cho thấy lòng vị tha, nhân hậu của Thủy. Thể hiện niềm mong ước, khát khao hạnh phúc, không muốn chia lìa. Câu 5 trang 27 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Chi tiết nào trong cuộc chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng và chi tiết nào khiến em cảm động nhất? Vì sao? – Chi tiết chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng: + Cô giáo tặng Thủy quyển số và chiếc bút máy nắp vàng nhưng: “Em không dám nhận… Em không đi học nữa”. “Nhà bà ngoại em ở xa trường học lắm. Mẹ em bảo sẽ sắm cho em một thúng hoa để ra chợ ngồi bán”. + Ý nghĩa: Sự đau xót của số phận tuổi thơ, Thủy phải mất mát quá lớn: xa bố, xa anh, thiếu thốn tình thương. Phải chịu cảnh thất học. Phải lăn lộn vào đường đời để kiếm sống lúc còn quá nhỏ. – Chi tiết làm em cảm động nhất: + Chi tiết chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng + Chi tiết cô giáo và cả lớp cùng khóc khi biết Thủy không còn được đi học nữa. + Chi tiết Thủy đã trèo lên xe, nhưng bỗng em lại tụt xuống đi về phía đầu giường, đặt con Em Nhỏ cạnh con Vệ Sĩ. Câu 6 trang 27 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Em hãy giải thích vì sao khi dắt Thủy ra khỏi trường, tâm trạng của Thành lại “kinh ngạc thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”. Thành kinh ngạc bởi trong khi tâm hồn mình đang diễn ra những mất mát, đớn đau quá lớn (mất mái ấm gia đình, phải chia tay đứa em gái nhỏ) thì cuộc đời ngoài kia vẫn trôi bình thản. Chi tiết này cho thấy sự hụt hẫng, cô đơn của nhân vật. Nó tác động mạnh vào ý thức trách nhiệm của mỗi chúng ta trước những người xung quanh và trước cuộc sống của cộng đồng. Câu 7 trang 27 - SGK Ngữ văn 7 tập 1: Qua câu chuyện này, theo em, tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người điều gì? Qua câu chuyện, tác giả muốn gửi đến chúng ta một lời nhắn nhủ rằng: mái ấm gia đình là một tài sản vô cùng quý giá. Nó là nơi gìn giữ những tình cả cao quý và thiêng liêng. Hãy gìn giữ nó, đừng bao giờ vì một lí do gì mà làm tổn hại đến những tình cảm cao quý và thiêng liêng ấy.
|
