Tiết hạ chí (chữ Hán: 夏至) theo lịch Trung Quốc cổ đại, là tiết khí khởi đầu từ điểm giữa của mùa hè, nó là một trong 24 tiết khí trong nông lịch. Theo định nghĩa này, thời điểm bắt đầu của nó trùng với điểm hạ chí (tiếng Anh: summer solstice) tại Bắc Bán cầu theo quan điểm của khoa học phương Tây. Tuy nhiên, theo khoa học phương Tây thì điểm hạ chí lại là điểm bắt đầu của mùa hè tại Bắc Bán cầu và tương ứng là bắt đầu mùa đông ở Nam Bán cầu, thời điểm mà Mặt Trời lên tới điểm cao nhất về phía bắc trên bầu trời để rồi sau đó bắt đầu quay trở lại phía nam.
Trong thiên văn học phương Tây, điểm hạ chí là thời điểm được gọi là summer solstice (IPA: /ˈsʌmə ˈsɒlstɪs/) hoặc cũng là estival solstice, xảy ra khi một trong hai cực của Trái Đất có độ nghiêng tối đa về phía Mặt Trời. Nó xảy ra hai lần mỗi năm, một lần ở mỗi bán cầu (Bắc và Nam). Ở mỗi bán cầu này, ngày hạ chí là khi Mặt Trời đạt vị trí cao nhất trên bầu trời và là ngày có thời gian sáng dài nhất. Vào ngày hạ chí, độ nghiêng trục tối đa của Trái Đất đối với Mặt Trời là 23,44°.
- Theo quy ước, tiết hạ chí là khoảng thời gian bắt đầu từ khoảng ngày 21 hay 22 tháng 6 khi kết thúc tiết mang chủng và kết thúc vào khoảng ngày 7 hay 8 tháng 7 trong lịch Gregorius theo các múi giờ Đông Á khi tiết tiểu thử bắt đầu. Khoảng thời gian này liên quan đến vị trí của hành tinh trên quỹ đạo quanh Mặt Trời. Nó là lúc kinh độ Mặt Trời bằng 90 độ. Theo tập quán phương Tây, đây là thời điểm bắt đầu mùa hè ở Bắc Bán cầu và mùa đông ở Nam Bán cầu.
- Theo quy ước, tiết đông chí là khoảng thời gian bắt đầu từ ngày 21 hay 22 tháng 12 (dương lịch), khi kết thúc tiết đại tuyết, và kết thúc vào khoảng ngày 5 hay 6 tháng một trong lịch Gregorius, theo múi giờ Đông Á khi tiết tiểu hàn bắt đầu, như bảng sau: Tháng Tháng ba Tháng sáu Tháng chín Tháng chạp Năm Ngày Giờ Ngày Giờ Ngày Giờ Ngày Giờ 2018 20 16:15 21 10:07 23 01:54 21 22:23
Theo thuật ngữ thiên văn học của phương Tây, đó là thời điểm có liên quan đến vị trí của hành tinh trên quỹ đạo quanh Mặt Trời. Nó là lúc Mặt Trời nằm tại kinh độ 270 độ ở Bắc Bán cầu, và cũng là ngày bắt đầu mùa hạ tại Bắc Bán cầu và ngày bắt đầu mùa đông tại Nam Bán cầu.
Trên Trái Đất[sửa | sửa mã nguồn]
Định nghĩa một: Tại Bắc Bán cầu, ngày hạ chí là ngày mà khoảng thời gian ban ngày dài nhất và thời gian ban đêm ngắn nhất. Thời gian này thông thường rơi vào ngày 21 tháng 6 hoặc 22 tháng 6. Khi đó tại Nam Bán cầu thì khoảng thời gian ban ngày lại là ngắn nhất. Tuy nhiên cách định nghĩa này có phần không rõ ràng do độ nghiêng lớn nhất của trục quay Trái Đất là xấp xỉ 23,45° nên đối với những người quan sát ở các vĩ độ cao hơn 66,55° vĩ bắc sẽ thấy thời gian ban ngày trong những ngày cận kề trước và sau ngày hạ chí ở nửa bán cầu này có thể kéo dài đến 24 h (Xem thêm ban ngày vùng cực và đêm trắng để biết thêm chi tiết). Ngược lại, ở Nam Bán cầu, đối với những người quan sát ở các vĩ độ cao hơn 66,55° vĩ nam sẽ thấy thời gian ban đêm trong những ngày cận kề với ngày hạ chí ở Bắc Bán cầu có thể kéo dài đến 24 giờ (xem thêm: Ban đêm vùng cực). Do vậy không thể biết chính xác ngày nào là ngày hạ chí theo kiểu định nghĩa này.
Định nghĩa hai: ngày hạ chí là ngày chứa điểm hạ chí tính theo múi giờ địa phương. Theo quan điểm của người Trung Hoa và các dân tộc chịu ảnh hưởng của nền văn hóa Trung Quốc cổ đại thì ngày hạ chí là phù hợp với các tính toán của thiên văn học đối với Bắc Bán cầu. Xem thêm: Tiết khí.
Giữa mùa hè là khoảng thời gian quanh ngày hạ chí đối với nhiều nước, tuy có ngoại lệ như Hoa Kỳ thì hạ chí lại là ngày bắt đầu mùa hè. Có nhiều lễ hội truyền thống được tổ chức vào ngày hạ chí như lễ hội Sankt Hans Aften của Đan Mạch hay lễ hội Litha của đạo Wicca, một trong tám lễ hội Sabbat của những người theo đạo đa thần giáo kiểu mới (neopagan) này.
Theo lịch pháp nông nghiệp phương Đông cổ đại, tiết Đông chí là một trong 24 tiết khí của năm, khởi đầu từ điểm giữa của mùa đông. Theo quan điểm khoa học phương Tây, ngày Đông chí là thời điểm mà Mặt trời xuống tới điểm thấp nhất về phía nam trên bầu trời để sau đó bắt đầu quay trở lại phía bắc.
Ngày Đông chí là ngày đầu tiên của tiết Đông chí. Tiết khí này thường bắt đầu vào khoảng ngày 21 - 22/12 Dương lịch và kết thúc vào khoảng ngày 5 - 6/1 của năm sau, trước khi tiết Tiểu hàn bắt đầu.
Tiết Đông chí năm 2023 kéo dài từ thứ 6 ngày 22/12/2023 dương lịch, tức ngày 10/11 Âm lịch và kết thúc vào thứ 6 ngày 5/1/2024 Dương lịch, tức 24/11 Âm lịch.
Như vậy, tiết Đông chí năm nay kéo dài 15 ngày. Ngày đầu tiên chính là ngày Đông chí – thứ 6 22/12/2023.
Tại Bắc Bán cầu, ngày đông chí là ngày mà khoảng thời gian ban ngày ngắn nhất và ban đêm dài nhất. Trong khi đó, tại Nam bán cầu thì đây là khoảng thời gian ban ngày lại dài nhất, ban đêm ngắn nhất.
Truyền thống Việt Nam không có hoạt động gì đặc biệt trong ngày Đông chí. Tuy nhiên ở nhiều nước trên thế giới, có nhiều lễ hội rất náo nhiệt được tổ chức trong dịp này, chẳng hạn như lễ hội Festivus, lễ hội Kwanzaa, lễ hội lễ hội Yalda, lễ hội Saturnalia, lễ hội Hanukkah, lễ hội Huma Light…
Giáng sinh cũng là lễ hội lớn diễn ra trong tiết Đông chí. Từ chỗ là ngày hội của Thiên Chúa giáo, ngày Giáng sinh hiện nay được cả cộng đồng những người không theo tôn giáo này đón nhận như một lễ hội mùa đông, một dịp vui cuối năm.
Với người Trung Quốc, ngày Đông chí có ý nghĩa quan trọng. Vào ngày này, người Hoa trên toàn thế giới thường ăn thang viên (món chè trôi nước) và tổ chức các lễ hội truyền thống.
Theo quan niệm phương Đông, tiết Đông chí là khoảng thời gian mọi sinh vật tập trung khí lực, chuẩn bị cho giai đoạn sinh sôi, phát triển mạnh mẽ vào mùa xuân. Đông chí là thời gian lạnh nhất trong năm, do đó từ động vật, thực vật và con người đều có xu hướng hạn chế các hoạt động, thu hẹp việc tiếp xúc với môi trường bên ngoài. Nhiều loài hoạt động thậm chí còn ở trạng thái “ngủ đông”, chờ sang xuân mới “bùng nổ” hoạt động.
Trong tiết Đông chí, gió Mậu dịch và khối khí đại dương khiến thời tiết thay đổi rất nhiều, ít gây mưa lớn mà lúc thì rất hanh khô, khi lại có hiện tượng nồm rất khó chịu.
Nhiệt độ thấp, thời tiết thay đổi khiến con người rất dễ ốm, nhất là những người mắc bệnh đường hô hấp, xương khớp. Vì vậy, trong những ngày này, mọi người cần chú ý giữ gìn sức khỏe, trong sinh hoạt và làm việc cần thay đổi thời gian biểu cho phù hợp với thời tiết.
Ngoài việc giữ ấm khi ra ngoài (đặc biệt chú ý giữ ấm cổ, ngực, bàn tay, bàn chân, trong thời gian này, mọi người còn phải ăn uống đủ chất và lượng, không nên kiêng khem thái quá vì cơ thể cần nhiều năng lượng để làm ấm.
Cần bổ sung đầy đủ các vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin C để tăng sức đề kháng. Nên massage tay chân để giúp khí huyết lưu thông, giúp tay chân không bị lạnh giá, ngủ ngon và sâu giấc hơn.
Ngày Hạ chí 22 tháng 6 là ngày gì?
Định nghĩa một: Tại Bắc Bán cầu, ngày hạ chí là ngày mà khoảng thời gian ban ngày dài nhất và thời gian ban đêm ngắn nhất. Thời gian này thông thường rơi vào ngày 21 tháng 6 hoặc 22 tháng 6. Khi đó tại Nam Bán cầu thì khoảng thời gian ban ngày lại là ngắn nhất.
Ngày Hạ chí có đặc điểm gì?
Đặc điểm vào ngày Hạ Chí: Ngày Hạ chí đánh dấu điểm cao nhất của Mặt trời nhưng không phải là ngày nhiệt độ cao nhất vì nhiệt độ ở đại dương cũng bắt đầu giảm dần. Gió Tín phong và gió Mậu dịch hoạt động mạnh mẽ trên biển dẫn đến mưa lớn kéo dài, bão lũ, thiên tai gây nên những tai họa cho đời sống người dân.
Đông chí 2023 vào ngày nào âm lịch?
Tiết Đông chí năm 2023 kéo dài từ thứ 6 ngày 22/12/2023 dương lịch, tức ngày 10/11 Âm lịch và kết thúc vào thứ 6 ngày 5/1/2024 Dương lịch, tức 24/11 Âm lịch. Như vậy, tiết Đông chí năm nay kéo dài 15 ngày. Ngày đầu tiên chính là ngày Đông chí – thứ 6 22/12/2023.
Ngày Đông chí âm lịch là ngày nào?
Tết Đông chí - một ngày tết truyền thống đặc sắc của người Hoa ở khắp nơi trên thế giới và là một trong những thời điểm tổ chức nghi lễ, chiếm vị trí quan trọng trong tín ngưỡng truyền thống Trung Hoa. Năm nay, Tết Đông Chí 2023 là ngày 22/12/2023 dương lịch (Tức ngày 10/11 Âm lịch), rơi vào ngày Thứ Sáu trong tuần.