12 con giáp gần như đã quá quen thuộc với mọi người, bởi đây là hệ thống chu kỳ được dùng trong các nền văn hóa Á Đông bao gồm Việt Nam; Trung Quốc; Hàn Quốc; Nhật Bản; v.v… Nói về nguồn gốc của 12 con giáp, nhiều tài liệu ghi chép lại cho rằng truyền thuyết này khởi nguồn từ Trung Quốc, còn có tên gọi khác là Can Chi. Cho đến nay, câu chuyện về vận mệnh 12 con giáp vẫn chưa bao giờ làm người khác hết hứng thú.  Có một điều mà nhiều người khi tiếp xúc với văn hóa này đều thắc mắc rằng tại sao Chuột lại là con vật được xếp đầu tiên trong 12 con giáp? Chuột nhỏ bé và không dũng mãnh như Hổ, nói về cống hiến cho con người sao có thể bằng Trâu? Đối với nền văn hóa Trung Quốc từ cổ chí kim lại càng không thể so sánh được với Rồng, các loài vật còn lại đều có lợi thế nhất định. Duy chỉ có chuột là người ta cho rằng có lẽ đây là may mắn của nó. Đã từng có rất nhiều câu chuyện truyền thuyết nhằm lý giải về điều này nhưng phổ biến nhất vẫn là câu chuyện về mối quan hệ giữa Mèo và Chuột. Rất lâu rất lâu về trước, khi Ngọc Hoàng muốn lựa chọn 12 con vật để sắp xếp vào chu kỳ thời gian, ông đưa ra thông báo rằng việc lựa chọn không có yêu cầu gì đặc biệt. Chỉ cần đến trước sau đó thể hiện bản lĩnh của mình sẽ được lựa chọn. Tất cả các loài vật đều muốn mình được lựa chọn, bởi vậy nên tất bật chuẩn bị đi từ sớm. Tự thấy bản thân nhỏ bé lại chẳng có điểm mạnh gì, điều này có thể khiến chuột không được lựa chọn. Tương truyền rằng mối quan hệ giữa Chuột và Mèo lúc ấy vẫn còn rất tốt. Nhưng Mèo có tật lười biếng thích ngủ, tính cách lại rất thành thật, nó nhờ Chuột đánh thức mình để cùng lên thiên đình báo danh. Ngờ đâu Chuột nảy tính ích kỷ, lúc đầu đáp ứng ngay, nhưng sau đó nó suy nghĩ lại. Vốn chỉ có 12 vị trí, ai cũng đều muốn được nằm trong 12 con giáp, Mèo lại được nhiều người thích hơn Chuột, nếu cả hai cùng đi, Chuột nhất định sẽ không được chọn. Vậy là nó quyết định lẻn bỏ đi một mình. Như dự tính, Trâu là con vật đến Thiên đình đầu tiên. Khi Ngọc Hoàng chuẩn bị đưa tên Trâu vào vị trí đứng đầu thì bất chợt nghe tiếng hét: “Tôi cũng là người đến đầu tiên!”. Nghe thấy giọng nói, Ngọc Hoàng bất ngờ và thấy kỳ lạ, nhìn kỹ lắm mới thấy hóa ra trên lưng Trâu là Chuột nhỏ bé. Ngọc Hoàng hỏi nó là ai, khi nghe nó báo danh và kể lại hành trình, Ngọc Hoàng đáp ứng để Chuột đứng đầu nhờ sự thông minh của nó. Mèo lười thức dậy khi Ngọc Hoàng đã hoàn thành việc tuyển chọn. Biết mình bị lừa nên cho đến ngày nay, Mèo vẫn rất thù và ghét Chuột. Mỗi khi gặp Chuột sẽ đuổi bắt đến chết. Đây là truyền thuyết gốc của Trung Hoa, tuy nhiên ở Việt Nam, câu chuyện này được biến tấu thành một dị bản khác có sự xuất hiện của Mèo. Theo đó, khi Mèo đến Thiên đình và tố cáo Chuột, đúng lúc ấy tiên nữ Hằng Nga lại cần một con vật canh giữ cung trăng, bởi vậy Ngọc Hoàng đã đồng ý thay thế Thỏ bằng Mèo. Thế là Mèo được tham gia vào 12 con giáp với thứ tự như sau: Chuột, Trâu, Hổ, Mèo, Rồng, Rắn, Ngựa, Dê, Khỉ, Gà, Chó và cuối cùng là Heo.
* Đầu tiên là sự giải thích của các học giả dựa trên quy luật hoạt động của các con vật trong một ngày đêm: Giờ tý là từ 11h đêm đến 1h sáng: chuột hoạt động mạnh nhất vào giờ này, do đó lấy giờ tý gắn với chuột. Giờ sửu là từ 1h sáng đến 3h sáng: là lúc con trâu còn nhai lại thức ăn đêm qua Giờ dần là từ 3h sáng đến 5h sáng: là lúc con cọp đang tìm thức ăn trong rừng, lúc nó hung tợn nhất. Giờ mão từ 5h sáng đến 7h sáng là lúc thỏ(mèo) ngọc còn đang sắc thuốc. Giờ thìn từ 7h sáng đến 9h là lúc đàn rồng đang hô mây gọi gió trong thần thoại Giờ tị từ 9h đến 11h, giờ này rắn trong hang, ít cắn người. Giờ ngọ từ 11h đến 1h trưa vì ngựa là tính dương mà lúc này dương khí đang lên nên đây được coi là lúc mã phi giữa không trung Giờ mùi từ 1h đến 3 h chiều là giờ dê ăn cỏ. Giờ thân 3h đến 5h chiều lúc khỉ nhảy nhót vui nhộn nhất Giờ dậu 5h đến 7h chiều gà bắt đầu về ổ. Giờ tuất từ 7h đến 9h tối lúc chó bắt đầu giữ nhà phòng trộm Giờ hợi từ 9h đến 11h khuya lúc heo ngủ ngon nhất Truyền thuyết “chuột cắn trời mở. chuyện rằng màn đêm phủ kín trời đất, phải tiêu hao hết bầu không khí hỗn độn mới có thể xóa đi đêm đen, để bình minh ló dạng. Chuột hoạt động vào ban đêm đã cắn phá ban đêm, mang đến ánh dương, do đó giờ tý chỉ đi với chuột.Chính vì chuột tiêu hao đi bầu không khí hỗn độn nên còn có tên gọi là “Hao Tử” * Cách thứ hai: việc lấy tên một con vật áp vào một Địa Chi tương ứng là được xác định trên cơ sở Âm - Dương. Do Địa Chi bên dưới Thiên Can nên người ta lấy chân, vuốt của động vật để phân biệt theo Âm - Dương. Người xưa đã xếp 6 Địa Chi Tý, Dần, Thìn, Ngọ, Thân, Tuất thuộc Dương, do vậy đã dùng những động vật có đặc trưng số lẻ trên thân thể để biểu thị như Chuột, Hổ, Rồng, Khỉ, Chó có 5 ngón và Ngựa có 1 móng. Còn 6 Địa Chi Sửu, Mão, Tỵ, Mùi, Dậu, Hợi thuộc Âm, nên dùng các con vật có móng, vuốt chẵn để biểu thị như Trâu, Thỏ, Dê, Gà, Lợn đều có 4 vuốt. Rắn tuy không có chân nhưng lưỡi của nó lại chia ra làm 2 nên cũng được tính. Như vậy, 12 Địa Chi đã kết hợp với 12 con vật thành 12 con giáp. Tuy nhiên, điểm đặc biệt là ở chỗ Tý thuộc Dương nhưng lại có một chút tính Âm: giờ Tý là từ 11 giờ đêm hôm trước (Âm) đến 1 giờ sáng hôm sau (Dương), chân trước của Chuột có 4 ngón (Chẵn), chân sau có 5 ngón (Lẻ). Do Chuột mang đủ cả Âm và Dương nên nó xứng đáng được áp vào giờ Tý và đứng đầu 12 con giáp. Theo chúng tôi, việc xác định con chuột đứng đầu các địa chi theo cách giải thích thứ 2 sẽ hợp lý hơnCó rất nhiều truyền thuyết về 12 con giáp. Nhưng dân gian vẫn luôn cho rằng chuột được đứng đầu bảng là nhờ vào trí thông minh và sự tinh ranh của mình. Từ xa xưa, khi vạn vật đất trời mới được hình thành, sự sống mới nơi trần gian chưa được sắp xếp ổn định, không theo một trật tự nào, giữa cõi trời và trần gian còn chưa phân rõ ranh giới. Truyền thuyết kể rằng, sau trận động đất, lũ lụt...Thế giới phàm trần phải đối mặt với một thảm họa chưa từng có. Để ngăn chặn sự tuyệt chủng của con người khỏi lũ lụt, Hoàng đế Thiên đường đã ra lệnh cho Thần nước ngăn chặn lũ lụt. Nhưng do thiếu nguồn nhân lực nên thảm họa vẫn chưa được khắt phục. Vào lúc này, Thần Nước nghĩ về tất cả các loài động vật sống trên đất. Thần Nước bèn truyền cho thuộc hạ của mình đi tìm những con vật đó.
Sau khi định ngày lành tháng tốt, nhận lệnh Ngọc Hoàng, muôn loài vật ở hạ giới đều phấn khích và hào hứng, tất bật chuẩn bị mọi thứ để khởi hành lên Thiên đình ghi danh với hy vọng mình sẽ được lựa chọn để trở thành thủ lĩnh, chúa tể của muôn loài. . Cập nhật lúc: 07:01, 19/01/2020 (GMT+7) Trong 12 con giáp, chuột được xếp đầu tiên. Mỗi khi nhắc đến con chuột, mọi người đều chau mày, nghiến răng, muốn tận diệt hết chúng mới hả dạ. Sở dĩ, chuột bị ghét đến thế là do nó phá hoại đến đời sống con người rất nhiều: từ quần áo, sách vở, cho đến các thức ăn, nếu chúng đụng đến sẽ trở nên hư hỏng. Vậy mà con vật đáng ghét ấy lại đường hoàng đứng đầu 12 con vật khác khiến cho người ta không khỏi cảm thấy hoang đường, một số người mang chủ nghĩa duy mỹ và đạo đức càng thấy bất bình, mong sao loại bỏ con chuột ra khỏi danh sách 12 con giáp.
Có học giả cho rằng, cơ sở để sắp xếp thứ tự các con vật trong 12 con giáp có thể do việc người xưa dùng địa chỉ thay cho 12 giờ (theo lối tính thời gian ngày xưa ở Trung Quốc, một giờ bằng 2 tiếng đồng hồ) có liên quan mật thiết đến quy luật hoạt động của các con vật trong một ngày đêm. Giờ Tý là lúc 11 giờ đêm cho đến 1 giờ sáng, chuột hoạt động nhộn nhịp nhất vào giờ này, do đó lấy giờ Tý gắn với chuột. Từ 1 đến 3 giờ sáng là giờ Sửu, là lúc con trâu còn đang nhai lại thức ăn đêm qua. Từ 3 đến 5 giờ sáng là giờ Dần, là lúc con cọp đang tìm thức ăn trong rừng cũng là lúc nó hung tợn nhất. Từ 5 đến 7 giờ sáng là giờ Mão, là lúc mặt trời chưa lên, ánh trăng còn sáng, thỏ ngọc đang bận rộn sắc thuốc (Trung Quốc dùng con thỏ thay con mèo). Từ 7 đến 9 giờ sáng là giờ Thìn, là lúc đàn rồng đang hô mây gọi gió trong thần thoại. Từ 9 đến 11 giờ là giờ Tỵ, theo truyền thuyết vào giờ này rắn thu mình trong hang, ít cắn người. Từ 11 đến 1 giờ trưa là giờ Ngọ, lúc này dương khí dâng lên đến cực điểm, ngựa là con vật thuộc tính dương, là lúc thiên mã đang phi giữa không trung. Từ 1 đến 3 giờ chiều là giờ Mùi, theo truyền thuyết con dê ăn cỏ vào giờ này thì sức sống của cây cỏ càng mạnh. Từ 3 đến 5 giờ chiều là giờ Thân là lúc con khỉ nhảy nhót, vui nhộn nhất. Từ 5 đến 7 giờ chiều là giờ Dậu, là lúc gà bắt đầu về ổ. Từ 7 đến 9 giờ tối là giờ Tuất, là lúc chó bắt đầu phải giữ nhà để phòng trộm. Từ 9 đến 11 giờ khuya là giờ Hợi, là lúc con heo ngủ ngon nhất. Người xưa căn cứ vào thói quen của 12 con vật trong 12 con giáp để ghi giờ và được lưu truyền rộng rãi trong dân gian. Ông Hồng Tôn, người đời Tống (Trung Quốc) trong “Dương cốc mạn lục” có giải thích: 12 địa chỉ được chia thành âm tính và dương tính. Số lẻ trong cầm tinh là dương, số chẵn là âm. Trong tất cả 12 con vật trong con giáp, những con vật có số ngón chân là số lẻ thuộc dương tính, số ngón chân là số chẵn thuộc âm tính. Cọp, rồng, khỉ, chó đều có 5 ngón chân, ngựa có 1 ngón đều là dương tính. Trâu, dê, gà, lợn đều có 4 ngón thuộc âm tính, rắn thì không có chân nhưng lưỡi chia thành 2 là số chẵn cũng thuộc âm tính. Riêng chuột thì ngoại lệ, chân trước 4 ngón, chân sau 5 ngón, như vậy nó tiền âm, hậu dương, nằm giữa âm và dương là lúc bắt đầu của một ngày mới. Đúng với đặc điểm của giờ Tý là nằm giữa lúc âm dương nên chuột đi với giờ Tý. Lấy đặc điểm của động vật mà con người quen thuộc để tính giờ có thể là lý giải hợp lý nhất về nguyên nhân sắp xếp thứ tự của 12 con giáp. Tương truyền vào thời xa xưa, Hoàng đế Hiên Viên muốn chọn 12 con vật để trực nhật quản lý thời gian, nên quyết định tổ chức một cuộc chạy thi của các con vật để sắp xếp theo thứ tự thắng thua. Bắt đầu cuộc đua, trâu chạy nhanh nhất còn chuột thì nhảy lên lưng trâu, khi gần đến đích chuột phóng ngay xuống phía trước, thế là chuột đến đích sớm hơn trâu, được xếp thứ nhất, trâu thứ nhì. Trong tất cả các truyền thuyết, cho dù truyền thuyết nào sinh động hơn thì tính cách chung của chuột vẫn tinh ranh, xảo quyệt, thường dùng mưu để thắng đối thủ mạnh hơn. Nhưng truyền thuyết này xuất phát từ tư tưởng thuần túy dân gian, không thể làm cơ sở giải thích một cách khoa học. Khi sắp xếp 12 con giáp, người xưa cho rằng chuột thông minh nhất, đương nhiên phải xếp ở vị trí hàng đầu. TRỊNH MINH THUYẾT |
