Kinh tuyến gốc, còn gọi là kinh tuyến gốc 1 số không là kinh tuyến có kinh độ bằng 0°, đi ngang qua đài thiên văn Hoàng gia Greenwich, Luân Đôn, nước Anh. Bên trái của kinh tuyến gốc là các kinh tuyến Tây, bên phải kinh tuyến gốc là các kinh tuyến Đông. Khách du lịch chụp ảnh ở tượng đài Kinh tuyến gốc Kinh tuyến gốc và một số các yếu tố trong hệ toạ độ địa lý Trong nhiều thế kỉ trước, El Hierro (còn được gọi là "Đảo Kinh tuyến") của Tây Ban Nha vẫn được coi là điểm mà "kinh tuyến số 0" chạy qua. Ngay từ thế kỉ 2 chính Ptôlêmê đã vận dụng điểm "cực viễn Tây" của lục địa châu Âu để đặt kinh tuyến "mốc 0", nhờ đó mà tất cả mọi điểm trên thế giới, đã được biết đến, đều có tọa độ (kinh độ) Đông và theo quy ước này thì đều dương. Người ta dùng "kinh tuyến số 0" làm mốc để vẽ bản đồ và để tính toán tọa độ địa lý, nhất là đối với các nhà hàng hải và địa lý của Anh. Tính đến năm 2017 kinh tuyến Greenwich đi qua:
Page 2Ngày 24 tháng 7 là ngày thứ 205 (206 trong năm nhuận) trong lịch Gregory. Còn 160 ngày trong năm. - 1162 – Tống Cao Tông cử hành lễ nhượng hoàng vị Nam Tống cho một người họ hàng xa là Thái tử Triệu Thận, tức Tống Hiếu Tông.
- 1487 – Công dân Leeuwarden, người Hà Lan đình công khi bị áp lệnh cấm bia nước ngoài.
- 1567 – Nữ vương Mary Stuart của Scotland buộc phải thoái vị, bị con trai là James VI mới 1 tuổi thay thế.
- 1712 – Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha: Quân Pháp giành thắng lợi quyết định trước liên quân Hà Lan - Phổ trong trận Denain, nước Pháp được giải nguy.
- 1848 – Quân Áo bắt đầu giao chiến với quân Sardegna trong trận Custoza (1848).
- 1911 – Nhà thám hiểm người Mỹ Hiram Bingham III tái khám phá Machu Picchu, "Thành phố bị lãng quên của người Inca".
- 1923 – Ký kết Hiệp ước Lausanne tại Thụy Sĩ, định ra đường biên giới hiện đại của Thổ Nhĩ Kỳ.
- 1968 – 10 nữ thanh niên xung phong đã bị bom Mỹ vùi ở Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), sự kiện nổi bật hay nhắc tới trong chiến tranh Việt Nam.
- 1993 – Việt Nam công bố Luật Đất đai.
- 1997 – Sau 290 nǎm hợp nhất, Chính phủ Anh trao cho Scotland quyền lập pháp, thu thuế, và có tiếng nói riêng tại Liên minh châu Âu.
- 2013 – Một vụ tai nạn xe lửa xảy ra tại Santiago de Compostela, Galicia, Tây Ban Nha, khiến hơn hai trăm người thương vong.
- 1725 – John Newton, mục sư người Anh (Chết: 1807)
- 1757 – Vladimir Borovikovsky, họa sĩ người Nga (Chết: 1825)
- 1783 – Simón Bolívar, người giải phóng Nam Mỹ (Chết: 1830)
- 1786 – Joseph Nicollet, nhà Toán học và thám hiểm người Nga (Chết: 1843)
- 1794 – Johan Georg Forchhammer, nhà địa chất người Đan Mạch (Chết: 1865)
- 1802 – Alexandre Dumas, nhà văn người Pháp (Chết: 1870)
- 1803 – Adolphe Charles Adam, nhà soạn nhạc người Pháp (Chết: 1856)
- 1808 – Nguyễn Thị Xuyên, phong hiệu Nhị giai Thục phi, phi tần của vua Thiệu Trị (m. 1885)
- 1826 – Ivan Bloch, nhà lý luận quân sự và hoạt động vì hoà bình (Chết: 1902)
- 1828 – Sécnưsépxki là nhà vǎn, nhà phê bình, nhà dân chủ cách mạng Nga (chết 29/10/1889)
- 1851 – Friedrich Schottky, nhà toán học người Đức (Chết: 1935)
- 1853 – William Gillette, diễn viên, nhà biên kịch người Mỹ (Chết: 1937)
- 1856 – Charles Émile Picard, nhà toán học người Pháp (Chết: 1941)
- 1857 – Henrik Pontoppidan, nhà văn người Đan Mạch, nhận giải thưởng Nobel (Chết: 1943)
- 1860 – Alfons Mucha, nghệ sĩ người Séc (Chết: 1939)
- 1864 – Frank Wedekind, nhà văn người Đức (Chết: 1918)
- 1874 – Oswald Chambers, nhà văn Cơ–đốc (Chết: 1917)
- 1878 – Lord Dunsany, nhà văn người Ai–len (Chết: 1957)
- 1880 – Ernest Bloch, nhà soạn nhạc người Thụy Sĩ (Chết: 1959)
- 1895 – Robert Graves, nhà biên kịch người Anh (Chết: 1985)
- 1897 – Amelia Earhart, phi công người Mỹ (Chết: 1937)
- 1899 – Chief Dan George, nam diễn viên Meti (Chết: 1981)
- 1908 – Cootie Williams, nhạc công chơi kèn trumpet người Mỹ (Chết: 1985)
- 1916 – John D. MacDonald, tiểu thuyết gia người Mỹ, (Chết: 1986)
- 1917 – Robert Farnon, nhạc trưởng, nhạc sĩ và người soạn nhạc gốc Canada (Chết: 2005)
- 1920 – Bella Abzug, nữ Nghị sĩ Hoa Kỳ từ New York (Chết: 1998)
- 1931 – Éric Tabarly, thuỷ thủ người Pháp (Chết: 1998)
- 1933 – Doug Sanders, người chơi gôn Mỹ
- 1936 – Ruth Buzzi, nữ diễn viên, người Mỹ
- 1936 – Mark Goddard, nam diễn viên người Mỹ
- 1940 – Stanley Hauerwas, nhà thần họkc Mỹ
- 1942 – Chris Sarandon, nam diễn viên người Mỹ
- 1945 – Azim Premji, thương nhân Ấn Độ
- 1947 – Robert Hays, nam diễn viên người Mỹ
- 1947 – Peter Serkin, nghệ sĩ piano người Mỹ
- 1949 – Michael Richards, biên kịch hài kịch Mỹ
- 1949 – Yves Duteil, ca sĩ, nhạc sĩ Pháp
- 1951 – Lynda Carter, nữ diễn viên người Mỹ
- 1951 – Chris Smith, chính khách Anh
- 1952 – Gus Van Sant, đạo diễn Mỹ
- 1957 – Pam Tillis, ca sĩ người Mỹ
- 1961 – Kerry Dixon, cầu thủ gốc Anh
- 1963 – Paul Geary, nhạc sĩ người Mỹ
- 1963 – Julie Krone, vận động viên đua ngựa người Mỹ
- 1963 – Karl Malone, vận động viên bóng rổ người Mỹ
- 1964 – Barry Bonds, vận động viên bóng chày người Mỹ
- 1964 – PJ Phillips, nhạc sĩ người Anh
- 1965 – Kadeem Hardison, nam diễn viên người Mỹ
- 1966 – Martin Keown, cầu thủ người Anh
- 1968 – Kristin Chenoweth, ca sĩ, diễn viên Mỹ
- 1968 – Laura Leighton, nữ diễn viên Mỹ
- 1969 – Rick Fox, vận động viên bóng rổ Canada
- 1969 – Jennifer Lopez, nữ ca sĩ, diễn viên người Mỹ
- 1970 – Stephanie Adams, người mẫu Mỹ
- 1971 – John Partridge, ca sĩ người Anh
- 1975 – Torrie Wilson, vận động viên đô vật Mỹ
- 1975 – Eric Szmanda, nam diễn viên người Mỹ
- 1976 – Nate Bump, vận động viên bóng chày người Mỹ
- 1976 – Tiago Monteiro, tay đua công thức một Bồ Đào Nha
- 1977 – Mehdi Mahdavikia, cầu thủ người Iran
- 1979 – Stat Quo, rapper Mỹ
- 1979 – José Valverde, vận động viên bóng chày Mỹ
- 1981 – Summer Glau, nữ diễn viên người Mỹ
- 1982 – Anna Paquin, nữ diễn viên người New Zealand gốc Canada
- 1982 – Elise Crombez, siêu mẫu Bỉ
- 1983 – Daniele De Rossi, cầu thủ người Ý
- 1984 – John Dhani Lennevald, ca sĩ Thụy Điển
- 1985 – Patrice Bergeron, vận động viên khúc côn cầu Canada
- 1986 – Natalie Tran, video blogger người Úc gốc Việt
- 1987 – Mara Wilson, nữ diễn viên người Mỹ
- 1990 – Daveigh Chase, nữ diễn viên người Mỹ
- 1998 – Bindi Irwin, nữ ca sĩ, diễn viên Australia/Mỹ
- Kinh tuyến gốc là đường kinh tuyến có kinh độ là 0 độ đi qua đài thiên văn Greenwich của Anh, vĩ tuyến gốc là đường vĩ tuyến có vĩ độ 0 độ hay còn gọi là xích đạo.
- Để ghi tọa độ địa lý, ta ghi kinh độ trước, vĩ độ sau.
Kinh tuyến gốc (kinh tuyến số 0), còn được gọi là kinh tuyến Greenwich đi qua kinh độ 0o0’0”. Nếu như xích đạo chia trái đất thành hai nửa bắc và nam thì kinh tuyến số 0 chính là ranh giới giữa đông bán cầu và tây bán cầu. Nó đi qua Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Algeri, Mali, Burkina Faso, Togo, Ghana và Nam Cực.
Vị trí của kinh tuyến gốc được đánh dấu bởi hàng trăm điểm trên trái đất, nhưng vị trí tốt nhất để quan sát toàn cảnh là ở công viên Greenwich, London (Anh). Đường đánh dấu quan trọng này nằm ở Đài thiên văn hoàng gia trước kia, nay là một bảo tàng - nơi lưu giữ những tư liệu quý về lịch sử ngành thiên văn học và hàng hải của quốc gia.
|
Đường đi của kinh tuyến gốc được xác định bởi vị trí của một kính thiên văn lịch sử, Airy Transit Circle, đặt tại đài quan sát. Ảnh: Gothereguide.
|
Đài thiên văn Hoàng gia được thành lập năm 1675 và trở thành cơ quan đo lường thiên văn chuẩn của Anh. Năm 1851, một nhà thiên văn học có tên George Biddell Airy đã thiết kế ra dụng cụ đo thời gian các ngôi sao đi qua kinh tuyến của địa phương, từ đó xác định vị trí của kinh tuyến gốc. Vào năm 1884, kinh tuyến gốc chính thức được hội nghị quốc tế thông qua, trở thành kinh tuyến 0o0’0” và thời gian Greenwich được lấy làm thời gian tiêu chuẩn quốc tế (GMT).
Trước hội nghị này, có hai kinh tuyến khác từng được sử dụng ở Greenwich: Kinh tuyến Halley - đường đánh dấu được xác lập vào năm 1721 bởi nhà thiên văn học người Anh Edmond Halley và kinh tuyến Bradley, xác lập vào năm 1750, được coi là đường kinh độ 0 chuẩn trên bản đồ Ordnance Survey từ năm 1801. Tuy nhiên, cả hai đường này đều không còn được sử dụng trong hệ thống các thiết bị đo lường hiện đại.
Để đánh dấu kinh độ 0, người ta sử dụng một dải đồng (sau này tu sửa thành thép không gỉ) gắn trên đá vân tạo thành đường thẳng chạy trên mặt đất. Hai bên vạch ghi "Kinh Đông" và "Kinh Tây", một đầu của vạch kéo dài tới chân tường một ngôi nhà hai tầng cũ kỹ, trên tường gắn một tấm biển với dòng chữ: "Kinh tuyến gốc của thế giới, 51o 28’38” vĩ độ bắc, 0o0’0” kinh độ đông". Năm 1999, người ta cho lắp đặt thêm thiết bị máy phát tia laser trên đài thiên văn. Kể từ đó, tia sáng xanh mạnh mẽ rực rỡ trên bầu trời đêm London trở thành điểm độc đáo thu hút rất đông khách du lịch tới tham quan.
|
Tia sáng đánh dấu điểm mốc quan trọng chiếu sáng rực rỡ trên bầu trời đêm ở xứ sở sương mù. Ảnh: Amusingplanet..
|
Tuy nhiên, khi đặt chân đến đài thiên văn Hoàng gia Greenwich, nếu bạn cầm trong tay một thiết bị định vị GPS, bạn sẽ thấy hiển thị trên màn hình là một vị trí khác cách kinh tuyến 0o khoảng 100 m. Hoặc đơn giản hơn, nếu mở ứng dụng bản đồ Google ra và tìm kiếm vị trí của Greenwich, bạn cũng sẽ nhận được kết quả tương tự.
Nhiều khách du lịch đến thăm đài thiên văn tại Greenwich thường phát hiện ra rằng họ "phải đi bộ về phía đông khoảng 100 m, cắt ngang qua con đường đi bộ, đến gần một thùng rác trước khi thiết bị định vị vệ tinh của họ hiển thị kinh độ 0".
Điều này được lý giải bởi nguyên nhân xuất phát từ chính các thiết bị đo lường hiện đại. Các nhà khoa học đã kết luận, sự sai lệch xảy ra đơn giản là do các thiết bị hiện đại dựa trên công nghệ vệ tinh GPS ra đời vào năm 1984, có khả năng xác định kinh độ chính xác hơn nhiều so với dụng cụ mà các nhà thiên văn học trước kia sử dụng để đánh dấu vị trí.
|
Trên thết bị tham chiếu hiện đại, kinh tuyến Greenwich lệch chính xác là102,5 m về phía đông so với vị trí thực tế. Ảnh: Liveinternet.
|
Hàng năm, hàng trăm nghìn du khách từ khắp nơi trên thế giới đến công viên Greenwich để tham quan. Dường như việc chụp ảnh lưu niệm với hai chân đặt về hai phía của đường phân chia đông và tây bán cầu đã trở thành một hoạt động không thể thiếu đối với mọi người.
Đài thiên văn Hoàng gia Greenwich nằm tại vùng Greenwich, London (Anh), được xây dựng vào ngày 10/8/1675, trong thời vua Charles II. Cùng thời gian này, vua Charles II cũng đặt ra chức danh mới là Astronomer Royal (AR, hay "Nhà thiên văn Hoàng gia") với nhiệm vụ là "tính toán chi tiết sự chuyển động của các thiên thể, đo đạc vị trí của các ngôi sao trên thiên cầu và xác định chính xác các kinh tuyến nhằm phục vụ cho quá trình định hướng trong hàng hải".
Từ năm 1948, đài thiên văn Hoàng gia Greenwich được chuyển đi vàhiện nay nơi này trởthành công viên Greenwich. Tuy nhiên, đài quan sát cũ vẫn là địa điểm thu hút rất đông khách du lịch tới tham quan.
Công viên mở cửa miễn phí cho tất cả mọi người, tuy nhiên, nếu muốn vào thăm đài thiên văn - nơi đặt vị trí kinh tuyến 0, bạn phải trả số tiền là 9,5 bảng Anh (khoảng 300.000 đồng).
|
Xem thêm: Những nơi cô đơn nhất Vương quốc Anh
Ngọc Mai
|