Số lượng lớn người sở hữu súng, cùng với rào cản trong quá trình thông qua dự luật, khiến việc cải cách luật kiểm soát súng ở Mỹ gặp trở ngại. Show
Tổng thống Mỹ Joe Biden mới đây đã gửi lời chia buồn tới cộng đồng Uvalde, Texas, nơi 19 trẻ em và hai người lớn đã thiệt mạng trong vụ xả súng tại trường tiểu học Robb hôm 24/5. “Tại sao chúng ta phải sống chung với cuộc tàn sát này? Tại sao chúng ta cứ để chuyện này xảy ra? Đã đến lúc biến nỗi đau này thành hành động. Mọi bậc cha mẹ, mọi công dân trên đất nước này phải nói rõ với từng quan chức được bầu chọn rằng đã đến lúc phải hành động”, ông nói. Nhưng bất chấp hàng trăm vụ xả súng hàng loạt xảy ra ở Mỹ mỗi năm, quốc hội đã nhiều lần không thể thông qua sửa đổi đáng chú ý nào trong luật kiểm soát súng vì hàng loạt rào cản. Tuy nhiên, các nhà hoạt động cho biết họ sẽ không từ bỏ cho đến khi có thay đổi, theo Guardian. Số lượng các vụ xả súng hàng loạt ở Mỹ là bao nhiêu?Chỉ tính riêng năm nay, 213 vụ xả súng đã nổ ra ở Mỹ, theo Cơ quan Lưu trữ Bạo lực Súng. Mỹ định nghĩa một vụ xả súng hàng loạt gồm ít nhất 4 người bị bắn.
Mỹ đã chứng kiến những ví dụ kinh hoàng khác về các vụ xả súng hàng loạt trong tháng này. Chưa đầy hai tuần trước khi xảy ra vụ xả súng ở Uvalde, một cuộc thảm sát đã nổ ra tại một siêu thị ở Buffalo, New York, khiến 10 người chết, hầu hết là người Mỹ gốc Phi. Những chính sách nào đã được đề xuất để giảm thiểu các vụ xả súng hàng loạt?Những người ủng hộ kiểm soát súng đã vạch ra một kế hoạch sâu rộng và cụ thể để giảm số người chết do súng gây ra ở Mỹ. Các chính sách đó bao gồm bắt buộc kiểm tra lý lịch đối với tất cả giao dịch mua súng, bao gồm mua bán online và tại các buổi triển lãm; và áp dụng thời gian chờ nhận súng sau khi giao dịch được thực hiện. Những người ủng hộ cũng đã kêu gọi tăng thêm yêu cầu về đối tượng có thể mua súng hợp pháp. Họ nói rằng những người có dấu hiệu hoặc tiền sử bạo hành người khác, phạm tội ác vì thù ghét, và bệnh tâm thần có nguy cơ gây mất an toàn… nên bị cấm mua vũ khí. Một số đề xuất yêu cầu nâng độ tuổi được phép mua súng lên 21 tuổi, thay vì 18. Một số bang đã ban hành luật súng nghiêm ngặt hơn, nhưng luật liên bang sẽ tăng cường các hạn chế trên toàn quốc. Người Mỹ có ủng hộ siết chặt hơn luật kiểm soát súng không?Dư luận Mỹ có sự ủng hộ rộng rãi đối với một số chính sách nhất định. Theo một cuộc khảo sát của Morning Consult và Politico, được thực hiện vào năm ngoái, 84% cử tri Mỹ ủng hộ việc kiểm tra lý lịch phổ quát để mua súng. Một cuộc thăm dò vào tháng 11 do Gallup thực hiện cho thấy 52% người Mỹ ủng hộ việc kiểm soát súng chặt chẽ hơn. Đây là tỷ lệ thấp nhất về vấn đề này kể từ năm 2014.
Sự ủng hộ đối với lệnh cấm súng ngắn cũng đạt mức thấp vào năm 2021, với chỉ 19% người Mỹ nói với Gallup rằng họ mong muốn một chính sách như vậy. Việc còn nhiều người Mỹ do dự ủng hộ cải cách luật kiểm soát súng có thể xuất phát từ thực tế hàng chục triệu người Mỹ sở hữu súng. Cứ 10 người Mỹ thì có 4 người sống trong một hộ gia đình có súng, trong khi 30% nói rằng cá nhân họ sở hữu một khẩu súng, theo một cuộc khảo sát năm 2021 của Trung tâm Nghiên cứu Pew. Quốc hội Mỹ trước đây từng nỗ lực kiểm soát súng chặt chẽ hơn chưa?Câu trả lời là có. Các đảng viên Dân chủ tại quốc hội đã nhiều lần thúc đẩy thắt chặt luật kiểm soát súng nhằm giảm số vụ xả súng hàng loạt ở Mỹ. Đáng chú ý nhất, quốc hội đã bỏ phiếu một dự luật mở rộng các yêu cầu trong kiểm tra lý lịch vào năm 2013, vài tháng sau vụ xả súng kinh hoàng tại trường tiểu học Sandy Hook ở Newtown, Connecticut. Dự luật đó đã không được thông qua, vì hầu hết đảng viên Cộng hòa và một số đảng viên Dân chủ phản đối. Sau khi dự luật bị bác bỏ, tổng thống lúc bấy giờ là ông Barack Obama đã có bài phát biểu nảy lửa, đổ lỗi cho Hiệp hội Súng trường Quốc gia, tổ chức phản đối kịch liệt dự luật và thề sẽ vận động chống lại bất kỳ thượng nghị sĩ nào ủng hộ nó. Tương lai nào cho cải cách luật súng đạn ở Mỹ?Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát đã thông qua các dự luật để tăng thêm yêu cầu khi kiểm tra lý lịch đối với tất cả giao dịch mua bán hoặc chuyển nhượng vũ khí, cũng như loại bỏ "lỗ hổng Charleston" - cho phép một số giao dịch súng trước khi khâu kiểm tra lý lịch được hoàn thành.
Năm 2015, một tay súng da trắng đã lợi dụng lỗ hổng trong quá trình kiểm tra lý lịch để mua súng và tấn công một nhà thờ của người da đen ở Charleston. Tuy nhiên, những dự luật được hạ viện thông qua hiện có rất ít cơ hội được chấp thuận tại thượng viện. Các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa có khả năng sẽ phản đối bất kỳ đề xuất mới nào về luật kiểm soát súng, và dự luật có thể không đạt đủ 60 phiếu tán thành cần thiết để được thông qua. Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Joe Manchin hôm 24/5 cũng đã nói rõ rằng ông sẽ không ủng hộ việc sửa đổi điều khoản trong luật kiểm soát súng, có nghĩa là ngay cả trong nội bộ đảng Dân chủ cũng không có sự ủng hộ hoàn toàn. Thừa nhận thực tế này, lãnh đạo phe đa số tại thượng viện Chuck Schumer ngày 25/5 cho biết không có khả năng thượng viện sẽ sớm bỏ phiếu về các dự luật đã được hạ viện thông qua. Điều đó không có nghĩa là đảng Dân chủ từ bỏ nỗ lực củng cố luật súng. Thượng nghị sĩ Chris Murphy của Connecticut, người đại diện cho cộng đồng Sandy Hook, đã chỉ trích dữ dội quốc hội vì không hành động để kiểm soát súng. Ông kêu gọi cử tri không bỏ phiếu cho các đảng viên Cộng hòa phản đối cải cách luật kiểm soát súng trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11 tới. “Tôi sẽ cố tìm ra các giải pháp, nhưng điều này cuối cùng phụ thuộc vào cử tri”, ông Murphy nói với CNN ngày 25/5. “Nếu các ứng cử viên ủng hộ luật hiện hành và không ủng hộ cải cách, thì đừng để họ trở lại quốc hội”. Hiện trường bên ngoài vụ xả súng khiến 19 học sinh thiệt mạng ở Mỹ Video từ bên ngoài trường tiểu học nơi xảy ra vụ xả súng tại Texas, Mỹ cho thấy thời điểm cảnh sát có mặt tại hiện trường.Vụ xả súng mới nhất ở quốc gia Bắc Mỹ này chỉ mới xảy ra cách đây chưa đầy 24 giờ; 4 người nữa đã phải vĩnh viễn từ bỏ cuộc sống tươi đẹp. 5 vụ xả súng trong chỉ 20 ngày thêm một lần nữa đặt ra những câu hỏi đối với hoạt động vận động hành lang súng đạn ở nước này. Có một thực tế khó tin là ở nhiều bang của nước Mỹ, sở hữu một khẩu súng còn dễ dàng hơn việc mua và nuôi một chú chó.
Súng – tác nhân thúc đẩy động cơ giết người Động cơ giết người trong những vụ xả súng là rất khác nhau. Kẻ sát nhân ở siêu thị Buffalo, New York vào ngày 14-5 vừa qua rõ ràng là có động cơ sắc tộc. Payton Gendron đã cố tình truy sát những người da màu và trong số 10 người chết và 3 người bị thương trong vụ xả súng có tới 11 người da màu. Ngày 16-5, một người đàn ông 68 tuổi đã nổ súng giết chết 1 người và làm bị thương 5 người ở một nhà thờ ở California. Nạn nhân của kẻ này là người gốc Đài Loan (Trung Quốc). Trong khi đó, dù chưa rõ động cơ nào khiến Salvador Ramos (trong vụ xả súng ở trường tiểu học ở Texas) hay hung thủ trong 2 vụ xả súng ở Tulsa, bang Oklahoma trong 2 ngày 29-5 và 1-6 nổ súng vào người khác, nhưng một ngày nào đó chúng ta sẽ có câu trả lời. Dù có động cơ khác nhau, nhưng những vụ xả súng kinh hoàng này có một điểm chung: Các hung thủ đều sử dụng súng. Súng là công cụ giết người có mức độ sát thương cao. Một người mang súng có thể giết nhiều người hơn, giết người nhanh hơn và tốn ít sức lực hơn rất nhiều so với một kẻ mang dao, vật tày hoặc dùng tay không. Hung khí mà Salvador Ramos sử dụng là một khẩu AR15 - súng trường quân dụng có băng tiếp đạn bắn nhanh, cho phép hắn nhả đạn liên tục và chỉ dừng lại khi bị bắn hạ.
Việc hầu hết các nạn nhân của Ramos là trẻ em khiến cho tội ác của hắn trở nên đặc biệt khủng khiếp. Nhưng về bản chất nó cũng giống như vô số các thảm kịch xả súng khác ở nước Mỹ. Đó là việc dễ dàng sở hữu và nguồn cung súng đạn dồi dào và quá dễ tìm kiếm khiến súng đạn trở nên chết chóc hơn rất nhiều. Khi có súng, những tên cướp có khả năng giết người cao hơn. Khi có súng, một cuộc cãi vã ngay trong gia đình cũng có khả năng kết thúc bằng một hay nhiều cái chết. Khi có súng, người có ý định tự sát thường sẽ thành công với ý định kết liễu cuộc sống của mình. Đó chính là sự khác biệt của súng. Theo thống kê, năm 2021 cảnh sát Anh và xứ Wales bắn chết 2 người, nhưng cảnh sát Mỹ bắn chết 1.055 người. Lý do chính cho sự chênh lệch con số quá lớn này không phải là cảnh sát Anh xử lý các vụ việc nhẹ nhàng hơn hay họ ít phân biệt chủng tộc hơn mà là bởi cảnh sát Mỹ phải đối mặt với những vụ việc phát sinh trong một xã hội mà ai cũng có thể mang theo súng. Hầu hết những người bị cảnh sát Mỹ bắn hạ đều mang súng. Số còn lại bị bắn hạ do cảnh sát tưởng rằng họ mang súng. Súng cũng là lý do chính khiến tỷ lệ giết người ở Mỹ cao gấp từ 4 đến 5 lần so với một nước phát triển điển hình. Thực trạng sở hữu súng đạn Theo ước tính của Economist, hiện người Mỹ đang sở hữu khoảng 400 triệu khẩu súng. Nếu số súng này được chia đều, mỗi gia đình người Mỹ sẽ có 6 khẩu súng trong nhà. Chỉ riêng trong năm 2020 đã có hơn 45.000 người thiệt mạng từ những thương tích do súng đạn gây ra. Súng đạn hiện đã trở thành nguyên nhân gây tử vong cao hơn tất cả số vụ tai nạn ô tô ở Mỹ cộng lại.
Rõ ràng là nước Mỹ cần phải siết chặt hơn nữa quy định về sở hữu súng đạn. Mỗi khẩu súng cần phải được đăng ký sở hữu và cấp phép sử dụng một cách riêng rẽ và người sở hữu chúng phải vượt qua nhiều cuộc kiểm tra chặt chẽ về lý lịch cá nhân, nhân thân, bệnh sử… Quá trình đăng ký và cấp phép sở hữu và sử dụng cần phải được kéo dài, thật dài để không ai có thể mua súng một cách dễ dàng khi đang trong cơn kích động hay đang nổi trận lôi đình. Thêm vào đó, súng có hộp tiếp đạn bắn nhanh cần phải bị cấm để hung thủ không thể nã đạn một cách dễ dàng vào tất cả các nạn nhân trong một không gian kín như ở Trường Tiểu học Robb ở Uvalde, Texas vừa qua. Tuy nhiên, việc kiểm soát súng chặt chẽ như vậy ở Mỹ hiện nay gần như không thể. Tu chính án số 2 trong Hiến pháp nước này (có hiệu lực từ ngày 15-12-1791) bảo vệ quyền sở hữu vũ khí của người dân. Về phần mình, Hiệp hội Súng trường quốc gia (NRA) lại giải thích Tu chính án số 2 theo hướng chủ yếu thiên về quyền được sở hữu súng. Các chính trị gia với quan điểm siết chặt sở hữu súng đạn thì lại luôn phải đối mặt với những cử tri “có tổ chức” từ hiệp hội này. Đặc biệt, trong các cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Cộng hòa, rất ít người dám phản đối việc vận động hành lang súng đạn. Hậu quả của những vấn đề nói trên khiến cho quy định về súng đạn trở nên nới lỏng ở những nơi như Texas, nơi người đủ 21 tuổi có thể mang theo súng ngắn ở nơi công cộng mà không cần phải trải qua bất cứ khóa huấn luyện nào và cũng không bị đòi hỏi phải có giấy phép sử dụng. Trong khi đó, một người muốn hành nghề cắt tóc thì nhất thiết phải có đầy đủ giấy phép hành nghề và chứng nhận đào tạo nghề. Cũng ở Texas, một thanh niên 18 tuổi có thể mua súng ngắn nếu lớn lên trong một gia đình bạo lực, với mục đích tự bảo vệ mình trước những hành vi lạm dụng của người thân. Đây cũng là nơi mà bất cứ người trưởng thành nào cũng có thể mua súng trường mà chẳng gặp nhiều rắc rối. Ramos đã mua 2 khẩu súng trường quân dụng một cách hợp pháp khi mới 18 tuổi và hắn đã bắn bà của mình trước khi gây ra thảm họa ở Trường tiểu học Robb.
Phần lớn người Mỹ ủng hộ việc đưa ra một số hạn chế như cấm cấp phép và bán vũ khí cho người có tiền sử bệnh tâm thần, tạo dựng cơ sở dữ liệu quản lý và giám sát sử dụng đối với tất cả các sản phẩm súng đạn đã được bán ra và cấm bán súng uy lực mạnh và có hộp tiếp đạn dung lượng lớn. Thế nhưng Quốc hội Mỹ khó lòng có thể thông qua những điều khoản như vậy, một phần là do một số thượng nghị sĩ cố tình trì hoãn việc nêu lên những vấn đề này (do vận động hành lang súng đạn). Chỉ còn cách là các hội đồng thành phố và các tiểu bang nên vào cuộc, đưa ra những quy định khiến cho việc mua súng trở nên khó khăn hơn, mặc dù những kẻ buôn súng sẽ luôn có cách để tuồn súng đạn từ nơi “dễ thở” tới nơi có quy định nghiêm ngặt hơn. Về phần mình, cử tri nên ủng hộ các chính trị gia nhất trí với quan điểm ít nhất phải làm cho việc sở hữu và sử dụng súng trở nên khó khăn như việc thi lấy giấy phép lái xe. Câu trả lời cho câu hỏi: “Vì sao nước Mỹ cần siết chặt quy định sở hữu súng đạn?” là: “Không phải tất cả các vụ xả súng chết người đều có thể được ngăn chặn, nhưng siết chặt quản lý súng đạn chắc chắn có thể giúp thảm họa này giảm đi nhiều lần”. HỮU DƯƠNG (tổng hợp từ Economist và ABC News) |
