Giá hàng hóa do nhà nước định giá

Ngày 20 tháng 6 năm 2012, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá XIII, kỳ họp thứ 13 đã thông qua Luật Giá số 11/2012/QH13. Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2013.

Luật Giá được chia thành 5 chương, 48 Điều, cụ thể: Chương I gồm 10 điều là những quy định chung; Chương II gồm 04 điều quy định quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh và người tiêu dung trong lĩnh vực giá; Chương III gồm 04 mục với 13 điều quy định hoạt động điều tiết giá của nhà nước; Chương IV 04 mục với 19 điều quy định về thẩm định giá; Chương V gồm 02 điều quy định về điều khoản thi hành. Theo đó, nhà nước sẽ thực hiện bình ổn giá đối với các mặt hàng: Xăng, dầu thành phẩm; điện; khí dầu mỏ hóa lỏng; phân đạm; phân NPK; thuốc bảo vệ thực vật theo quy định của pháp luật; vắc-xin phòng bệnh cho gia súc, gia cầm; muối ăn; sữa dành cho trẻ em dưới 06 tuổi; đường ăn, bao gồm đường trắng và đường tinh luyện; thóc, gạo tẻ thường; thuốc phòng bệnh, chữa bệnh cho người thuộc danh mục thuốc chữa bệnh thiết yếu sử dụng tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh theo quy định của pháp luật. Cũng theo Luật Giá, Nhà nước định giá đối với: Hàng hóa, dịch vụ thuộc lĩnh vực độc quyền nhà nước sản xuất, kinh doanh; tài nguyên quan trọng; hàng dự trữ quốc gia; sản phẩm, dịch vụ công ích và dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước. Và sẽ tiến hành định giá dưới hình thức: Định mức giá cụ thể: Các dịch vụ hàng không, bao gồm: dịch vụ cất cánh, hạ cánh; điều hành bay đi, đến; hỗ trợ bảo đảm hoạt động bay; soi chiếu an ninh; dịch vụ kết nối viễn thông; điện: giá truyền tải điện; giá dịch vụ phụ trợ hệ thống điện. Định khung giá đối với: giá phát điện; giá bán buôn điện; mức giá bán lẻ điện bình quân; dịch vụ vận chuyển hàng không nội địa tuyến độc quyền. Định khung giá và mức giá cụ thể đối với: Đất, mặt nước, nước ngầm, rừng thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước làm đại diện chủ sở hữu và nước sạch sinh hoạt; giá cho thuê, thuê mua nhà ở xã hội, nhà ở công vụ được xây dựng chi từ nguồn ngân sách nhà nước; giá bán hoặc giá cho thuê nhà ở thuộc sở hữu nhà nước; dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh và dịch vụ giáo dục, đào tạo tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, cơ sở giáo dục, đào tạo của Nhà nước. Định giá tối đa hoặc giá tối thiểu đối với: Hàng dự trữ quốc gia theo quy định của pháp luật về dự trữ quốc gia; hàng hóa, dịch vụ được Nhà nước đặt hàng, giao kế hoạch sản xuất, kinh doanh; sản phẩm, dịch vụ công ích, dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước; sản phẩm thuốc lá điếu sản xuất trong nước; giá cho thuê đối với tài sản nhà nước là công trình kết cấu hạ tầng. Việc định giá của Nhà nước phải bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh thực tế hợp lý, có lợi nhuận phù hợp với mặt bằng giá thị trường và chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ. Kịp thời điều chỉnh giá khi các yếu tố hình thành giá thay đổi.

Ngoài ra, Luật Giá còn quy định hoạt động thẩm định giá của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện trong các trường hợp sau: Mua, bán, thanh lý, cho thuê tài sản nhà nước hoặc đi thuê tài sản phục vụ hoạt động của cơ quan nhà nước theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước; không thuê được doanh nghiệp thẩm định giá; mua, bán tài sản thuộc bí mật nhà nước; mua, bán tài sản nhà nước có giá trị lớn mà sau khi đã thuê doanh nghiệp thẩm định giá, cơ quan hoặc người có thẩm quyền phê duyệt thấy cần thiết phải có ý kiến thẩm định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Theo ban soạn thảo Luật Giá (sửa đổi), việc xây dựng dự án luật tạo lập môi trường pháp lý ổn định và thống nhất trong lĩnh vực giá, đẩy mạnh phân công, phân cấp trong quản lý giá, nâng cao hiệu lực hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực giá, từ đó, góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh của các tổ chức, cá nhân.

CHUYỂN QUYỀN ĐỊNH GIÁ MỘT SỐ HÀNG HOÁ, DỊCH VỤ CHO BỘ CHUYÊN NGÀNH

Thông tin về các điểm mới trong Luật Giá (sửa đổi), Bộ Tài chính cho biết tại Điều 3 bổ sung nguyên tắc áp dụng Luật Giá. Theo đó, về cơ bản, Luật Giá sẽ điều chỉnh toàn diện các vấn đề liên quan đến quản lý, điều tiết giá, thẩm định giá, trừ một số trường hợp rất đặc thù đã có luật riêng điều chỉnh toàn diện mới thực hiện theo quy định tại luật chuyên ngành.

Đáng chú ý, đối với danh mục hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá, bên cạnh 3 tiêu chí hiện hành, Luật Giá bổ sung thêm tiêu chí: "Hàng hóa, dịch vụ thiết yếu có tính chất độc quyền trong mua bán hoặc có thị trường cạnh tranh hạn chế và ảnh hưởng lớn đến kinh tế xã hội, đời sống người dân, sản xuất kinh doanh”, để phù hợp với thực tiễn hiện nay.

Trên cơ sở đó, danh mục hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá đã được cập nhật tại Luật Giá với các luật chuyên ngành để quy định đồng bộ tại Luật Giá (sửa đổi).

"Điểm khác so với luật hiện hành là tại luật sửa đổi ban hành kèm theo Danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá gắn với thẩm quyền và hình thức định giá được quy định cụ thể, minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác tổ chức thực hiện", Bộ Tài chính thông tin.

Cũng tại Luật Giá đã đưa ra khỏi danh mục nhiều nhóm hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá để thực hiện theo cơ chế giá thị trường; đồng thời, bổ sung thêm 2 hàng hóa, dịch vụ vào danh mục.

Danh mục các hàng hóa, dịch vụ được đưa ra khỏi danh mục bao gồm: dịch vụ hỗ trợ bảo đảm hoạt động bay, dịch vụ soi chiếu an ninh; một số nội dung của thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; thuốc lá điếu sản xuất trong nước; thù lao dịch vụ đấu giá; dịch vụ quy hoạch; thù lao môi giới, dịch vụ đưa người lao động đi nước ngoài làm việc...

Ngoài ra, tại luật sửa đổi, thẩm quyền và trách nhiệm định giá, ban hành phương pháp định giá đã bám sát định hướng chính sách về việc tăng cường phân công, phân cấp trong quản lý nhà nước về giá nói chung cũng như định giá nhà nước nói riêng.

Theo đó, luật bỏ cấp định giá là Chính phủ. Như vậy, vai trò của Chính phủ sẽ chỉ định hướng các mục tiêu quản lý, điều hành giá chung, ban hành hoặc chỉ đạo các bộ ban hành các văn bản dưới luật nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ, thuận lợi cho công tác tổ chức thực hiện.

"Thẩm quyền, trách nhiệm định giá các hàng hóa, dịch vụ cụ thể sẽ cơ bản được giao cho cấp bộ theo lĩnh vực quản lý hàng hóa, dịch vụ và cấp ủy ban nhân dân tỉnh theo phạm vi địa bàn quản lý", Bộ Tài chính thông tin.

Việc phân cấp như vậy là phù hợp với công tác tổ chức thực hiện trong thực tiễn, phân định rõ ràng giữa nhiệm vụ của các bộ, ngành, địa phương để thuận lợi triển khai, tránh sự đùn đẩy trách nhiệm.

Về phương pháp định giá, luật quy định hai nhóm phương pháp ứng với từng trường hợp cụ thể.

Trong đó, Bộ Tài chính ban hành phương pháp định giá chung đối với hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá. Trường hợp khi áp dụng phương pháp định giá chung có nội dung đặc thù cần hướng dẫn, các bộ quản lý ngành, lĩnh vực, ủy ban nhân dân cấp tỉnh xây dựng đề xuất cụ thể, có văn bản gửi Bộ Tài chính xem xét, ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện.

Còn bộ quản lý ngành, lĩnh vực chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính ban hành phương pháp riêng trong trường hợp pháp luật có quy định về phương pháp định giá riêng ví dụ như giá đất; giá dịch vụ khám chữa bệnh; giá dịch vụ giáo dục; một số mặt hàng theo Luật Sở hữu trí tuệ…

LOẠI BỎ ĐIỆN, MUỐI ĂN, ĐƯỜNG ĂN KHỎI DANH MỤC BÌNH ỔN GIÁ

Đối với các biện pháp bình ổn giá, về cơ bản, Luật Giá tiếp tục thực hiện theo quy định hiện hành khi quy định chi tiết Danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá tại luật và trường hợp có điều chỉnh sẽ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định.

"Riêng đối với Danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá, Luật Giá bổ sung mặt hàng thức ăn chăn nuôi và đưa ra khỏi danh mục các mặt hàng điện, muối ăn và đường ăn", Bộ Tài chính thông tin.

Theo đó, danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá hiện gồm 9 hàng hóa, dịch vụ là: xăng, dầu thành phẩm; khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG); sữa dành cho trẻ em dưới 6 tuổi; thóc tẻ, gạo tẻ; phân đạm, phân DAP, phân NPK; thức ăn chăn nuôi; vaccine phòng bệnh cho gia súc, gia cầm; thuốc bảo vệ thực vật theo quy định của pháp luật; thuốc thuộc danh mục thuốc thiết yếu sử dụng tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.

Trường hợp phát sinh tình huống đặc biệt, cơ quan Nhà nước có thẩm quyển công bố tình trạng khẩn cấp, công bố dịch, thiệt hại do thiên tai. Theo đó, trên cơ sở đề nghị của các bộ, cơ quan ngang bộ, ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Bộ Tài chính trình Chính phủ để trình Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương và biện pháp bình ổn giá hàng hóa, dịch vụ không thuộc danh mục trong thời hạn nhất định.

Quy định này nhằm tạo sự linh hoạt cho việc triển khai bình ổn giá trong các tình trạng cấp bách, cần triển khai gấp, kịp thời để khắc phục được những hạn chế trong thời gian qua.

Đồng thời, luật cũng sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện để quy định rõ hơn về các biện pháp bình ổn giá, quy trình triển khai đảm bảo thuận lợi, phù hợp với thực tiễn.

"Khi dấu hiệu nhận diện hàng hóa, dịch vụ có biến động tăng quá cao hoặc giảm quá thấp gây ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội, sản xuất kinh doanh, mặt bằng giá thị trường hoặc trong các trường hợp công bố tình trạng khẩn cấp, công bố dịch, thiệt hại do thiên tai, Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành, địa phương trình Chính phủ quyết định chủ trương bình ổn giá", Bộ Tài chính thông tin.

Về biện pháp hiệp thương giá, điểm mới căn bản nhất là việc quy định rõ phạm vi hiệp thương giá chỉ thực hiện giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp với vai trò trọng tài của Nhà nước. Quy định này thể hiện rõ tính chất của biện pháp hiệp thương giá hướng đến đề cao việc thỏa thuận giữa các bên, trong đó có vai trò trung gian của cơ quan tổ chức nhằm hướng đến mục tiêu hài hòa lợi ích, đảm bảo giao dịch được diễn ra minh bạch, phù hợp với quy luật kinh tế thị trường.

Mặt khác, Luật Giá cũng quy định rõ phạm vi áp dụng giá hiệp thương nhằm tránh các trường hợp lợi dụng mức giá hiệp thương để sử dụng cho các mục đích khác, không đúng với yêu cầu hiệp thương và vụ việc mua bán.

Theo cơ quan soạn thảo, đối với biện pháp kê khai giá, nhằm khắc phục những bất cập hiện hành, tại Luật cũng quy định việc kê khai được tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thực hiện sau khi quyết định giá. Điều này tạo thuận lợi cho thực tiễn triển khai tại đơn vị thay cho quy định hiện hành là việc kê khai phải được thực hiện trước khi tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ quyết định giá. Đây là một trong những thay đổi căn bản trong biện pháp kê khai giá nhằm tạo thuận lợi cho các đơn vị thực hiện kê khai.

Một điểm mới khác của Luật Giá là công tác tổng hợp, phân tích, dự báo giá thị trường. Đây là nội dung được thể chế hóa cụ thể tại 1 chương của luật nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai nhiệm vụ.

Bên cạnh đó, cũng luật hóa những quy định về cơ sở dữ liệu về giá để tăng cường cơ sở pháp lý cho việc triển khai việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá tại Bộ Tài chính, đảm bảo kết nối với các bộ, ngành, địa phương, phục vụ tốt cho yêu cầu công tác quản lý nhà nước về giá và nhu cầu xã hội.

Đồng bộ với đó là chương 7 quy định về công tác kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giá, thẩm định giá với các quy định về nguyên tắc, nội dung và trách nhiệm của các đơn vị trong việc triển khai kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giá, thẩm định giá. Qua đó tăng cường cơ sở pháp lý cho khâu giám sát, hậu kiểm việc chấp hành của các tổ chức, cá nhân trong tuân thủ quy định của pháp luật về giá...