Sâm đại hành có tác dụng an thần, bổ huyết, tiêu độc,… thường được sử dụng điều trị triệu chứng thiếu máu, hoa mắt, mệt mỏi, ho viêm họng,… và một số bệnh lý khác. Show
Tên khác: Phong nhạn, hành lào, tỏi đỏ, tỏi lào, sâm cau + Tên khoa học: Eleutherine bulbosa + Họ: Diên vĩ I. Mô tả cây sâm đại hành + Đặc điểm sinh thái của sâm đại hành Sâm đại hành là loại cây thảo sống dai có chiều cao trung bình 30 cm. Củ hình trứng nhìn giống như củ hành nhưng bên ngoài vẩy có màu đỏ nâu và bên trong có màu nâu hồng hoặc đỏ nâu. Thông thường, củ có chiều dài 4 – 5 cm và đường kính 2 – 3 cm. Lá sâm đại hành hình mác có chiều dài 40 – 50 cm và rộng 3 – 5 cm. Hoa mọc thành từng chùm với 3 cánh hoa có màu trắng hoặc vàng nhạt, có 3 lá đài, 3 nhị màu vàng. + Phân bố Sâm đại hành là loại cây ưa ẩm, ưa ánh sáng nên thường phát triển ở các nước có kiểu khí hậu nhiệt đới như Việt Nam, Campuchia và Lào. Ở nước ta cây thường được tìm thấy nhiều ở các tỉnh như Hà Nội, Hà Tây, Nghĩa Lô, Hòa Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh,… + Bộ phận dùng, chế biến và bảo quản
+ Thành phần hóa học Sâm đại hành chứa các hoạt chất chính như izoeleutherin, eleutherin, eleutherola và một vài hợp chất khác. + Tính vị Tính ấm, vị ngọt nhạt + Quy kinh Can, Thận và Phế + Tác dụng dược lý Theo Y học cổ truyền, sâm đại hành có vị ngọt nhạt, hơi hắt và không chứa độc, có tác dụng sinh cơ, tiêu độc, an thần, bổ huyết, thông huyết,… Chính vì vậy, chúng thường được sử dụng để làm thuốc bổ huyết, giúp tiêu hóa kém và điều trị các bệnh như:
Còn theo Y học hiện đại, sâm đại hành có tác dụng hành kháng với một số vi khuẩn như Diplococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, Streptococcus hemolyticus, Bacillus mycoides, Bacillus pyocyaneus, Escherichia coli, B. diphteriae,…Vì thế, vị thuốc này thường dùng để điều trị viêm đường hô hấp, kích thích tiêu hóa và giúp an thần. Theo Nam y Nguyễn Đại Định (nguyên giảng viên trường Đại học Y Hà Nội) cho biết, ở Indonesia, thầy thuốc thường sử dụng rễ cây sâm đại hành để điều trị bệnh sa trực tràng, trị lỵ và lợi tiểu. Còn ở Philippines, rễ và củ của cây được giã nát trị rắn hoặc côn trùng cắn. + Cách dùng và liều lượng Sâm đại hành được dùng dưới dạng thuốc sắc, chế thành viên hoặc ngâm rượu. Ngoài ra, trong một số trường hợp bệnh, vị thuốc này được dùng dưới dạng đắp. Liều lượng dùng thường là 4 – 12 gram/ ngày (nguyên liệu tươi hoặc khô).
III. Bài thuốc chữa bệnh từ sâm đại hành + Chữa mụn nhọt, lở ngứa Sử dụng sâm đại hành, kim ngân và bồ công anh mỗi vị 14 – 18 gram. Sắc thuốc uống + Điều trị ho do viêm họng Dùng 14 gram sâm đại hành sắc với 14 gram cây rẻ quạt khô + Trị rắn cắn Sử dụng sâm đại hành, rửa sạch, giã nát và vắt lấy nước uống. Phần bã dùng đắp bên ngoài miệng rắn cắn. + Chữa đau lưng, đau nhức do khớp sưng đau Dùng sâm đại hành, rửa sạch rồi xào với rượu. Sau đó, cho vào túi vải và đắp lên vùng bị đau nhức. + Điều trị chứng mất ngủ, thiếu máu Lấy 30 gram sâm đại hành sắc chung với 14 gram lạc tiên, lọc lấy nước uống. + Chữa mụn nhọt, chốc lở Sử dụng 12 gram sâm đại hành, 12 gram thương nhĩ tử và 12 gram kim ngân hoa. Mỗi ngày sắc 1 thang. + Trị chốc đầu và chàm Dùng sâm đại hành nấu thành cao đặc. Mỗi ngày uống 12 – 14 gram. Bên cạnh đó, sắc đặc sâm đại hành dùng bôi ngoài da. + Điều trị khớp sưng do sang thương Hái 50 gram sâm đại hành tươi, rửa sạch và đập dập rồi xào với giấm ăn. Sau đó, đắp lên khớp bị đau. Ngày đắp 1 – 2, giúp giảm đau Nhìn chung, tính năng và công dụng của sâm đại hành đến nay vẫn chưa được khoa học nghiên cứu và chứng minh rõ ràng. Vì vậy, khi sử dụng bài thuốc điều trị từ nguyên liệu tự nhiên này, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý sử dụng, đặc biệt là trong trường hợp mắc bệnh nan y. Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
Sở dĩ có cái tên Sâm đại hành do trong dân gian, người ta thường hay gọi những cây thuốc có tính bổ, nhiều công dụng là sâm, phần thân của cây lại phình ra trông khá giống củ hành, nên được gọi là Sâm đại hành. Sâm đại hành (Bulbus Eleutherinis subaphyllae) còn có nhiều tên gọi khá gần gũi khác như: Tỏi lào, Hành lào, Tỏi đỏ, Kiệu đỏ… Vị thuốc này khá dễ trồng, dễ dàng nhìn thấy trong các vườn cây gia đình hay các vườn thuốc Nam. Vậy cây có những công dụng gì, chúng ta cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé. 1. Tổng quan về cây Sâm đại hành1.1. Mô tảĐây là cây thảo, sống lâu năm. Chiều cao khoảng 30 – 60cm. Lá hình mũi mác dài, trên lá có những gân lá chạy song song. Lá tập trung nhiều về phía gốc cây. Thân cây phình ra thành những củ giống củ hành, nhưng màu đậm hơn và dài hơn, bên ngoài có vảy màu đỏ nâu. Củ Sâm đại hành dài khoảng 4 – 5cm, đường kính 2 – 3cm, khi cắt ra có màu đỏ nhạt với vòng tròn đồng tâm màu trắng. Hoa của cây mọc thành từng chùm với 3 cánh hoa màu trắng hoặc vàng nhạt. Hoa có 3 lá đài, 3 nhị màu vàng. Cây mọc theo hình thức tái sinh và đẻ nhánh con. Người ta có thể sử dụng nhánh con đó để trồng lên cây mới.  1.2. Nguồn gốc và phân bốNguồn gốc: Cây có nguồn gốc từ châu Mỹ.
Phân bố: Đây là loại cây ưa đất ẩm, ưa ánh sáng. Hiện nay, cây được trồng nhiều tại một số nước nhiệt đới thuộc châu Á. Ở nước ta, cây được thấy nhiều tại các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Hòa Bình. 1.3. Bộ phận dùngChủ yếu là rễ và thân củ. 1.4. Thu hái, chế biếnCây phát triển từ 1 đến 2 năm. Vào mùa đông, khi thân cây tàn lụi, người ta đào lấy củ về, bỏ những lớp ngoài rồi rửa sạch. Bóc tách những lớp bên trong ra, thái dọc, phơi sấy khô để dùng làm thuốc. >> Tìm hiểu về công dụng và cách dùng của một loài sâm hiếm khác: Nhân sâm: Những điều bạn có thể chưa biết. 2. Thành phần hóa học trong câyTrong cây Sâm đại hành có chứa các hoạt chất chính là Eleutherin, Isoeleutherin, Eleutherol và một số hoạt chất khác.
Các hoạt chất này có tác dụng trên một số loài vi khuẩn như Staphyllococcus aureus, Streptococcus hemolyticus, Diplococcus pneumonia… 3. Công dụng của vị thuốc Sâm đại hànhSâm đại hành là một vị thuốc có vị ngọt, tính hơi ấm với rất nhiều công dụng:
4. Cách dùng và liều lượngCách dùng: Vị thuốc này có thể dùng dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột, chế thành viên, nấu cao, ngâm rượu hoặc dùng làm thuốc đắp ngoài. Liều lượng: 4 – 12 g/ngày (có thể dùng tươi hay khô). 5. Một số bài thuốc từ Sâm đại hành5.1. Bài thuốc chữa viêm họng, viêm phổi, sưng amidanSâm đại hành 3g, vỏ rễ Cau, Cỏ nhọ nồi, Sài đất, Bách bộ, Mạch môn, mỗi vị 12g. Sắc uống. 5.2. Bài thuốc chữa mụn nhọt sưng tấySâm đại hành 4g, bông Trang, Đơn tướng quân, Bồ công anh, Sài đất, mỗi vị 16g. Sắc uống. 5.3. Rượu bổ huyết trị tê thấpSâm đại hành, Cốt toái bổ, Đương quy, Bạch chỉ, Cẩu tích, Độc hoạt, mỗi vị 50g, ngâm với 2 lít rượu. Uống dần. 5.4. Bài thuốc chữa mất ngủ, thiếu máuDùng 30g Sâm đại hành sắc chung với 14g Lạc tiên rồi lấy nước uống. Ngoài ra có thế nấu cao dùng dần. 5.5. Bài thuốc chữa thiếu máu, sa trực tràngĐảng sâm 15g, Xuyên khung 6g, Hoàng kỳ 15g, Sâm đại hành 15g. Sắc uống. 6. Lưu ý khi dùng thuốcSâm đại hành có thể gây dị ứng. Những trường hợp cơ thể máu nóng hay lở ngứa không dùng. Sâm đại hành là một vị thuốc dễ trồng, rất gần gũi với người dân. Cây có rất nhiều công dụng, tuy nhiên không phải ai cũng biết cách dùng. Do đó, khi bị bệnh, người dân vẫn cần có sự thăm khám và sử dụng thuốc theo chỉ định của thầy thuốc, tránh trường hợp tự ý sử dụng để phải chịu các tác dụng không mong muốn. |
