Bia tiến sĩ Văn Miếu gồm 82 tấm bia đá khắc các bài văn bia đề danh tiến sĩ Nho học Việt Nam của các khoa thi Đình thời nhà Hậu Lê và nhà Mạc (1442-1779) tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Hà Nội. Bia được đặt trên lưng rùa đá để biểu thị sự trường tồn của tinh hoa dân tộc, phản ánh được giá trị văn hóa, lịch sử của đất nước trong suốt 300 năm Show Năm 1484, với chủ trương đề cao Nho học và tôn vinh bậc tri thức Nho học đỗ đại khoa, vua Lê Thánh Tông đã cho dựng 7 tấm bia tiến sĩ đầu tiên tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám cho các khoa thi năm 1442, 1448, 1463, 1466, 1475, 1478 và 1481 thời Lê Sơ. Trong những năm tiếp theo, nhà Lê Sơ đã cho dựng thêm 5 tấm bia tiến sĩ các khoa thi năm 1487, 1496, 1502, 1511 và 1514. Đến thời nhà Mạc, do tiến hành nội chiến với nhà Lê Trung Hưng nên chỉ dựng được 2 bia tiến sĩ cho khoa thi năm 1518 (thời nhà Lê Sơ) và năm 1529. Như vậy, trong suốt thời kỳ nhà Mạc nắm giữ kinh thành Thăng Long, đã có 22 khoa thi tiến sĩ được tổ chức nhưng chỉ có duy nhất một khoa thi được dựng bia tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám là khoa thi năm 1529. Sang triều đại Lê Trung Hưng, các khoa thi tiến sĩ Nho học được khôi phục ngay từ thời vua Lê Trung Tông còn đóng đô ở Thanh Hóa. Sau khi chiếm lại được Thăng Long, các khoa thi được tổ chức đều đặn hơn nhưng cũng phải đến năm 1653 thì nhà Lê Trung Hưng mới tiến hành một đợt dựng bia tiến sĩ lớn nhất tại Văn Miếu với 25 bia tiến sĩ cho các khoa thi từ năm 1554 đến năm 1652. Sau đó, tới năm 1717 lại có một đợt dựng bia lớn thứ 2 dưới triều đại nhà Lê Trung Hưng với 21 bia tiến sĩ cho các khoa thi từ năm 1656 đến năm 1715. Với hai đợt dựng bia tiến sĩ lớn và sau đó là các lần dựng bia thường xuyên sau mỗi khoa thi cho tới khoa thi năm 1779 thì nhà Lê Trung Hưng đã dựng phần lớn trong tổng số 82 bia tiến sĩ (68/82). Sang triều đại nhà Tây Sơn và nhà Nguyễn, kinh đô được chuyển vào Phú Xuân – Huế nên các bia tiến sĩ không còn được dựng tại Văn Miếu (Hà Nội) nữa. Nhà Nguyễn bắt đầu cho dựng bia tiến sĩ tại Văn Miếu Huế từ khoa thi năm 1822. Tất cả 82 bia tiến sĩ đều được chế tác theo cùng một phong cách: bia dẹt, trán cong, hình vòm. Các tấm bia được đặt trên lưng rùa, rùa được tạo dáng theo một phong cách chung: to, đậm và chắc khỏe. Cách thức dựng bia cũng rất độc đáo: đá dựng bia được lựa chọn kỹ càng, sau đó được thiết kế, trang trí, chạm khắc các hoa văn và bài ký. Vì được làm hoàn toàn bằng tay nên công viêc này đòi hỏi sự nhẫn nại và khéo léo rất lớn của những người thợ. 82 bia đá tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) là những tấm bia tiến sĩ duy nhất trên thế giới có bài ký (văn bia) không chỉ lưu danh những tiến sĩ đã thi đỗ trong các kỳ thi trải dài suốt gần 300 năm (từ 1442 đến 1779) mà còn ghi lại lịch sử các khoa thi và triết lý của triều đại về nền giáo dục và đào tạo, sử dụng nhân tài, do đó có tác động to lớn đối với xã hội đương thời và hậu thế. Các bài văn bia còn ghi rõ ngày tháng dựng bia, tên của người soạn văn bia, người dựng bia. Điều này khẳng định tính xác thực, nguyên bản và duy nhất của tư liệu. Các văn bia đều do những danh nhân văn hóa, trí thức lớn của đất nước biên soạn nên về cơ bản chúng là những tác phẩm văn học vô giá. Những văn bia này được viết bằng chữ Hán với cách viết khác nhau khiến cho mỗi tấm bia như một bức tranh chữ, một tác phẩm thư pháp. Mỗi dòng chữ trên 82 tấm bia đá là nguồn sử liệu vô cùng quý giá giúp chúng ta nghiên cứu về con người và sự nghiệp của nhiều danh nhân đất Việt như Nguyễn Trãi, Ngô Sĩ Liên, Nguyễn Quý Đức, Đặng Đình Tướng… Hơn nữa, trong số 1304 tiến sĩ được khắc tên trên 82 bia đá thì có 225 vị từng đi sứ Trung Quốc như tiến sĩ Nguyễn Như Đổ, tiến sĩ Lê Quý Đôn… Điều này đã thể hiện giá trị độc đáo và khẳng định ý nghĩa quốc tế của bia tiến sĩ Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Bên cạnh đó, mỗi tấm bia còn là một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc tinh tế và độc đáo với những hoa văn trang trí cầu kỳ mang tính cách điệu cao như hoa lá, mây, trăng, long, ly, quy, phượng. Chữ viết trên bia, các hoa văn trang trí cùng phong cách tạo dáng bia, rùa đều mang dấu ấn của thời đại sản sinh ra chúng. Nhiều nhà nghiên cứu mỹ thuật đã coi đây như một tư liệu quan trọng trong quá trình nghiên cứu về lịch sử mỹ thuật và điêu khắc Việt Nam từ thế kỷ 15 đến 18. Đến nay, bia tiến sĩ Văn Miếu vẫn là những bản gốc duy nhất được lưu giữ tại chỗ, liên tục kể từ khi dựng. Phần lớn các hoa văn và văn tự còn rõ, có khả năng đọc được. Tính hiếm có và không thể thay thế ở nội dung và cách thức dựng bia, giá trị lịch sử – mỹ thuật và ảnh hưởng xã hội của tấm bia khiến cho 82 bia tiến sĩ ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) trở nên vô cùng đặc sắc, không đâu có được. Chiều ngày 9/3/2010 tại Macau, Trung Quốc, Ủy ban ký ức thế giới khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đã công nhận 82 bia đá các khoa thi tiến sĩ triều Hậu Lê và Mạc ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) là di sản tư liệu thế giới thuộc chương trình ký ức thế giới của UNESCO. Nằm trong quần thể di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám Hà Nội, hình ảnh những hàng bia đá trên lưng rùa đã trở thành một "biểu tượng đẹp của tinh thần hiếu học, đề cao sự nghiệp học hành, khoa cử của dân tộc Việt Nam" - nhà nghiên cứu về Hà Nội Nguyễn Vinh Phúc khẳng định. Ông cho biết thêm: Tuy Việt Nam tiếp thu truyền thống dựng bia từ Nho học Trung Quốc, nhưng điểm đặc biệt của 82 tấm bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám Hà Nội là trên bia có khắc kèm các bài ký. Thông qua các bài văn bia này, nhà sử học có thể xác định quê quán, danh tính những bậc nhân tài; nhà địa lý, lịch sử có thể tra cứu những địa danh cũ để tìm ra những vùng đất cổ liên quan đến thời hiện tại; nhà nghiên cứu triết học có thêm những chứng cứ để khảo sát vai trò cũng như diễn tiến của Nho học ở Việt Nam... "Đây cũng chính là lý do để Ủy ban UNESCO Việt Nam lựa chọn 82 bia đá tiến sĩ ở Văn Miếu đề nghị UNESCO công nhận là di sản tư liệu thế giới trong đợt này mà không phải là di sản khác" - ông Phạm Sanh Châu, Vụ trưởng Vụ Văn hóa đối ngoại và UNESCO, Tổng Thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam cho hay. Di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám được xây dựng từ thế kỷ XI, là nơi thờ Khổng Tử - người sáng lập ra học thuyết Nho giáo và nền giáo dục Nho học. Đây cũng là nơi đào tạo nhân tài, cung cấp đội ngũ trí thức và quan lại cho bộ máy quản lý nhà nước của các triều đại quân chủ phong kiến Việt Nam và được coi là Trường Đại học đầu tiên của quốc gia Đại Việt. Việc dựng bia ghi danh các tiến sĩ có từ thời vua Lê Thái Tông nhưng vì triều đình bận nhiều việc nên không làm được, sau đó đến đời vua Lê Thánh Tông, việc dựng bia mới được thực hiện. Trong lần trả lời phỏng vấn của báo chí gần đây, GS Ngô Đức Thọ, người chủ biên, khảo cứu, dịch, chú giải, hiệu đính công trình "Văn Miếu - Quốc Tử Giám và 82 văn bia tiến sĩ" nhấn mạnh: "Vườn bia ấy không chỉ tiêu biểu cho các trí thức triều Lê mà cũng đại diện cho cả các nhà khoa bảng từ Trạng nguyên khoa Minh kinh Lê Văn Thịnh đời Lý đến các trí thức Nho học đời Trần như Trần Chu Phổ, Lê Văn Hưu, Chu Văn An, Trương Hán Siêu, Nguyễn Trãi, Lý Tử Tấn... Họ đã đóng góp phần mình vào lịch sử phát triển của quốc gia Đại Việt nghìn năm văn hiến". 82 tấm bia đá được dựng trong khoảng thời gian từ năm 1484 đến 1780 đã ghi lại lịch sử các khoa thi tiến sĩ được tổ chức từ năm 1442 đến 1779. Dựa trên tư liệu tổng hợp từ nội dung các tấm bia, hậu thế đã biết được trong hơn 300 năm, nước ta có 1.307 lượt người đỗ tiến sĩ. Không những thế, như TS Đặng Kim Ngọc, Giám đốc Trung tâm Hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám phân tích, nghệ thuật tạo tác bia đá tiến sĩ được ghi nhận là đạt đến trình độ cao, thể hiện tài hoa của các nghệ nhân hàng đầu với nhiều phong cách trải qua nhiều thời kỳ. Quá trình dựng bia một cách cẩn thận, kỹ lưỡng, công phu như sử sách ghi lại càng cho thấy ý nghĩa đặc biệt của các tấm bia tiến sĩ trong nền Nho học nước ta. Vẹn nguyên tính thời sự Nhiều nội dung trong các bài ký khắc trên 82 tấm bia ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã trở nên bất hủ, lưu truyền hậu thế đến hôm nay vẫn vẹn nguyên tính thời sự. Chẳng hạn như "Hiền tài là nguyên khí quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh và hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn. Vì thế, các bậc đế vương thánh minh không đời nào không coi trọng việc giáo dục nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí quốc gia làm công việc cần thiết" hay "dựng xây nghiệp lớn, diệt trừ tàn bạo, cứu dân lầm than" và "mở mang văn đức, thu nạp anh tài, đổi mới chính trị..." - bia tiến sĩ năm 1442, khắc 1484 của Thân Nhân Trung. Bia khoa thi tiến sĩ năm 1448 cũng đề cập: "Sự lớn lao của nền chính trị của bậc đế vương không gì quan trọng bằng việc trọng dụng nhân tài. Việc cai trị mà không lấy nhân tài làm gốc thì đều bị coi là thiếu đường hướng phát triển". Vấn đề coi trọng hiền tài tiếp tục được nhấn mạnh trong bia khoa thi 1463 do Đào Cử soạn: "Mở cửa cầu hiền, sửa sang nền đức, cổ vũ lòng dân" hoặc "Đem lòng nhân hậu vun bồi cho mệnh mạch Nhà nước". Nói về ý nghĩa các bài ký trên bia đá tiến sĩ ở Văn Miếu, GS Ngô Đức Thọ thêm một lần nữa nhận định: "Văn bia Văn Miếu chính là câu chuyện xây dựng đội ngũ trí thức Nho học Việt Nam. Tôi nghĩ rằng ngày nay chúng ta lẽ nào lại quên mất phép biện chứng lịch sử để không hình dung ra nếu Lý Thái Tổ và các con cháu nối ngôi không tiến đến ngôi đền tư tưởng của Khổng giáo thì ắt hẳn chỉ dẫm chân tại chỗ, duy trì thôn xóm không một tiếng đọc Thi Thư". GS cũng nói thêm: "Văn tức là người, nhưng con chữ chỉ là phương tiện, nếu các thế hệ ngày nay và mai sau rẻ rúng với tri thức, thành tựu của người xưa thì khó biết đặt chân lên mảnh đất nào để tiến lên". Thông điệp từ các bài ký nói trên dẫu được ghi từ 300 năm trước nhưng vẫn còn nguyên vẹn tính thời sự cho hôm nay và mãi mai sau. Không chỉ có giá trị cao đối với Việt Nam, khi trở thành di sản tư liệu thế giới, với tính độc đáo và quý hiếm, 82 bia đá tiến sĩ Văn Miếu sẽ làm phong phú thêm thể loại của Ký ức thế giới. Di sản này giúp thế giới hiểu thêm về nền giáo dục Nho học tại Việt Nam, phương thức tuyển chọn, sử dụng và đề cao nhân tài cũng như những đóng góp của các nho sĩ Việt Nam đối với thế giới. Chương trình "Ký ức thế giới" (Memory of the World) của UNESCO ra đời từ năm 1993 và đã có 193 di sản được vinh danh. Mục đích của chương trình là để ghi nhận các di sản thuộc dạng tư liệu (Documentary Heritage) trên thế giới, đó có thể là cuốn sách, bộ phim, bức ảnh, giọng nói (băng ghi âm) hay bút tích. Tuy nhiên, để được UNESCO công nhận thì di sản phải là tư liệu duy nhất, xác thực, độc đáo, có sự tác động, lan tỏa rộng và đang đứng trước nguy cơ mai một. Trước 82 bia tiến sĩ, Việt Nam đã có Mộc bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới vào ngày 30-7-2009. Nhà bia tiến sĩ ở Văn Miếu Quốc Tử Giám tôn vinh những ai?Bia tiến sĩ Văn Miếu Thăng Long, hay bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám là các bia đá ghi tên những người đỗ Tiến sĩ các khoa thi thời Lê sơ, thời Mạc và thời Lê trung hưng (1442-1779) tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội, Việt Nam.nullBia tiến sĩ Văn Miếu Thăng Long – Wikipedia tiếng Việtvi.wikipedia.org › wiki › Bia_tiến_sĩ_Văn_Miếu_Thăng_Longnull Có bao nhiêu bia tiến sĩ ở Văn Miếu Quốc Tử Giám?Vua Lê Thánh Tông (1460 - 1497) là người đề xướng dựng bia đề danh tiến sĩ để tôn vinh các trí thức Nho học đỗ đạt. Đến nay, tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám còn lưu giữ được 82 bia ghi rõ họ tên, quê quán của 1.304 nhà trí thức khoa bảng (85 trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa; 283 hoàng giáp và 939 tiến sĩ).nullBia Đề danh tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội)dsvh.gov.vn › bia-de-danh-tien-si-tai-van-mieu-quoc-tu-giam-(ha-noi)null 82 bia Tiến sĩ tại Văn MiếuTháng 3-2010, 82 bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám được tổ chức UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Tháng 7-2011, 82 bia tiến sĩ lại được công nhận là Di sản tư liệu thế giới trên phạm vi toàn cầu.null82 bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám được công nhận là Bảo vật ...www.tapchicongsan.org.vn › guest › hoat-ong-cua-lanh-ao-ang-nha-nuocnull bia Tiến sĩ khác tên ai?Lê Nguyễn Diệu, sinh đồ xã An Hoạch, huyện Đông Sơn lưu danh trên 2 tấm bia: bia khoa thi Kỷ Mùi, niên hiệu Vĩnh Hựu năm thứ 5 (1739) và bia khoa thi Quý Hợi, niên hiệu Cảnh Hưng năm thứ 4 (1743). Trên cả 2 tấm bia này đều ghi "Sinh đồ xã An Hoạch huyện Đông Sơn là Lê Nguyễn Diệu vâng khắc chữ".null82 Bia Tiến sĩ - Di tíchvanmieu.gov.vn › di-tich › 82-bia-tien-sinull |
