Tôi bắt đầu tham gia dạy học trực tuyến vào năm 2020, khi đại dịch Covid-19 ập đến trên toàn thế giới. Cũng như đa số đồng nghiệp, tôi đã đi từ con số 0 đến lúc thành thạo các thao tác cơ bản để có thể tạm an ổn trong các phòng học ảo - nơi mà giảng viên có thể gặp gỡ sinh viên, thích nghi với phương thức lao động thời dịch bệnh. Show
Chỉ có giá trị đối phó với dịch bệnhKhông thể phủ nhận một số tiện ích của hình thức làm việc/dạy và học trực tuyến: giúp kết nối hiệu quả dù người tham dự ở bất kì nơi nào, tránh gián đoạn công việc, tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại, giảm thiểu kẹt xe và ô nhiễm môi trường, rèn luyện kỹ năng sử dụng công nghệ cho người tham gia... Câu hỏi đặt ra là: nếu việc dạy trực tuyến thực sự có ích như vậy thì sau khi dịch tan, các trường học có chuyển sang đào tạo trực tuyến luôn không hay vẫn tổ chức việc dạy và học theo phương thức truyền thống? Hẳn là các nhà quản lý giáo dục, các thầy cô, người học và phụ huynh đều đã có câu trả lời. Tôi không biết vài chục năm hay vài thế kỉ tới, việc dạy học có thể diễn ra hiện đại và siêu ảo như thế nào, nhưng hiện nay thì rõ là không gì lý tưởng bằng việc người dạy được đến đúng nơi để dạy, người học được đến đúng nơi để học. Bởi, cái gì ra cái đó. Nếu sân khấu là thánh đường của diễn viên thì trường học là thánh đường của người học và người dạy. Học đường không chỉ là nơi trao truyền kiến thức sách vở hay các phương pháp thực hành – nghiên cứu mà còn là không gian học tập lý tưởng, chuyên nghiệp với hệ thống phòng ốc, thư viện, các khu vực sinh hoạt đa dạng... Ngoài ra, môi trường học đường còn tạo ra các giá trị mềm khác cho người học như: giúp tạo dựng các giá trị nhân bản (niềm tin, ước mơ, hoài bão, lòng nhân hậu, tính vị tha, sự sẻ chia, tính tự lập, tinh thần đoàn kết...), giúp phát hiện, thể hiện và phát triển năng khiếu – năng lực, tổ chức các hoạt động đội nhóm, thúc đẩy các hoạt động văn thể mỹ, tăng cường năng lực giao tiếp, ứng xử... Rõ ràng, trong thời điểm hiện nay, các phương pháp trực tuyến không thể hoặc rất hạn chế để có thể phát huy được những giá trị này. Người học đang học theo cách thực dụng nhất và ở mức độ thấp nhất: nhận kiến thức từ giảng viên, trải qua kỳ sát hạch kiến thức bằng việc hiện diện online và thi cử theo quy định, hoàn thành môn học. Nói không ngoa, họ sẽ trở thành những "cỗ máy tích lũy tín chỉ chuyên nghiệp".
Thầy và trò đều xuống sứcTôi đã quá thấm thía với việc không thể nhìn thấy mặt người học (trừ khi GV yêu cầu sinh viên mở camera lên, mà đa số các em tỏ ra miễn cưỡng và cho rằng không cần thiết); mắt dán chặt vào màn hình, tay rê chuột liên tục, miệng vừa giảng bài vừa thăm hỏi động viên người học; cùng lúc đó, não phải liên tục nghĩ ra các cách thức dò dẫm xem SV có đang tham dự vào giờ học thật không. Và bất lực khi các em bảo micro hư, camera hư và không nghe rõ lời thầy, bạn. Còn việc được khuyến mãi tiếng mưa rào đi ngang thành phố, tiếng người nhà sinh viên, tiếng động cơ xe, tiếng gà trưa xao xác, tiếng chó sủa vang trời... là chuyện thường ngày (cũng may là có chút tác dụng giảm căng thẳng, gây cười trong chốc lát). Tôi không biết nên vui hay buồn với những lời trần tình của sinh viên như “Cô thông cảm, hôm nay con gà nhà em trở chứng gáy từ trưa đến giờ”, “Cô ơi, chó nhà hàng xóm nên em không bắt nó im được”... Có một hôm, tôi buộc phải dừng việc giảng bài khi nhận ra đa số SV không nhớ bài cũ và im lặng đáng sợ trong giờ học. Tôi bảo các em hãy gõ vào ô đối thoại cảm xúc thật nhất của mình trong thời gian gần đây. Những từ ngữ sau đây chạy ra: “ức chế”, “mệt mỏi”, “trống rỗng”, “không cảm xúc”, “sợ hãi”... Chỉ có một số ít em chia sẻ rằng mình đang có cảm giác may mắn, vui vẻ và bình yên.
Tôi cam đoan rằng dù là một GV lạc quan nhất thì cũng sẽ có lúc cảm thấy xuống sức, ức chế tinh thần và mong mỏi ngày được trở lại giảng đường. Tôi chưa có dịp làm khảo sát diện rộng cảm nghĩ và mong đợi của SV, nhưng đâu khó khăn gì để tôi nhận ra là SV của chúng ta đang quá thiệt thòi khi phải học đại học tại gia như hiện nay. Rõ ràng, trừ một số hình thức đào tạo từ xa như xưa nay vẫn tồn tại, việc dạy và học trực tuyến hiện nay chỉ là phương thức đối phó dịch bệnh, hoàn toàn không thể thay thế việc dạy và học tại nhà trường. E-learning: bước tiến hay bước lùi?Trong nhiều đợt tập huấn giảng dạy, các nhà quản lý giáo dục thường xuyên đề cao E-learning (mô hình học trực tuyến sử dụng kết nối mạng Internet để phục vụ học tập) như: giúp người học có cơ sở chọn lựa môn học, tiện theo dõi chương trình học, hình dung ra nội dung học, tiếp cận được phong thái của GV, chia sẻ và nắm bắt các thông tin kịp thời... Không chỉ có vậy, E-learning còn giúp tạo nên diện mạo hiện đại, bài bản, năng động, bắt kịp xu thế quốc tế của các trường đại học, trung học. Trong thực tế, so với phương pháp dạy học truyền thống, phương pháp dạy học E-learning khiến người dạy vất vả hơn nhiều lần. Để có một buổi dạy, GV phải post (đăng) trước power point (trình chiếu) bài giảng, tài liệu học tập, bài tập, video (đoạn băng) ghi hình GV giới thiệu các nội dung chính của bài học. Sau giờ dạy, GV tiếp tục các công đoạn như ghi sổ báo bài, điểm danh, đăng tải ghi âm... Các thao tác này ngốn không ít thời gian, đặc biệt trở thành gánh nặng với những GV không giỏi công nghệ. Có một vấn đề nổi cộm là: một số trường học yêu cầu GV đăng toàn bộ nội dung ghi âm và ghi hình lên hệ thống E-learning sau mỗi buổi dạy. Nhà trường lý giải rằng đoạn ghi âm ghi hình đó chính là minh chứng giảng dạy online; đồng thời, sự ghi âm ghi hình này giúp người học có cơ hội được nghe lại bài giảng (nếu như chưa hiểu hoặc vắng buổi học hôm đó). Yêu cầu này cần được áp dụng thận trọng hơn, vì hiện nay chưa có thỏa thuận bằng văn bản rõ ràng giữa cơ sở đào tạo và người dạy về bảo mật thông tin, bản quyền…
Trước Công nguyên, nhà hát được xây dựng trong các bệnh viện nhằm góp phần hồi phục tinh thần cho người bệnh. Còn trường học thì tươi sáng và thong dong như bức tranh “Trường học Athens” mà danh họa Rafael thể hiện, thực sự là nơi để trao truyền tri thức và tụ hội anh tài. Thầy và trò đến lớp với sự tự tin và tươi tắn, không khí học tập văn minh và tràn đầy tinh thần học thuật. Dĩ nhiên, chúng ta không thể lấy ngày xưa so với ngày nay, lấy "âm chấm không" so với "bốn chấm không". Tôi chưa bao giờ phủ nhận rằng việc áp dụng công nghệ một cách chừng mực giúp việc dạy và học có những hiệu quả nhất định. Nhưng chắc chắn, chúng chỉ là phương tiện chứ không thể nào thay thế được tri thức, khả năng tương tác, khả năng gầy dựng cảm hứng... Mà điều đó chỉ có thể đạt được khi tinh thần người dạy và người học thật sự lành lặn, tự do. Hình thức “cháo hành” người dạy có thể là con đường ngắn nhất để siết chặt quỹ thời gian, bóp chết khả năng sáng tạo và biến họ thành những “cỗ máy nói” không hơn không kém. Xin khẩn thiết mong cầu các nhà quản lý giáo dục hãy trả lời thật lòng: Chúng ta sẽ được gì với việc cổ vũ và miệt mài chạy theo công nghệ trong dạy - học? Những thiết chế cồng kềnh và vô số quy định cứng nhắc trong dạy - học như hiện nay có thật sự giúp cho người dạy và người học trở nên ưu tú hơn hay không? Bài viết về dạy và học trực tuyến thể hiện quan điểm riêng của tác giả, một giảng viên đại học tại TP.HCM Tin liên quan07/10/2021 07:25
 Học sinh Kim Duy Khang học trực tuyến tại nhà. Thực hiện mục tiêu “tạm dừng đến trường, không dừng việc học”, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) tỉnh Trà Vinh đã linh hoạt chỉ đạo các cơ sở giáo dục thực hiện hoạt động giáo dục phù hợp với điều kiện. Giáo viên ứng dụng nhiều kỹ năng dạy học linh hoạt, sáng tạo, tạo dựng nề nếp học tập giúp HS giảm căng thẳng khi học. Đồng thời, liên hệ, trao đổi, khuyến khích phụ huynh đồng hành với con trong quá trình học. Đối với HS tiểu học, cha mẹ có điều kiện theo dõi, cùng học với con trên truyền hình, nhất là đối với các em lớp 1, lớp 2. Nếu không có điều kiện theo dõi các con học cũng có những quan sát, giữ liên lạc với giáo viên chủ nhiệm và nhắc nhở con đọc bài, làm bài tập sau mỗi tiết học trên truyền hình, giúp các em hoàn thành tốt nhiệm vụ bài học được giáo viên hướng dẫn và tiếp thu bài tốt hơn. Chị Trần Thu Yến, mẹ của HS Lâm Đăng Khoa, lớp 3 Trường Tiểu học Châu Điền, huyện Cầu Kè chia sẻ: thấy con học trên truyền hình, thầy cô dạy khá nhanh nên qua 02 buổi học của tuần đầu tiên, cùng con học, tôi đã liên hệ với giáo viên và được giáo viên hướng dẫn cho con xem bài trước khi học và hướng dẫn một phần giúp con hiểu được bài học. Bà Tăng Thị Ngọc Mai, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT cho biết, qua phản ánh của nhiều phụ huynh, hiện nay các em tiểu học đang gặp khó khăn khi học qua ti-vi vì thầy cô dạy nhanh và không có sự tương tác với HS. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu về kiến thức bài học, giáo viên đã cố gắng truyền đạt tốt nhất những kiến thức cốt lõi cho các em. Hơn nữa, phát sóng bài giảng trên ti-vi cơ bản là hướng dẫn các em tự học, không gọi là dạy vì không có tương tác giữa thầy và trò. Do đó, để giúp các em học tốt cần có sự trợ giúp của phụ huynh, đầu tiên là chuẩn bị chỗ học đủ ánh sáng, yên tịnh. Hướng dẫn các con chuẩn bị tập sách, đồ dùng học tập, giải đáp thắc mắc khi con chưa hiểu bài, phần nào không rõ thì liên hệ giáo viên chủ nhiệm để được hướng dẫn, nhất là nhắc các em phải đọc trước bài học trong sách giáo khoa, tập trả lời câu hỏi và những yêu cầu trong sách. Đối với bậc THCS, THPT học trực tuyến có sự tương tác với giáo viên, tuy không nhiều nhưng từ sự tương tác sẽ giúp HS hiểu bài tốt hơn. Tuy nhiên, việc học trực tuyến ngoài chuẩn bị phương tiện học tập, đường tuyền internet ảnh hưởng khá lớn đến việc theo dõi bài học của HS. Từ nhiều ý kiến phản ánh của HS và phụ huynh về đường truyền không ổn định, nhất là thời gian cuối buổi học, Sở GD-ĐT đặc biệt chú ý vấn đề này, phối hợp chặt chẽ với nhà cung cấp, cố gắng đảm bảo đường truyền internet giúp các em học tốt. Để phát huy hiệu quả việc dạy trực tuyến, các đơn vị giáo dục đã xây dựng kho học liệu điện tử phục vụ hoạt động dạy học trực tuyến, giúp HS tự học, tự nghiên cứu khi không được đến trường học trực tiếp. Nội dung chương trình dạy được xây dựng đảm bảo kiến thức phù hợp với yêu cầu bài học, một số nội dung được giảm tải nhưng vẫn đảm bảo các yêu cầu cốt lõi của bài học. Tuy nhiên, việc học trực tuyến ít tương tác giữa giáo viên và HS và việc học phụ thuộc nhiều vào ý thức của HS. Nếu các em chú ý, tập trung bài giảng sẽ tiếp thu tốt nhưng một số em lơ là sẽ khó tiếp thu tốt bài học. Trao đổi với HS Kim Duy Khang, lớp 7/1, Trường THCS Thanh Sơn, huyện Trà Cú sau giờ học trực tuyến môn Địa lý. Duy Khang chia sẻ: gần 02 tuần học trực tuyến em vào lớp học tiếp thu tốt, tất cả các môn thầy cô giảng em đều hiểu bài, sau tiết học, một số môn thầy cô có cho bài tập làm thêm. Có lúc nghe không rõ lắm nhưng không nhiều, em xem thêm sách giáo khoa nên vẫn tiếp thu tốt bài học. Tuy nhiên, em và các bạn đều muốn đến trường học trực tiếp, được gặp nhau, được cùng trao đổi bài… Dù học trực tiếp vẫn tốt hơn nhưng để an toàn sức khỏe, thực hiện tốt công tác phòng, chống dịch bệnh thì giáo viên, phụ huynh cần đồng lòng, khuyến khích HS cố gắng học tốt theo hướng dẫn và tự học thêm. Khi đã nắm được kiến thức, đến lúc vào học trở lại, các em sẽ tiếp thu bài tốt hơn. Bài, ảnh: ANH KHOA |
