 Học sinh Trường THPT Lê Quý Đôn (quận 3, TP.HCM) trong chương trình Ngày hội hóa thân thành các nhân vật lịch sử do tổ lịch sử của trường tổ chức. Đây là một trong những hoạt động giúp học sinh yêu thích môn sử - Ảnh: HOÀNG HƯƠNG Học sinh không thích học lịch sử do phải học bài học dài, ghi chép quá nhiều và phải nhớ ngày tháng năm, con số cụ thể. Nội dung thi ôm đồm Học lịch sử hiện nay cũng là học chay, không cọ xát thực tế. Học sinh cũng ít được xem phim tài liệu, tư liệu để hình dung về giai đoạn lịch sử, sự kiện lịch sử. Thầy cô đang bị phụ thuộc nhiều vào sách giáo khoa. Trong khi sách giáo khoa lịch sử lại dài và nặng nề, vì vậy mà bài học trở nên cứng nhắc. Mấu chốt hiện nay là chương trình và nội dung thi ôm đồm quá nhiều nội dung đến mức giáo viên không thể triển khai phương pháp dạy cho sinh động. Chẳng hạn, một bài học rất dễ truyền cảm hứng về văn hóa dân tộc lại có số lượng rất ít trong khi những bài thuộc phạm trù sự kiện như nghị quyết thì lại quá nhiều. Đó còn là do tâm lý chuộng ngành "hot" của phụ huynh và học sinh. Nhiều phụ huynh định hướng cho con học ban tự nhiên từ sớm, mong muốn con theo học các ngành kinh tế, kỹ thuật, sau khi ra trường dễ kiếm việc làm. Bộ GD-ĐT đã đưa ra giải pháp để tháo gỡ nhưng chưa thực sự hiệu quả. Bởi lẽ, không thay đổi từ căn nguyên nên chưa đem lại hiệu quả cao. Bởi chỉ đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá nhưng vẫn dạy trên chương trình cũ, nội dung kiến thức lớn, trong quá trình dạy, giáo viên không dám đổi mới vì không truyền tải được khối lượng kiến thức. Kết nối lịch sử với cuộc sống Để tránh tình trạng học sinh chán học môn lịch sử, ngoài việc đổi mới chương trình sách giáo khoa, cần thay đổi phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh. Lịch sử sẽ là một môn học thú vị khi giáo viên áp dụng những phương pháp giảng dạy hiệu quả, sáng tạo để truyền tải thông tin, phát triển tư duy cho học sinh. Cụ thể, phải lấy học sinh làm trung tâm của quá trình giảng dạy. Giáo viên cần chú trọng đến đối tượng người học hơn là các sự kiện lịch sử, coi trọng sự hứng thú và khả năng nhận thức của người học hơn là những yêu cầu của chương trình. Đồng thời, cần nhận ra năng lực và sự khác biệt về trình độ, sở thích, hứng thú của từng đối tượng học sinh để có những điều chỉnh kịp thời. Kết nối lịch sử với cuộc sống với các hoạt động như tham quan viện bảo tàng, nơi học sinh có thể tiếp xúc trực tiếp với một số sự kiện và được tương tác với các hiện vật. Tham quan các di tích lịch sử, công trình kiến trúc, văn hóa... Dạy lịch sử thông qua video, kênh hình, sơ đồ, biểu đồ giúp học sinh phát triển tư duy, khả năng liên kết nội dung. Một trong những cách giúp học sinh tham gia và thể hiện tư duy phản biện đối với các sự kiện lịch sử là đóng vai "giả sử em là...", "nếu em là..." để học sinh trở thành những nhân vật lịch sử, tranh biện một vấn đề lịch sử, qua đó giáo viên phát hiện khả năng tư duy, giải pháp và nhận định của các em về sự kiện đó. Quá trình nhận thức của học sinh trong học tập bao giờ cũng đi từ hình ảnh cụ thể, trực tiếp, từ đơn giản đến khái quát. Nhận thức của học sinh qua môn lịch sử không phải là việc tìm ra cái mới, cái chưa biết mà các em phải tái tạo những tri thức lịch sử đã được thừa nhận, những tri thức khoa học, tạo cơ sở cho các em khôi phục bức tranh quá khứ. Mối liên hệ quá khứ, hiện tại, tương lai Khi giảng dạy lịch sử, giáo viên cần giúp học sinh thấy rõ những bài học từ quá khứ có mối liên hệ đến hiện tại và tương lai. Biết quá khứ, hiểu hiện tại và dự đoán cho tương lai, làm cho những giá trị của quá khứ tiếp tục đóng góp cho hiện tại và tương lai; giúp các em thấy được ẩn sau lớp bụi phủ của thời gian, lớp rêu phong của di tích, lăng tẩm, đền đài, trầm tích, cổ vật... là lấp lánh những giá trị vô giá của lịch sử. Từ đó, các em biết tôn trọng lịch sử và ứng xử văn minh với quá khứ. Để thu hút học sinh, dạy sử làm sao? 1. Thầy cô dạy sử "cháy" hết mình; thiếu tình yêu sử, thầy cô mất động lực tìm đọc, học, mở rộng vốn hiểu biết để làm mới cho mỗi tiết giảng. Giáo viên sử chỉ quanh quẩn với sách giáo khoa thì học sinh "lơ" môn sử, trách ai đây? 2. Hiện vật, tư liệu, sách tham khảo, phim ảnh, tiểu thuyết lịch sử... các trường cân đối kinh phí để làm phong phú thêm sau mỗi học kỳ, năm học, đáp ứng yêu cầu tốt nhất cho dạy - học sử. Thầy cô bộ môn sử phải giỏi công nghệ thông tin, ngoại ngữ, để bài dạy - lớp học luôn sinh động, giúp học sinh nhớ lâu, hiểu sâu, vận dụng tốt. 3. Giáo viên bộ môn sử uyển chuyển phương pháp; viết bảng, trình chiếu, ngôn ngữ, phong cách phải cuốn hút học sinh. Thầy cô cần trui rèn để đạt mức cao hơn kỹ năng bằng tự học, sinh hoạt tổ chuyên môn, bồi dưỡng, tập huấn, giao lưu. Dạy sử giỏi, khi có thương hiệu, học sinh chọn giáo viên, chọn học sử. "Tiếng lành đồn xa", học sinh những năm học sau tiếp tục thế hệ trước. 4. Nhà trường động viên giáo viên sử bằng tuyên dương, khen thưởng; trao đổi, tư vấn những vấn đề dạy - học sử cần quan tâm, chia sẻ lúc họ khó khăn. Thầy cô dạy sử nên làm mới mình trong quan hệ với đồng nghiệp, phụ huynh học sinh, học sinh. Bớt đi rầy la học sinh, nên tha thứ, luôn khuyến khích những cố gắng của học sinh (dù nhỏ), không máy móc khi kiểm tra, chớ dùng "ghi nhớ và điểm số" để trừng phạt. Muốn thu hút học sinh học sử, quan trọng nhất vẫn là yêu thương học sinh. Dạy học vốn khó, dạy sử ngày nay càng khó. Nhưng với lòng yêu nghề, trách nhiệm cao sẽ gom đủ năng lượng để từ thu hút học sinh học sử, làm nền tảng tỏa sáng sự trân yêu lịch sử, tỏ tường mấy nghìn năm dựng nước giữ nước của dân tộc ta, cốt cách văn hóa nước nhà. TS NGUYỄN HOÀNG CHƯƠNG
Ngày 23/5, Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội đưa ra đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định Lịch sử là môn học bắt buộc đối với cấp THPT trong chương trình giáo dục phổ thông 2018. Ủy ban Văn hóa - Giáo dục cho rằng, môn Lịch sử có vị trí đặc biệt, ý nghĩa rất quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông. Học sinh cần được trang bị khối lượng kiến thức này, vì vậy cần tiếp thu ý kiến đông đảo của cử tri, các tầng lớp nhân dân theo hướng quy định Lịch sử là môn học bắt buộc với khối lượng kiến thức phù hợp. Trước đó, dư luận có nhiều ý kiến trái chiều xoay quanh việc đưa Lịch sử là môn học lựa chọn ở bậc THPT. Trao đổi với PV Dân trí, GS.TS Sử học Đỗ Thanh Bình, trường Đại học Sư phạm Hà Nội bày tỏ sự đồng tình với đề nghị quy định Lịch sử là môn bắt buộc ở cấp THPT của Ủy ban Văn hóa - Giáo dục. GS.TS Sử học Đỗ Thanh Bình, trường Đại học Sư phạm Hà Nội (Ảnh: Công Luân). Hệ lụy sẽ âm thầm tới nhiều năm sau Theo GS Đỗ Thanh Bình, môn Lịch sử có những đặc trưng đặc biệt, gắn liền với đất nước, gắn liền với mọi người dân, đặc biệt là những người từng chiến đấu bảo vệ đất nước, là nền tảng của dân tộc. Môn học này có chức năng rất rõ ràng là giáo dục lòng yêu nước, mà nước ta lại rất đặc biệt, trong bối cảnh cần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo. "Không ai bỏ được lịch sử dân tộc, không nước nào bỏ được lịch sử dân tộc. Cho nên theo tôi, Lịch sử nên là môn học bắt buộc", GS cho hay. GS Bình nêu quan điểm, nếu đưa Lịch sử là môn lựa chọn, hệ lụy trước mắt có thể không rõ, nhưng sẽ âm thầm tới nhiều năm sau. Hàn Quốc, Nhật Bản đều đã rút ra bài học về vấn đề này. Năm 2005, Hàn Quốc có chính sách đưa Lịch sử là môn tự chọn, tuy nhiên đến năm 2017 đã phải quay lại để Lịch sử là môn học bắt buộc. "Hậu quả của nó không thể đo đếm cụ thể như là một cộng một bằng hai, mà có thể dẫn đến nhiều hệ lụy đối với sự phát triển tư tưởng, phát triển đạo đức, phát triển nhận thức về tính dân tộc, lòng yêu nước của người dân", GS nói. Ông cũng đưa ra dẫn chứng, ở đất nước Israel, có 3 môn học bắt buộc là Lịch sử, Tôn giáo và tiếng dân tộc của họ, tất cả các môn khác đều là tự chọn. Rất nhiều nước trên giới cũng đưa Lịch sử là môn bắt buộc, khẳng định tầm quan trọng của môn học này. Với một số ý kiến cho rằng việc bắt buộc học Lịch sử sẽ khiến học sinh không yêu thích, hứng thú với môn này, GS Bình chia sẻ, nếu đặt vấn đề như trên, cần nhìn nhận tại sao môn Toán, Ngữ văn là môn bắt buộc? Với các em đã lựa chọn theo học khối khoa học xã hội nhân văn, phải chăng việc bắt buộc học Toán là không nên? Rõ ràng, Toán, Ngữ văn hay Lịch sử đều là môn quan trọng, trong đó học sinh cần học Lịch sử để biết lịch sử nước nhà, vì "dân ta phải biết sử ta". GS Bình cho hay, trong chương trình 2006, ở cấp một, cấp hai, học sinh chỉ học những nét chính của Lịch sử. Lên THPT cũng học nội dung đó, chủ đề đó nhưng sẽ được nâng cao, mở rộng lên. Nếu quan điểm "ở tiểu học và THCS đã học Sử hết rồi nên THPT có thể đưa Lịch sử trở thành môn lựa chọn" và để toàn bộ nội dung chương trình vào cho học sinh tiểu học, THCS, các em sẽ khó "tải" được khối lượng kiến thức rất lớn. Hơn nữa, với các cháu ở tiểu học, THCS, nhất là khối tiểu học, sự cảm nhận, nhận thức còn chưa sâu, non nớt. Khi lên THPT, ở lứa tuổi 16-17, nhận thức của học sinh mới sâu sắc, mới có thể phân tích, đánh giá được sự kiện lịch sử, nếu lúc này lại cắt môn Lịch sử đi sẽ rất đáng tiếc. Chưa nói đến lên THPT sẽ có những nội dung mới mà ở tiểu học, THCS các cháu chưa được học. Như vậy nếu lên THPT lại không lựa chọn môn Sử thì có nghĩa nội dung ấy sẽ bị bỏ đi, không được học nữa. GS Bình cho biết thêm, một số người đặt vấn đề về việc nhiều học sinh học xong lớp 9 vào học các trường nghề, như vậy cũng không được học môn Lịch sử sau khi kết thúc chương trình THCS. Tuy nhiên, đây là phân tích chưa đúng vì học sinh các trường nghề cũng phải học 450 tiết Lịch sử trên 3 năm, mỗi năm 150 tiết. Học sinh cần học Lịch sử để biết lịch sử nước nhà, vì "dân ta phải biết sử ta". Các thầy cô phải thay đổi Theo GS Bình, nếu quy định Lịch sử là môn bắt buộc ở cấp THPT, có thể để học sinh chỉ cần học 70 tiết của chủ đề, còn 35 tiết của chuyên đề sẽ dành cho các cháu đi theo ngành xã hội nhân văn. Để môn học hấp dẫn hơn, học sinh dễ tiếp thu hơn lại là vấn đề của sách giáo khoa và vấn đề giảng dạy, GS Bình cho rằng các thầy cô buộc phải thay đổi, không thể dạy theo cách đọc- chép như xưa, mà cần đổi mới phương pháp giảng dạy, lôi kéo học sinh tham gia học tập, đóng góp trong bài học đó. Một chuyên gia giáo dục khác thì cho rằng, khi làm chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã nghiên cứu rất kỹ. Bởi vậy, để đưa ra quyết định điều chỉnh ở thời điểm hiện tại phải rất thận trọng. Vị chuyên gia này nhấn mạnh, dù điều chỉnh theo hướng nào, điều quan trọng nhất vẫn là phải làm sao cho học sinh thích học môn Lịch sử, tránh việc bắt buộc nhưng học sinh vẫn không chịu học, không hứng thú với việc học.
Trong chương trình phổ thông mới, Bộ GD-ĐT sắp xếp, cân đối thời gian, thời lượng, nội dung cho môn Lịch sử như sau: Ở cấp học THCS - giai đoạn giáo dục cơ bản, nội dung Chương trình phân môn Lịch sử được bố trí dạy ở tất cả các lớp (từ lớp 6 đến lớp 9). Nội dung Chương trình phổ thông phân môn Lịch sử trang bị cho học sinh những kiến thức phổ thông, cơ bản, cốt lõi của toàn bộ lịch sử thế giới, lịch sử Việt Nam từ nguyên thủy đến cổ đại, trung đại, cận đại và hiện đại. Ở giai đoạn giáo dục cơ bản, trong toàn cấp THCS, tất cả học sinh đều được học lịch sử dân tộc Việt Nam đầy đủ, toàn diện. Cấp THPT - giai đoạn định hướng nghề nghiệp, môn Lịch sử được bố trí là một môn trong tổ hợp xã hội. Các chuyên đề, chủ đề của môn Lịch sử cấp THPT là những nội dung chuyên sâu, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn các nội dung cơ bản ở cấp THCS. Giai đoạn này, học sinh bắt buộc phải học 5 môn lựa chọn trong 3 tổ hợp. Học sinh nào chọn tổ hợp xã hội đã có môn Lịch sử. Học sinh chọn tổ hợp tự nhiên vẫn phải chọn một môn trong tổ hợp xã hội có môn Lịch sử (học sinh hoàn toàn có thể chọn môn Lịch sử nếu thấy môn này cần thiết cho bản thân hoặc cần thiết để phục vụ định hướng nghề nghiệp mà học sinh lựa chọn). Bên cạnh đó, trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể còn dành 20% thời lượng cho Chương trình địa phương - do các địa phương tự biên soạn đưa vào giảng dạy theo quy định. Các nội dung Lịch sử địa phương tiếp tục được đưa vào giảng dạy bắt buộc ở tất cả các lớp từ lớp 6 đến lớp 12. |
