Tác giả:
=> Tác phẩm được coi là “Bách khoa toàn thư y học thế kỉ XVIII”
Đoạn trích vào phủ Chúa Trịnh:
Quang cảnh trong phủ chúa được miêu tả như thế nào? Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa ra sao? Những quan sát, ghi nhận này nói lên cách nhìn, thái độ của Lê Hữu Trác đối với cuộc sống nơi phủ chúa như thế nào?Trả lời:Quang cảnh trong phủ chúa được miêu tả:
=> Khung cảnh phủ chúa thơ mộng như chốn bồng lai tiên cảnh.
=> Quang cảnh phủ chúa cực kỳ xa hoa, tráng lệ, lung linh, huyền ảo, không đâu sánh bằng biểu hiện một cuộc sống vương giả nhưng tù hãm, thiếu sinh khí. Thông qua đây, tác giả nhận xét nơi phủ chúa cái gì cũng đẹp, cái gì cũng sang nhưng thái độ của tác giả lại tỏ rõ sự dưng dưng, không đồng tính với cuộc sống quá tiện nghi, quá sang trọng, khác thường như vậy. Đó là cuộc sống ăn chơi, hưởng lạc xa xỉ nhưng lại chẳng có tự do sinh khí. Điều đó giúp ta khẳng định Lê Hữu Trác không thiết tha gì với danh lợi, với quyền uy cao sang. Phân tích những chi tiết trong đoạn trích mà anh/chị cho là “đắt”, có tác dụng làm nổi bật giá trị hiện thực của tác phẩm.Trả lời:Trong đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh có nhiều chi tiết đắt giá, thể hiện nổi bật nội dung hiện thực của tác phẩm. Sự tinh tế và sắc sảo của tác giả đọng lại trong đoạn trích là ở những chi tiết tuy nhỏ nhưng rất gây ấn tượng:
=> Hình ảnh nhân vật Trịnh Cán được khắc họa bằng những nét riêng, nhưng đồng thời mang ý nghĩa khái quát. Phải chăng cuộc sống vật chất quá đầy đủ, quá mức giàu sang, phú quý nhưng tất cả nội lực bên trong là tinh thần, ý chí, nghị lực, phẩm chất thì trống rỗng. Nhà khoa học kiêm nghệ sĩ tài ba Lê Hữu Trác đã chỉ đúng cội nguồn căn bệnh của Trịnh Cán là cả tập đoàn phong kiến của xã hội Đàng ngoài ốm yếu không gì cứu vãn nổi. Truyện còn có nhiều chi tiết khác cũng thể hiện sự miêu tả sắc sảo: chi tiết miêu tả nơi "Thánh thượng đang ngự" (có mấy người cung nhân đang đứng xúm xít. Đèn sáp chiếu sáng làm nổi bật màu mặt phấn và màu áo đỏ. Xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt), rồi chi tiết miêu tả dụng cụ để ăn uống, … Lời văn của tác giả rất tự nhiên, không hề có chút cường điệu nào. Cũng chính vì thế mà việc hưởng lạc xa hoa của nhà chúa tự nó phơi bày ra trước mắt người đọc không cần thêm một lời bình luận nào. Cách chuẩn đoán và chữa bệnh của Lê Hữu Trác cùng những diễn biến tâm tư của ông khi kê đơn cho ta hiểu gì về người thầy thuốc này.Trả lời:Thái độ của Lê hữu Trác nơi phủ chúa:
=> Qua đó, ta thấy mặc dù tác giả khen cái đẹp, cái sang, cái uy quyền nơi phủ chúa nhưng lại tỏ ra dửng dưng trước sự quyến rũ vật chất nơi đây và không đồng tình với cuộc sống no đủ tiện nghi nhưng thiếu sinh khí. Đồng thời, ông dự cảm về một ngày mai suy yếu tàn tạ của cái gia đình, cái tầng lớp phong kiến thống trị lúc bấy giờ. Đây chính là giá trị hiện thực của tác phẩm. Theo anh/chị, bút pháp kí sự của tác giả có gì đặc sắc? Phân tích những chi tiết đặc sắc đó.Trả lời:Nét đặc sắc của bút pháp kí sự:
Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Vào phủ chúa Trịnh (Trích Thượng kinh kí sự) của Lê Hữu Trác?Trả lời:Nội dung:
Nghệ thuật:
=>Tài quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động. So sánh đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh với một tác phẩm (hoặc đoạn trích) kí khác của văn học trung đại Việt Nam mà anh (chị) đã đọc và nêu nhận xét về nét đặc sắc của đoạn trích này.Trả lời:
“Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh là một bức tranh sinhđộng về cuộc sống xa hoa, quyền quý của chúa Trịnh,đồng thời cũng bộc lộ thái độ coi thường danh lợi củatác giả”, (Sách Ngữ văn 11, tập 1, trang 9) Phân tíchđoạn trích Vào phủ chúa Trịnh của Lê Hữu Trác để làmsáng rõ ý kiến trên.GỢI Ý LÀM BÀIỊ. ĐẶT VẤN ĐỀ– Thượng kinh kí sự (Kí sự lên kinh) là tập kí sự bằng chữ Háncủa Lê Hữu Trác, viết năm 1783. – Thượng kinh kí sự ghi lạinhững chuyện mắt thấy tai nghe của Lê Hữu Trác trong chuyến đitừ Hương Sơn ra Thăng Long để chữa bệnh cho cha con chúaTrịnh Sâm. – Đoạn Vào phủ chúa Trịnh nói về việc Lê Hữu Tráclên kinh đô, được dẫn vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn choTrịnh Cán. – Đoạn trích là một bức tranh sinh động về cuộc sốngxa hoa, quyền quý của chúa Trịnh, đồng thời cũng bộc lộ thái độcoi thường danh lợi của tác giả. Đây là đoạn trích có giá trị hiệnthực sâu sắc.II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ1. Đoạn trích là một bức tranh sinh động về cuộc sống xahoa, quyền quý của chúa Trịnh.a) Cuộc sống xa hoa quyền quý của chúa Trịnh thể hiệnqua việc miêu tả quang cảnh nơi phủ chúa.– Ở mỗi cửa đều có vệ sĩ canh gác, “ai muốn ra vào phải có thẻ”.– Vườn hoa trong phủ chúa “cây cối um tùm, chim kêu ríu rít,danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương”.– Bên trong phủ là những nhà “Đại đường”, “Quyển hồng”, “Gáctía” với kiệu son, võng điều, đồ nghi trượng sửa son thiếp vàng và“những đồ đạc, nhân gian chưa từng thấy”.– Đến nội dung thế tử phải qua năm sáu lần trướng gấm. Trongphòng thắp nến, có sập thếp vàng, trên ghế bày nệm gấm, mànche ngang sân “xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt”.Cảnh nơi phủ chúa quá sang trọng đến mức tác giả phải khẳngđịnh “Cả trời Nam sang nhất là đây”.-» Như vậy, qua việc âm thầm quan sát, tác giả phát hiệnquang cảnh nơi phủ chúa giàu sang, xa hoa, lộng lẫy.b) Cuộc sống xa hoa quyền quý của chúa Trịnh thể hiệnqua việc miêu tả cung cách sinh hoạt đầy kiểu cách ở nơiphủ chúa:– Khi tác giả được đưa vào phủ để chữa bệnh cho cha con chúaTrịnh Sâm thì “có tên đầy tớ chạy trước hét đường”. “Cáng chạynhư ngựa lồng”, khiến tác giả ngồi trong cáng “bị xốc một mẻ,khổ không nói hết”.– Trong phủ chúa “người giữ cửa truyền báo rộn ràng”, người cóviệc quan qua lại như mắc cửi”.– Trong cách xưng hô với chúa và Thế tử phải tỏ ra hết sức cungkính, lễ độ như: “Thánh thượng đang ngự ở đấy”, “chưa thể yếtkiến ”, “hầu mạch Đông cung thế tử”. Ngav đến việc cho Thế tửuống thuốc cũng phải nói “hầu trà”. Nơi Thế tử uống thuốc phảigọi là “phòng trà”.– Thế tử là một cậu bé thì ngồi chễm chệ trên sạp vàng để chothầy thuốc là một cụ già phải quỳ lạy. Trong cuộc tiếp kiến ấy, tấtcả những mệnh lệnh của chúa đều được phán bảo qua quanChánh đường hoặc người truyền mệnh. Thầy thuốc xem bệnhxong cũng không được trao đổi với chúa mà phải viết tờ khải đểChánh đường dâng lên chúa.– Lúc nào cũng có năm bảy thầy thuốc phục dịch khi Thế tử ốm.Lúc nào cũng có “mấy người đứng hầu hai bên”. Tóm lại, quaquang cảnh nơi phủ chúa Trịnh, qua kiểu cách sinh hoạt trongphủ, ta thấy chúa Trịnh có cuộc sống xa hoa, quyền quý, ít nơinào sánh được. Điều đó cho ta thấy, quyền uy tối thượng nằmtrong tay nhà chúa và nếp sống hưởng thụ cực kì xa hoa của chúaTrịnh Sâm cùng gia đình. Qua đoạn trích, chúng ta cũng thấyđược thái độ phê phán lối sống xa hoa nơi phủ chúa.2. Phẩm chất cao quý của Lê Hữu Tráca) Thái độ coi thường danh lợi của tác giả– Thể hiện qua thái độ rất khách quan và qua lời nhận xét của tácgiả khi nói về cuộc sống nơi phủ chúa.+ Đứng trước cảnh xa hoa, lộng lẫy, tấp nập người hầu, kẻhạ, tác giả đã nhận xét: “Bước chân đến đây mới hay cảnh giàusang của vua chúa thực khác hẳn người thường!” và vịnh một bàithơ, trong đó có lời khẳng định “Cả trời Nam sang nhất là đây”.+ Khi được mời ăn cơm, tác giả nhận xét “Mâm vàng, chénbạc, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ, tôi mới biết cái phong vị củanhà đại gia”.+ Đường vào cung Thế tử được tác giả cảm nhận: “Ở trongtối om, không thấy có cửa ngõ gì cả”.+ Nói về bệnh tật của Thế tử, tác giả nhận xét: “vì Thế tử ởtrong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nêntạng phủ yếu đi”.-» Qua những chi tiết trên, ta có thể thấy mặc dù khen cáiđẹp, cái sang nơi phủ chúa, song tác giả tỏ ra dửng dưngtrước những quyến rũ vật chất nơi đây và không đồng tìnhvới cuộc sống quá no đủ, tiện nghi nhưng thiếu khí trời vàkhông khí tự do.– Thái độ coi thường danh lợi của tác giả thể hiện qua thái độ yêuthích tự do và nếp sống thanh đạm, giản dị nơi quê nhà. Mặc dùtận mắt chứng kiến sự quyến rũ của vật chất giàu sang và việchưởng thụ giàu sang đang nằm trong tầm tay, nhưng tác giả vẫndửng dưng không mảy may xúc động. Ý muốn trở về quê của tácgiả là một sự đối nghịch gay gắt với quan điểm sống của gia đìnhchúa Trịnh và bọn quan quyền dưới trướng. Những thứ sơn sonthếp vàng, võng điều áo đỏ, đèn đuốc lấp lánh, hương hoa ngàongạt đặt bên cạnh cốt cách thanh đạm của tác giả, ta thấy đượcphẩm chất cao quý của tác giả.b) Tác giả là một thầy thuốc giỏi, có kiến thức sâu rộng vàgià dặn kinh nghiệm.– Ông hiểu rõ căn bệnh của thế tử, nhưng lại sợ chữa có hiệu quảngay sẽ được chúa tin dùng, bị công danh trói buộc. Để tránhđược điều đó, cần phải chữa bệnh cầm chừng, cho thuốc vôthưởng, vô phạt. Nhưng làm thế thì lại trái lương tâm, phụ lòngcủa ông cha. Hai luồng suy nghĩ giằng co, xung đột nhau. Cuốicùng, lương tâm, phẩm chất trung thực của người thầy thuốc đãthắng. Tác giả gạt sang một bên sở thích cá nhân để làm tròntrách nhiệm và lương tâm của một người thầy thuốc. Khi đãquyết, tác giả thẳng thắn đưa ra những kiến giải hợp lí, thuyếtphục, có cách chữa đúng bệnh mà vẫn bảo vệ được ý kiến củamình mặc dù ý kiến đó trái với ý kiến của đa số thầy thuốc trongcung.III. KẾT THÚC VẤN ĐỀ– Đoạn trích thể hiện tài quan sát tinh tế và ngòi bút ghi chépchân thực, sắc sảo của tác giả.– Đoạn trích là bức tranh sinh động về cuộc sống xa hoa quyềnquý của chúa Trịnh và bọn quan lại dưới trướng của chúa.– Ta thấy tác giả là một thầy thuốc có lương tâm và đức độ.-» Có thể nói tính chân thực trong đoạn trích Vào phủ chúaTrịnh có một giá trị hiện thực hết sức sâu sắc. |