Yếu tố kể là gì

I. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

1. Thế nào là miêu tả, biểu cảm?

- Miêu tả là tái hiện sự vật, làm cho sự vật hiện lên sinh động với những chi tiết về hình dáng, kích thước, khối lượng, màu sắc, âm thanh... như nó vốn có trong cuộc sống để người đọc (người nghe) như được nhìn thấy, nghe thấy, ngửi thấy... đối tượng miêu tả một cách cụ thể, sinh động.

- Biểu cảm là biểu lộ cảm xúc, tư tưởng, tình cảm, thái độ... trước một đối tượng nhất định (cảnh vật, con người, những vấn đề trong cuộc sống, những hình tượng nghệ thuật).

2. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự.

- Miêu tả trong văn bản tự sự là yếu tố phụ, là phương tiện giúp cho câu chuyện diễn ra sinh động, miêu tả không phải là mục đích chính của văn bản tự sự.

- Biểu cảm trong văn tự sự cũng là yếu tố phụ, không phải mục đích chính, tuy nhiên nó là phương tiện giúp cho văn bản tự sự có được chiều sâu của cảm xúc.

3. Căn cứ để đánh giá hiệu quả của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự.

- Hiệu quả của yếu tố miêu tả trong văn tự sự dựa trên những tiêu chuẩn:

+ Yếu tố đó có miêu tả sinh động các đối tượng (nhân vật, cảnh vật, tâm trạng...) hay không?

+ Yếu tố đó có giúp cho việc kể chuyện hấp dẫn hay không?

- Hiệu quả của yếu tố biểu cảm trong văn bản tự sự dựa trên những tiêu chuẩn:

+ Yếu tố biểu cảm có gây xúc động, gợi suy nghĩ đối với người đọc hay không?

+ Yếu tố biểu cảm đó có giúp cho việc kể chuyện thêm sinh động hay không?

4. Đoạn trích (SGK trang 73, 74) đã sử dụng các yếu tố  miêu tả và biểu cảm rất thành công vì:

- Đây là văn bản tự sự, đoạn câu chuyện của chàng chăn cừu (nhân vật tôi) với cô chủ xinh đẹp trong một đêm trời đầy sao.

- Các yếu tố miêu tả gồm:

+ Suối reo rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ và văng vẳng trong không gian những tiếng sột soạt, những tiếng rung khe khẽ tưởng đâu cành cây đang vươn dài và cỏ non đang mọc.

+ Một lần từ phía mặt đầm lấp lánh dưói kia nổi lên một tiếng kêu dài, não ruột ngân vang rền rền. Cũng vừa lúc một vì sao rực rỡ đổi ngôi lướt trên đầu chúng tôi về cùng một hướng đó, dường như tiếng than vãn mà chúng tôi vừa nghe thây kia đã mang theo một luồng ánh sáng.

+ Nàng vẫn ngước mắt lên cao, tay đỡ lấy đầu, vai khoác tấm da cừu non, nàng như chú mục đồng của nhà trời.

- Các yếu tố biểu cảm gồm:

+ Tôi cảm thấy có cái gì mát rượi và mịn màng tựa nhè nhẹ xuống vai tôi.

+ Còn tôi, tôi nhìn nàng ngủ, đáy lòng hơi xao xuyến nhưng vẫn giữ được mình vì đêm sao sáng kia bao giờ cũng đem lại cho tôi những ý nghĩ cao đẹp.

+ Tôi tưởng đâu một trong những ngôi sao kia, ngôi sao tinh tú nhất, ngời sáng nhất lạc mất đi đã đậu xuống vai tôi mà thiêm thiếp ngủ.

- Yếu tố miêu tả và biểu cảm tăng thêm vẻ đẹp hồn nhiên của cảnh vật, của lòng người. Người đọc như chứng kiến cảnh đêm sao thơ mộng trên núi cao cùng những rung động khẽ khàng, say sưa mà thanh khiết trong tâm hồn chàng chăn cừu bên cô gái ngây thơ xinh đẹp. Nếu thiếu những yếu tố này, câu chuyện sẽ khô khan hơn.

II. Quan sát, liên tưởng, tưởng tượng đối với việc miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự

1. Chọn điền các từ vào các câu tương ứng (SGK trang 75).

a. Điền từ: Liên tưởng.

b. Điền từ: Quan sát.

C. Điền từ: Tưởng tượng.

2. Đọc câu 2 (SGK trang 75) và trả lời câu hỏi.

- Miêu tả cần đến quan sát nhưng cũng cần đến liên tưởng, tưởng tượng, vì liên tưởng giúp cho việc so sánh, lựa chọn các chi tiết quan sát được, còn tưởng tượng giúp hình dung ra sản phẩm (hình tượng) một cách hoàn chỉnh và sáng tạo.

- Quan sát chỉ có tác dụng giúp người đọc có được các chi tiết, sự kiện, làm chất liệu cho hoạt động sáng tạo; liên tưởng giúp so sánh, phát hiện ra cái riêng, cái chung, nét độc đáo của đối tượng, còn tưởng tượng quyết định chất lượng của hoạt động sáng tạo trong miêu tả.

- Trong đoạn văn mục 1. 4 (SGK) để miêu tả đêm sao sáng và cô gái, tác giả đã quan sát bằng mắt (thị giác), bằng tai (thính giác), bằng da thịt (xúc giác)... ; liên tưởng cô chủ nhỏ như chú mục đồng (cậu bé chăn cừu) của nhà trời; tưởng tượng ra cuộc hành trình thầm lặng của các vì sao như một đàn cừu lớn.

3. Đọc câu 2 (SGK trang 75) và trả lời câu hỏi.

- Để câu chuyện không gây cảm giác khô khan, người kể phải:

+ Tìm xúc cảm, rung động từ sự quan sát, liên tưởng, tưởng tượng, hồi ức; từ những sự vật, sự việc đã và đang lay động trái tim người kể.

- Trong các ý trên, (d) không chính xác, vì cảm xúc vốn là sự lay động của trái tim.

- Cảm xúc, suy nghĩ của chàng chăn cừu (nhân vật tôi) được rút ra từ:

+ Các hình ảnh quan sát được từ trời sao và cô bé.

+ Những liên tưởng của nhân vật tôi.

+ Những sự vật, sự việc gây cảm xúc mạnh: Cô chủ nhỏ ngả đầu lên vai.

Page 2

SureLRN

A. Mục tiêu cần đạt :

Hs nhận biết đợc sự kết hợp và tác động qua lại giữa các yếu tố kể, tả, biểu lộ tình cảm của ngời viết trong đạon văn tự sự.Nắm đợc cách thức vận dụng các yếu tố trong một bài văn tự sự.Giới thiệu bài Bài mớiHoạt động của hs Dới sự hớng dẫn của gvKết quả cần đạt Nội dung bài họcHoạt động 1 : H ớng dẫn hs đọc và tìmhiểu về tự sự kết hợp các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong văn tự sựHs đọc đoạn trích trong sgk ? Trong một văn bản yếu tố kể có nghiãlà gì? thể hiện ? Yếu tố tả thể hiện nh thế nào?? Ỹu tè biĨu c¶m thĨ hiƯn ra sao?? Theo dâi đoạn trích và cho biết, tác giả kể lại những việc gì?? Vậy trong đoạn trích trên tác giả đã miêu tả sự việc ấy qua những hình ảnh,từ ngữ nào?? Yếu tố biểu cảm đợc thể hiện qua đoạn trích nh thế nào?1, Bµi tËp : - KĨ : TËp trung nêu sự việc, hành động,nhân vật - Tả : Chỉ ra tính chất, màu sắc, mức độ củasự việc, nhân vật, hành động. - Biểu cảm : Bày tỏ cảm xúc, tháI độ củangời viết trớc sự việc, nhân vật, hành động Đoạn trích :Yếu tố kể : - Kể lại cuộc gặp gỡ đầy cảm động củanhân vật tôi với ngời mẹ lâu ngày xa cách - Sự việc ấy đợc kể lại bằng các chi tiết+ Mẹ tôi vẫy tôi + Tôi chạy theo chiếc xe chở mẹ+ Mẹ kéo tôi lên xe + Tôi oà lên khóc+ Mẹ tôi sụt sùi theo + Tôi ngồi bên mẹ, đầu ngã vào cánh taymẹ, quan sát gơng mặt mẹ Yếu tố miêu tả :+ Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu cả chân lại+ Đùi áp đùi mẹ tôi khuôn miệng xinh xắn nhai trầu+ Mẹ tôi không còi cõm + Gơng mặt vẫn tơi sáng với đôI mắt trongvà nớc da mịn, làm nổi bật của 2 gò má Yếu tố biểu cảm :+ Hay tại sự sung sớng, sung túc Suy nghĩ+ Tôi thấy những cảm giác ấm áp lai thờng cảm nhận+ Phải bé lại .vô cùng phát biểu cảm t -ởng 2. Nhận xét :49? Qua đoạn trích em hãy cho biết các yếu tố kể, miêu tả, biểu cảm đứng riênghay đan xen nhau?Tìm VD trong đoạn trích ?Bây giờ em bỏ tất cả các yếu tố miêu tả, biểu cảm chỉ chép lại các câu văn kể sựviệc nhân vật thành một đoạn văn? Hãy so sánh với đoạn văn của Nguyên Hồng để thấy đợc vai trò, tác dụng củayếu tố miêu tả, biểu cảm trong văn tự sự? Nếu bỏ các yếu tố kể, chỉ để lại yếu tố miêu tả, biểu cảm thì đoạn văn sẽ ra sao?? Từ việc phân tích VD trên em hãy chỉ ra vai trò, tác dụng của yếu tố miêu tả,biểu cảm trong văn tự sự? Vai trò của yếu tố trong văn tự sự?a, Các yếu tố không đứng tách riêngmà đan xen vào nhau : Vừa kể, vừa tả, vừa biểucảm. VD : Tôi ngồi lạ th ờng.Đoạn văn chỉ có yếu tố kể : Mẹ tôi vẫy tôi. Tôi chạy theo chiếcxe mẹ. Mẹ tôi kéo tôi lên xe. Tôi oà khóc. Mẹ tôi khóc theo. Tôi ngồi bên mẹ, ngã đầuvào cánh tay mẹ, quan sát gơng mặt mẹ. b, Các yêu tố miêu tả giúp cho việc kể lạicuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con thêm sinh động:Tất cả màu sắc, hơng vị, hình dáng, diện mạo của nhân vật, hành động nh hiệnra trớc mắt ngời đọc Yếu tố biểu cảm:Giúp ngời viết thể hiện tình mẫu tử sâu nặng = ngời đọc phảI trăn trở suy nghĩ- Nh vậy yếu tố miêu tả và biểu cảm làm cho ý nghĩa của truyện càng thêm themthía, sâu sắc, giúp tác giả thể hiện đợc tháI độ trân trọng, tình cảm yêu mến đối với ng-êi mĐ c, NÕu bá u tè kĨ, chØ cßn yếu tố miêu tả,biểu cảm thì không có truyện. Các yếu tố miêu tả, biểu cảm chỉ có thể bám vào sựviệc, nhân vật mới phát triển đợc. 3, Ghi nhí : sgkHs ®äc to ghi nhí - Trong văn tự sự thờng đan xen các yếu tốmiêu tả, biểu cảm. - Yếu tố miêu tả, biểu cảm làm cho việc kểtruyện thêm sinh động, sâu sắc hơn - Yếu tố kể là yếu tố chính, yếu tố miêu tảvà biểu cảm là yếu tố phụHoạt động 2 : H íng dÉn lun tËp