--> Chủ đề 4PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CHÍNH TẢ CHO HỌC SINH TIỂU HỌCHoạt động 1. xác định mục tiêu, nhiệm vụ của phân mônChính tảThông tin cơ bảnMục tiêu, nhiệm vụ của phân môn Chính tả quy định nội dung và phươngpháp dạy học chính tả. Mức độ thành công trong dạy học chính tả sẽ đượcđánh giá bằng cách đối chiếu kết quả đạt được với mục tiêu, nhiệm vụ củaphân môn. Chính vì vậy, xác định mục tiêu, nhiệm vụ của phân môn Chínhtả là việc làm cần thiết trước khi tìm hiểu nguyên tắc, nội dung, phươngpháp dạy học Chính tả.1. Mục tiêu của phân môn Chính tả là sự cụ thể hoá mục tiêu của mônTiếng Việt ở bậc Tiểu học: hình thành và phát triển ở học sinh năng lực sửdụng tiếng Việt (đặc biệt là kĩ năng viết); góp phần rèn luyện cho học sinhnhững thao tác tư duy cơ bản; cung cấp cho học sinh những hiểu biết sơgiản về tự nhiên và xã hội để góp phần giáo dục và hình thành nhân cáchcho học sinh.2. Phân môn Chính tả có nhiệm vụ cơ bản là giúp học sinh nắm vững quytắc chính tả, hình thành kĩ năng chính tả. Ngoài ra, phân môn Chính tả còncó nhiệm vụ rèn cho học sinh một số phẩm chất tốt như: tính cẩn thận,chính xác; bồi dưỡng cho học sinh lòng yêu quý tiếng Việt và chữ viết củatiếng Việt.Hoạt động tìm hiểu mục tiêu, nhiệm vụ của phân môn Chính tả gồm có haihoạt động cụ thể (2 nhiệm vụ):- Tìm hiểu mục tiêu của phân môn Chính tả.- Tìm hiểu nhiệm vụ của phân môn Chính tả.Nhiệm vụ của hoạt động 1Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu mục tiêu của phân môn Chính tả1. Làm việc cá nhân: Đọc thông tin cho hoạt động 1 và các TLTK sau đâyđể tìm hiểu mục tiêu của phân môn Chính tả (sự cụ thể hoá các mục tiêucủa môn Tiếng Việt ở phân môn Chính tả):- Giáo trình Phương pháp dạy học Tiếng Việt 1- Tiếng Việt lớp 1, 2, 3, 4, 5 (sách giáo viên - tập 1, phần lời giới thiệu)- Hỏi đáp về dạy học Tiếng Việt 2- Hỏi đáp về dạy học Tiếng Việt 32. Hoạt động tập thể- Thảo luận nhóm về mục tiêu của phân môn Chính tả.- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin về mục tiêu của phân môn Chính tả.Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nhiệm vụ của phân môn Chính tả1. Làm việc cá nhân: Đọc các tài liệu tham khảo như ở nhiệm vụ 1, tìmhiểu về nhiệm vụ của phân môn Chính tả.2. Hoạt động tập thể- Thảo luận nhóm về nhiệm vụ của phân môn Chính tả.- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin về nhiệm vụ của phân môn Chính tả.Đánh giá hoạt động 1Sinh viên thực hiện các yêu cầu dưới đây:1. Nêu mục tiêu của phân môn Chính tả.2. Phân tích sự thể hiện mục tiêu của phân môn Chính tả qua việc xác địnhmục đích yêu cầu của một bài học chính tả cụ thể.3. Xác định nhiệm vụ của phân môn Chính tả.4. Phân tích nhiệm vụ của phân môn Chính tả thể hiện qua một bài chính tảcụ thể.Hoạt động 2. tìm hiểu các nguyên tắc dạy học Chính tảthông tin cơ bảnNguyên tắc dạy học Chính tả là sự vận dụng và cụ thể hoá các nguyên tắcdạy học tiếng Việt nói chung cho phù hợp với nhiệm vụ của phân môn.Trong dạy học Chính tả, cần chú ý tới ba nguyên tắc chung là: phát triển lờinói, phát triển tư duy, tính đến đặc điểm của học sinh.Ngoài ra, với riêng phân môn Chính tả, có thể kể tới một nguyên tắc đặcthù là phối hợp phương pháp “tiêu cực” với phương pháp tích cực trongdạy học Chính tả. Phương pháp tích cực là cách dạy giúp học sinh hìnhthành một cách có ý thức hoặc không có ý thức những kĩ năng nói, viếtđúng ngay từ đầu. Phương pháp “tiêu cực” là cách dạy trong đó giáo viêngiúp học sinh phát hiện các lỗi sử dụng lời nói, phân tích lỗi, chữa lỗi, từ đógiúp các em tránh được các lỗi sử dụng lời nói. ở phân môn Chính tả,nguyên tắc này giữ vai trò quan trọng, vì có tác dụng rất cao trong việcphòng ngừa lỗi chính tả cho học sinh.Nhiệm vụ của hoạt động 2Nhiệm vụ 1: Phân tích sự vận dụng nguyên tắc phát triển lời nói trongdạy học Chính tả1. Làm việc cá nhân: Đọc các TLTK sau để tìm hiểu nguyên tắc phát triểnlời nói trong dạy học chính tả:- Giáo trình Phương pháp dạy học Tiếng Việt 1 (phần Các nguyên tắc dạyhọc tiếng Việt)- Sách giáo viên Tiếng Việt (tập 1) lớp 2, 3 (phần Giới thiệu chung về phânmôn Chính tả)- Hỏi đáp về dạy học Tiếng Việt 2, 3 (phần nói về phân môn Chính tả)- Hỏi đáp về sách Tiếng Việt 1 (phần nói về phân môn Chính tả)- Chữ viết và dạy chữ viết ở tiểu học (phần Các nguyên tắc dạy học chínhtả)2. Hoạt động tập thể- Thảo luận nhóm về sự vận dụng nguyên tắc phát triển lời nói trong dạyhọc Chính tả- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin về nguyên tắc phát triển lời nói trong dạyhọc Chính tả.Nhiệm vụ 2: Phân tích sự vận dụng nguyên tắc phát triển tư duy trongphân môn Chính tả1. Làm việc cá nhân: Đọc các TLTK như ở nhiệm vụ 1 để tìm hiểu về sựvận dụng nguyên tắc phát triển tư duy trong phân môn Chính tả2. Hoạt động tập thể:- Thảo luận nhóm về các nội dung như nhiệm vụ 1.- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin đầy đủ về nguyên tắc phát triển tư duytrong dạy học Chính tả.Nhiệm vụ 3: Phân tích sự vận dụng nguyên tắc tính đến đặc điểmcủahọc sinh trong dạy học chính tả.1. Làm việc cá nhân: Đọc các TLTK như ở nhiệm vụ 1, tìm hiểu về sự vậndụng nguyên tắc tính đến đặc điểm của học sinh trong phân môn Chính tả.2. Hoạt động tập thể:- Thảo luận nhóm về các nội dung như ở nhiệm vụ 1.- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin về nguyên tắc tính đến đặc điểm của họcsinh trong dạy học Chính tả.Nhiệm vụ 4: Phân tích các yêu cầu của nguyên tắc phối hợp phươngpháp tích cực và phương pháp “tiêu cực” trong dạy học Chính tả.1. Làm việc cá nhân: Đọc các TLTK như ở nhiệm vụ 1, tìm hiểu về:- Phương pháp tích cực và phương pháp “tiêu cực” trong dạy học chính tả.- Các loại lỗi chính tả mà học sinh tiểu học hay mắc (các lỗi đại trà và cáclỗi cho từng phương ngữ).- Biện pháp khắc phục các lỗi chính tả đó (các biện pháp thường được sửdụng).2. Hoạt động cá nhân- Thảo luận nhóm về các nội dung như ở nhiệm vụ 1, đề xuất thêm biệnpháp chữa lỗi chính tả cho học sinh.- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin về nguyên tắc phối hợp phương pháp tíchcực và phương pháp “tiêu cực” trong dạy học Chính tả.4. Cả lớp xem băng hình trích đoạn một giờ dạy chính tả, phân tích sựvận dụng các nguyên tắc chính tả được thể hiện trong bài.Đánh giá hoạt động 2Sinh viên thực hiện các yêu cầu dưới đây:1. Phân tích các yêu cầu của nguyên tắc phát triển lời nói trong dạy họcChính tả.2. Phân tích sự vận dụng nguyên tắc phát triển lời nói trong một bài Chínhtả cụ thể.3. Phân tích các yêu cầu của nguyên tắc phát triển tư duy trong dạy họcChính tả.4. Phân tích sự vận dụng nguyên tắc phát triển tư duy trong một bài chínhtả cụ thể.5. Phân tích các yêu cầu của nguyên tắc tính đến đặc điểm của học sinhtrong dạy học Chính tả.6. Phân tích sự vận dụng nguyên tắc tính đến đặc điểm của học sinh trongmột bài chính tả cụ thể.7. Phân tích yêu cầu của nguyên tắc phối hợp phương pháp tích cực vớiphương pháp “tiêu cực” trong dạy học Chính tả.8. Phân tích sự vận dụng nguyên tắc phối hợp phương pháp tích cực vớiphương pháp “tiêu cực” trong một bài chính tả cụ thể.Hoạt động 3. Phân tích nội dung dạy học Chính tảThông tin cơ bảnNội dung dạy học Chính tả là các kiến thức và kĩ năng chính tả được thểhiện qua sự phân bố chương trình, sách giáo khoa, qua cấu trúc chung củacác bài học chính tả và các dạng bài học. Đặc biệt, trong chương trình tiểuhọc không có tiết dạy riêng về lí thuyết chính tả, các kĩ năng chính tả đềuđược hình thành qua việc thực hiện những nhiệm vụ cụ thể. Vì vậy, các bàitập chính tả (bài tập chính tả âm, vần) giữ một vị trí quan trọng trong việchình thành và củng cố kĩ năng chính tả cho học sinh.1. Chương trình phân môn Chính tả được phân bố ở cả 5 lớp của bậc Tiểuhọc. ở lớp 1, nội dung dạy học chính tả chủ yếu là làm quen, gắn liền vớinhiệm vụ tập viết. Có thể chia nội dung dạy học chính tả ở lớp 2, 3, 4, 5làm hai giai đoạn: giai đoạn 1 (lớp 2, 3) và giai đoạn 2 (lớp 4, 5). Trongchương trình hiện hành có 3 dạng bài chính tả (đoạn - bài): tập chép, nghe -viết và nhớ - viết (không còn dạng bài chính tả so sánh như ở chương trìnhCải cách giáo dục).2. Các bài tập chính tả ở Tiểu học rất phong phú về số lượng và kiểu loại.Hệ thống bài tập chính tả âm, vần gồm hai nhóm: nhóm bài tập chung chotất cả các học sinh tiểu học thuộc nhiều vùng miền khác nhau, và nhóm bàitập chính tả dành cho học sinh từng vùng phương ngữ nhằm khắc phụcnhững lỗi chính tả đặc thù do ảnh hưởng của lối phát âm địa phương. Tùyvào những căn cứ nhất định, có thể phân chia bài tập chính tả thành nhiềuloại khác nhau.Hoạt động phân tích nội dung dạy học Chính tả bao gồm nhiệm vụ cụ thể:- Tìm hiểu chương trình và sách giáo khoa dạy Chính tả.- Tìm hiểu các dạng bài tập chính tả ở Tiểu học.Nhiệm vụ của hoạt động 3Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chương trình và sách giáo khoa dạy Chính tả1. Làm việc cá nhân: Đọc thông tin cho hoạt động 3 và các TLTK: TiếngViệt lớp 1, 2, 3 tập 1 (sách giáo viên), “Hỏi đáp về dạy học tiếng Việt 2, 3”,tìm hiểu các nội dung sau:- Chương trình dạy chính tả ở các lớp Tiểu học.- Nêu cấu trúc chung của một bài học chính tả ở Tiểu học.- Các dạng bài chính tả (đoạn bài) trong chương trình mỗi lớp.2. Hoạt động tập thể- Thảo luận nhóm về các nội dung như ở nhiệm vụ 1.- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin về các nội dung đã tìm hiểu ở nhiệm vụ 1và 2.Nhiệm vụ 2: Phân tích các dạng bài tập có trong chương trình Chínhtả ở Tiểu học.1. Làm việc cá nhân: Đọc sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1, 2, 3, 4, 5 để:- Phân loại các bài tập chính tả trong sách giáo khoa Tiếng Việt theo mộttiêu chí nhất định (như: đối tượng học sinh cần rèn luyện, loại lỗi chính tảcần khắc phục, hình thức bài tập )- Nhận xét về hệ thống bài tập chính tả âm vần.2. Hoạt động tập thể- Thảo luận nhóm về các nội dung như ở nhiệm vụ 1.- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin về các nội dung đã tìm hiểu ở nhiệm vụ1, 2.Đánh giá hoạt động 3Sinh viên thực hiện các yêu cầu dưới đây:1. Phân tích chương trình phân môn Chính tả ở Tiểu học.2. Nêu cấu trúc chung của các bài chính tả ở Tiểu học.3. Nêu các dạng bài chính tả (đoạn bài) ở Tiểu học.4. Nêu các dạng bài tập chính tả âm - vần có trong chương trình Chính tảcủa một lớp ở bậc Tiểu học.5. Đánh giá tác dụng rèn kĩ năng chính tả của các bài tập chính tả âm - vầntrong một bài học chính tả cụ thể.Hoạt động 4. tổ chức dạy học Chính tảThông tin cơ bảnViệc tổ chức dạy học Chính tả được thể hiện qua các phương pháp, biệnpháp dạy học được sử dụng trong giờ chính tả, và thể hiện ở quy trình lênlớp của một giờ chính tả.1. Trong phân môn Chính tả cũng như trong các phân môn khác, hoạt độngdạy học thường sử dụng các phương pháp dạy học tiếng Việt đặc thù chophù hợp với đặc điểm của phân môn. Những phương pháp đó là: phân tíchngôn ngữ, giao tiếp và rèn luyện theo mẫu. Các phương pháp này được vậndụng phù hợp với đặc điểm của phân môn thông qua hệ thống các biệnpháp dạy học thích hợp2. Một bài chính tả được thực hiện theo quy trình chung gồm có các bước:kiểm tra bài cũ, dạy bài mới, củng cố, dặn dò. Bước dạy bài mới gồm cócác hoạt động giới thiệu bài, dạy bài mới (viết chính tả đoạn bài và làm bàitập chính tả âm - vần).Hoạt động tìm hiểu việc tổ chức dạy học chính tả gồm có hai hoạt động(nhiệm vụ) cụ thể:- Phân tích các phương pháp dạy học tiếng Việt thường được sử dụng trongphân môn Chính tả.- Xây dựng quy trình lên lớp một bài chính tả, thiết kế bài soạn và thựchành tổ chức dạy học chính tả.Nhiệm vụ của hoạt động 4Nhiệm vụ 1: Phân tích các phương pháp dạy học tiếng Việt thườngđược sử dụng trong giờ chính tả.1. Làm việc cá nhân: Đọc thông tin cho hoạt động 4 và các TLTK sau:Giáo trình phương pháp dạy học Tiếng Việt (phần Phương pháp dạy họcTiếng Việt), Chữ viết và dạy chữ viết ở Tiểu học, tìm hiểu các nội dung sau:- Sự vận dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ trong hoạt động dạy họcchính tả.- Sự vận dụng phương pháp giao tiếp trong hoạt động dạy học chính tả.- Sự vận dụng phương pháp rèn luyện theo mẫu trong hoạt động dạy họcchính tả.2. Hoạt động tập thể:- Thảo luận nhóm về các nội dung như ở nhiệm vụ 1.- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin về các nội dung đã thảo luận.Nhiệm vụ 2: Xây dựng quy trình dạy bài chính tả, thực hành soạn-giảng bài chính tả.1. Làm việc cá nhân:Đọc TLTK, xây dựng quy trình dạy - học chính tả2. Hoạt động tập thể- Thảo luận nhóm về:+ Quy trình lên lớp một bài chính tả+ Những điểm cần lưu ý khi tổ chức dạy mỗi kiểu bài chính tả (đoạn - bài)+ Những điểm cần lưu ý khi tổ chức thực hiện các bài tập chính tả âm -vần…- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận.3. Giáo viên cung cấp thông tin đầy đủ về quy trình lên lớp một bài chínhtả và các thông tin khác đã được tìm hiểu và thảo luận ở hoạt động 1, 2.4. Sinh viên thực hành thiết kế bài soạn và tổ chức dạy một bài chính tả.Đánh giá hoạt động 4Sinh viên thực hiện các yêu cầu sau đây:1. Phân tích sự vận dụng các phương pháp dạy học tiếng Việt trong phânmôn Chính tả (phương pháp phân tích ngôn ngữ, phương pháp giao tiếp,phương pháp rèn luyện theo mẫu). Lấy ví dụ minh họa.2. Nêu quy trình lên lớp chung cho một bài chính tả.3. Thiết kế một bài dạy chính tả theo quy trình chung.4. Thực hành dạy bài chính tả đã thiết kế, đánh giá tiết dạy, điều chỉnh quytrình lên lớp tiết dạy đó (nếu cần).5. Nêu những điểm cần lưu ý khi dạy phần Chính tả đoạn - bài ở các kiểubài khác nhau.6. Nêu những điểm cần lưu ý khi hướng dẫn học sinh thực hiện các bài tậpchính tả âm - vần.Thông tin phản hồi cho các hoạt độngThông tin phản hồi cho hoạt động 1Chính tả là phép viết đúng, là lối viết hợp với chuẩn, là hệ thống quy tắc vềcách viết thống nhất cho các từ của một ngôn ngữ, cách viết hoa tên riêng,cách phiên âm tên riêng tiếng nước ngoài… Chính tả là những quy ước củaxã hội trong ngôn ngữ nhằm làm cho người viết và người đọc hiểu thốngnhất nội dung của văn bản. Sự quy ước có tính chất xã hội trong chính tảkhông cho phép vận dụng các quy tắc chính tả một cách linh hoạt có tínhchất sáng tạo cá nhân.1. Mục tiêu của phân môn Chính tảCụ thể hoá mục tiêu của môn Tiếng Việt, phân môn Chính tả nhằm hìnhthành ở học sinh kĩ năng sử dụng tiếng Việt, trong đó đặc biệt chú ý tới kĩnăng viết (có kết hợp với kĩ năng nghe). Bên cạnh đó, Chính tả cung cấpcho học sinh một số kiến thức về chữ viết như: cấu tạo chữ, vị trí dấu thanh,quy tắc chính tả… Phân môn Chính tả còn góp phần rèn luyện cho học sinhcác thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, thay thế, bổ sung, so sánh, kháiquát hoá…, cung cấp cho học sinh những hiểu biết sơ giản về tự nhiên, xãhội, về con người, văn hoá, văn học Việt Nam và nước ngoài để từ đó bồidưỡng lòng yêu cái đẹp, cái thiện, lòng trung thực, lòng tốt, lẽ phải và sựcông bằng trong xã hội; góp phần hình thành lòng yêu mến tiếng Việt vàthói quen giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.2. Sinh viên tự phân tích mục tiêu của phân môn Chính tả thể hiệnqua mục đích của một bài học chính tả cụ thể3. Nhiệm vụ của phân môn Chính tảPhân môn Chính tả có những nhiệm vụ chủ yếu sau đây:3.1. Giúp học sinh nắm vững các quy tắc chính tả và hình thành kĩ năngchính tả. Nói cách khác, phân môn Chính tả có nhiệm vụ giúp học sinhhình thành năng lực và thói quen viết đúng chính tả: viết đúng chữ ghi âmđầu, âm chính, âm cuối, viết dấu thanh đúng vị trí, tiến tới viết đẹp, viếtnhanh.3.2. Rèn cho học sinh một số phẩm chất như tính cẩn thận, tinh thầntrách nhiệm với công việc, óc thẩm mĩ…; bồi dưỡng cho các em lòng yêuquý tiếng Việt và chữ viết tiếng Việt.4. Sinh viên thực hành phân tích nhiệm vụ của phân môn Chính tảthể hiện qua yêu cầu về kĩ năng và kiến thức, thái độ của một bàichính tả cụ thểThông tin phản hồi cho hoạt động 21. Cơ sở khoa học và yêu cầu của nguyên tắc phát triển lời nói trongdạy học Chính tả.Nguyên tắc phát triển lời nói trong phân môn Chính tả xuất phát từ chứcnăng của ngôn ngữ: là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của loài người,và kéo theo đó là xuất phát từ mục tiêu quan trọng của môn Tiếng Việt: rènluyện cho học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng Việt trong học tập và giaotiếp. Đối với riêng phân môn Chính tả, mục tiêu chủ yếu là rèn luyện kĩnăng viết cho học sinh.Nguyên tắc này yêu cầu phải đặt các đơn vị ngôn ngữ đang được xem xétvào trong hoạt động hành chức, tức là đặt đơn vị bé vào đơn vị lớn để xemxét. Chẳng hạn, cần phải đặt chữ dễ viết sai hoặc dễ lẫn vào trong tổ hợpchữ ghi tiếng, đặt tiếng cần luyện viết vào trong từ, từ vào trong câu…Vídụ, đặt tiếng dành vào từ dành dụm, tiếng giành vào từ tranh giành, giảithích nghĩa của các tiếng đó trong từ, làm cho học sinh nhận ra mối quan hệgiữa chữ và nghĩa, từ đó viết đúng chính tả trong từng trường hợp cụ thể.Nguyên tắc này còn đòi hỏi giáo viên luôn phải tạo các tình huống, nhu cầugiao tiếp và giao các nhiệm vụ học tập cho học sinh. Có thể thực hiệnnhiệm vụ này bằng cách đặt những câu hỏi về sự tương đồng, khác biệtgiữa các chữ, về nghĩa của các tiếng, các từ hoặc rút ra các quy tắc chính tảhoặc bằng cách yêu cầu học sinh luyện viết đúng một số từ ngữ hay thựchiện các bài tập viết chính tả đoạn bài / chính tả âm vần phù hợp với đặcđiểm phương ngữ của học sinh. Điều quan trọng là cần phải cho học sinhthực hành thường xuyên và toàn diện để kĩ năng sử dụng lời nói, đặc biệt làkĩ năng viết của các em được rèn luyện và nâng cao.Để giúp học sinh rèn luyện kĩ năng chính tả một cách hiệu quả, cần phốihợp cách dạy có ý thức và cách dạy không có ý thức. Cách không có ý thứcchủ trương dạy chính tả không cần biết đến các quy tắc chính tả, không cầnbiết đến mối quan hệ giữa âm và chữ, giữa nghĩa và chữ, mà chỉ cần viếtđúng từng trường hợp chính tả cụ thể. Cách dạy này có tác dụng củng cố trínhớ, có phần mất nhiều thời gian, nhưng là cách dạy thích hợp với học sinhở giai đoạn đầu của bậc Tiểu học (lớp 1, đầu lớp 2). Cách có ý thức chủtrương dạy chính tả bằng việc cung cấp cho học sinh các quy tắc chính tả,mẹo chính tả, nghĩa của tiếng / từ…. Trên cơ sở những hiểu biết đó, họcsinh luyện tập và từng bước hình thành các kĩ năng chính tả. Việc hìnhthành kĩ năng chính tả bằng con đường có ý thức sẽ đạt được kết quả mộtcác mau chóng và vững chắc, gây được hứng thú cho học sinh. Đó là condường ngắn nhất và có hiệu quả cao. Cách dạy này thích hợp cho việc dạyhọc sinh từ cuối lớp 2 trở lên.2. Học sinh tự phân tích sự vận dụng nguyên tắc phát triển lời nóitrong một bài chính tả cụ thể3. Sự vận dụng nguyên tắc phát triển tư duy trong dạy học Chínhtả.Nguyên tắc phát triển tư duy trong dạy học chính tả là sự vận dụng nguyêntắc phát triển tư duy trong dạy học tiếng Việt nói chung cho phù hợp vớiđặc điểm của phân môn.Nguyên tắc phát triển tư duy trước hết yêu cầu giáo viên phải rèn luyện chohọc sinh các thao tác tư duy trong quá trình dạy tiếng. Đó là các thao tácphân tích, tổng hợp, thay thế, bổ sung, lược bỏ, so sánh, khái quát hoá…Chẳng hạn, khi dạy học sinh phân biệt các hình thức ghi âm đầu g và gh,giáo viên có thể hướng dẫn học sinh so sánh để tìm ra sự tương đồng vềcách phát âm, sự khác biệt về chữ viết và khái quát hoá từ các hiện tượngcụ thể thành quy tắc chính tả. Vận dụng quy tắc chính tả đã khái quát đượcbằng cách thay thế hoặc lược bỏ, bổ sung, học sinh có thể viết đúng nhiềuchữ ghi tiếng khác có âm đầu viết bằng g hoặc gh.Nguyên tắc phát triển tư duy còn yêu cầu làm cho học sinh thông hiểu ýnghĩa của các đơn vị ngôn ngữ, làm cho các em hiểu nội dung những điềucần nói, viết và tạo điều kiện để các em thể hiện nội dung đó bằng cácphương tiện ngôn ngữ. Với phân môn Chính tả, điều này trước hết thể hiệnở việc lựa chọn các bài viết chính tả (chính tả đoạn bài). Các bài viết chínhtả thường được trích từ bài tập đọc trước đó hoặc được biên soạn lại từ nộidung của bài tập đọc đã học từ trước. Một số bài viết được chọn từ nguồnkhác, nhưng có nội dung dễ hiểu, gần gũi với vốn hiểu biết của học sinh.Trong việc tổ chức dạy học, giáo viên gợi ý để các em hiểu hoặc tái hiệnnội dung bài viết, hiểu nội dung của từ hoặc tiếng khó trong bài.Phân môn Chính tả không có các bài dạy riêng về lí thuyết, kĩ năng chính tảđược thể hiện qua các bài tập. Hệ thống bài tập chính tả phong phú về sốlượng, đa dạng về hình thức thể hiện, chính là phương tiện rất tốt để khuyếnkhích học sinh, tạo hứng thú cho các em tham gia vào hoạt động giao tiếp(chủ yếu là giao tiếp bằng các hoạt động viết chữ và liên quan đến nhiệmvụ viết chữ). Chính những đặc điểm trên đây đã góp phần bồi dưỡng nănglực tư duy cho học sinh, đáp ứng các yêu cầu của nguyên tắc phát triển lờinói trong dạy học chính tả.4. Sinh viên tự phân tích sự vận dụng nguyên tắc phát triển tư duytrong một bài chính tả cụ thể5. Phân tích các yêu cầu của nguyên tắc tính đến đặc điểm của họcsinh trong dạy học chính tảVì học sinh là nhân tố trung tâm trong dạy học tiếng Việt nên cần phải chúý đến đặc điểm của học sinh trong dạy học tiếng Việt nói chung, dạy họcchính tả nói riêng.Chú ý đến đặc điểm của học sinh trước hết là chú ý tới đặc điểm tâm sinh lí.Chính vì ở giai đoạn 1 (lớp 1, 2, 3) và giai đoạn 2 (lớp 4, 5), đặc điểm tâm,sinh lí của học sinh có sự khác biệt nhất định nên việc lựa chọn nội dung vàbiện pháp dạy học chính tả trong hai giai đoạn này mặc dù giống nhau vềcăn bản, những cũng có khác nhau ít nhiều. Sự lựa chọn cách hình thành kĩnăng chính tả cho học sinh giai đoạn 1 chủ yếu là theo con đường không ýthức, còn ở giai đoạn 2 lại chủ yếu thông qua con đường có ý thức (giảinghĩa từ/tiếng, cung cấp quy tắc chính tả để học sinh viết đúng chính tả) làmột trong những ví dụ về việc chú ý tới đặ__________c điểm tâm, sinh lí của học sinhtrong việc lựa chọn cách thức dạy học chính tả.Một đặc điểm khác của học sinh cần đặc biệt chú ý trong phân môn Chínhtả là đặc điểm về ngôn ngữ. Với học sinh học tiếng Việt với tư cách là tiếngmẹ đẻ, việc hình thành kĩ năng chính tả thuận lợi hơn so với những em họctiếng Việt với tư cách là ngôn ngữ thứ hai. Nhưng ngay cả trong trường hợphọc sinh nói tiếng Việt rất thành thạo thì việc dạy chính tả cũng không hềđơn giản. Điều này có lí do từ đặc điểm của chữ viết tiếng Việt. Chữ viếttiếng Việt thuộc loại chữ ghi âm - loại chữ, về nguyên tắc, một âm được thểhiện một chữ, và một chữ chỉ thể hiện một âm. Với chữ viết ghi âm, đọc thếnào, viết thế ấy. Đây là đặc điểm hết sức thuận lợi cho việc rèn kĩ năng viếtchính tả. Chỉ cần rèn kĩ năng đọc, nghe đúng chính âm là có thể viết đúngchính tả hầu hết các trường hợp. Tuy nhiên, trong thực tế, việc dạy chính tảcòn khó khăn không nhỏ. Bởi vì chữ viết được thể hiện theo chính âmchuẩn, nhưng việc nói lại không theo chính âm chuẩn mà theo phương ngữ,thậm chí là theo nhiều thổ ngữ khác nhau. Mỗi phương ngữ, thổ ngữ có sựsai dị nhất định so với chính âm. Chính vì vậy, không thể thực hiện phươngchâm “ nghe thế nào viết thế ấy” được. Do đó, dạy học chính tả theo khuvực thực chất cũng là chú ý tới đặc điểm ngôn ngữ của học sinh. Phải xuấtphát từ tình hình thực tế mắc lỗi chính tả, từ sự ảnh hưởng tiêu cực của cáchphát âm đến chữ viết của học sinh từng vùng, miền để lựa chọn nội dungrèn luyện phù hợp với học sinh ở từng địa phương.Ví dụ:- Đối với phương ngữ Bắc Bộ, trọng điểm chính tả là phân biệt các chữ âmđầu: ch / tr; s / x; l / n, r / gi / d; các chữ ghi âm vần iu / ưu.- Đối với phương Bắc Trung Bộ, trọng âm chính tả là phân biệt các dấuthanh hỏi / ngã …- Đối với phương ngữ Nam Bộ, trọng âm chính tả là phân biệt các chữ ghiâm đầu v / d, các chữ ghi âm cuối n / ng; t / c, các chữ ghi vần iêu / iu, ươu/ ưu …Tuân theo nguyên tắc tính đến đặc điểm của học sinh, trước khi dạy, giáoviên phải điều tra phát hiện các loại lỗi chính tả phổ biến của học sinh, từđó lựa chọn nội dung dạy học thích hợp (đặc biệt ở phần luyện viết đúngtrước khi viết chính tả đoạn - bài, và phần bài tập lựa chọn trong các bài tậpchính tả âm - vần). Cần tăng cường sự linh hoạt, sáng tạo trong giảng dạy:có thể thay đổi, điều chỉnh nội dung giảng dạy cho phù hợp với đặc điểmphương ngữ và trình độ chính tả của từng đối tượng học sinh cụ thể.7. Trong dạy học chính tả, cần tuân theo nguyên tắc phối hợp phươngpháp tích cực với phương pháp “tiêu cực”.Phương pháp tích cực là cách dạy giúp học sinh hình thành một cách có ýthức hoặc không có ý thức những kĩ năng nói, viết đúng ngay từ đầu.Phương pháp “tiêu cực” là cách dạy trong đó giáo viên giúp học sinh pháthiện các lỗi sử dụng lời nói, phân tích lỗi, chữa lỗi, từ đó giúp các em tránhđược các lỗi sử dụng lời nói. Lâu nay, trong dạy học tiếng Việt, chúng tacòn quan tâm chưa đầy đủ tới các phương pháp “tiêu cực”. Không phải chỉở chính tả mới cần thiết phải phối hợp phương pháp tích cực và phươngpháp “tiêu cực”, ở các phân môn khác, việc giúp học sinh chữa lỗi để tránhlỗi đọc, viết… cũng giữ vai trò quan trọng. Tuy nhiên, trong Chính tả,nguyên tắc này giữ vai trò có phần quan trọng hơn, vì có tác dụng rất caotrong việc phòng ngừa lỗi. Thực hiện nguyên tắc này, trong quá trình dạychính tả, giáo viên không chỉ cho học sinh viết nhiều và cung cấp các quytắc, các mẹo chính tả để các em biết viết đúng, mà còn cần thống kê, phânloại lỗi chính tả học sinh thường mắc, giúp các em biết chữa lỗi, từ đó hạnchế dần các lỗi chính tả trong bài viết của các em.Có thể kể tới một số loại lỗi chủ yếu sau:+ Lỗi chính tả do học sinh không nắm vững cấu trúc của âm tiết tiếng Việt.Ví dụ: quét → quyét; khuếch → khuyếch; huênh → huyênh…+ Lỗi chính tả do học sinh không nắm vững quy tắc chính tả tiếng Việt. Vídụ: quanh → qoanh / quoanh; ghế → gế; nghĩ → ngĩ + Lỗi chính tả do ảnh hưởng lỗi phát âm của phương ngữ hoặc do khôngnắm vững chính âm. Ví dụ: long lanh → nong nanh (Bắc Bộ ), luôn luôn →luông luông, máy bay → mái bai (Nam Bộ); que củi → que cũi (ThanhHoá) …+ Lỗi chính tả do học sinh không hiểu mối quan hệ giữa chữ và nghĩa: Tổquốc → Tổ cuốc, để dành → để giành…Để giúp học sinh chữa được các lỗi này một cách hiệu quả, giáo viên cầnphân loại các lỗi theo nguyên nhân mắc lỗi, và sau đó là theo kiểu lỗi, từ đóđề xuất giải pháp sửa lỗi tận gốc một cách hiệu quả. Thực hiện phươngpháp này, giáo viên cần đưa các câu / đoạn có chứa lỗi, yêu cầu học sinhphát hiện, phân tích và sửa lỗi.Trong quá trình dạy Chính tả, giáo viên nên phối hợp linh hoạt phươngpháp tích cực và phương pháp “tiêu cực”, trong đó phương pháp tích cực làchủ đạo, phương pháp “tiêu cực” giữ vai trò bổ trợ cho phương pháp tíchcực.Thông tin phản hồi cho hoạt động 31. Chương trình Chính tả ở Tiểu học được phân bố từ lớp 1 đến lớp 5.Cụ thể:1.1. Lớp 1:Phần Học vần không có bài chính tả. ở phần Luyện tập tổng hợp, mỗi tuầncó 1 tiết chính tả (26 bài).+ Hình thức chính tả: tập chép, bước đầu tập nghe đọc để viết chính tả(nghe - viết).+ Kĩ năng cần rèn luyện: Luyện viết các chữ ghi âm, vần khó: g/gh, ng/ngh,c/k/q…; tập viết dấu câu (dấu chấm, dấu hỏi…); tập trình bày một bài chínhtả ngắn.1.2. Lớp 2:Mỗi tuần có 2 tiết chính tả.+ Hình thức chính tả: tập chép, nghe - viết.+ Kĩ năng chính tả cần luyện: Tập viết hoa tên người, địa danh Việt Nam,tập viết một số tiếng có vần khó; rèn luyện thói quen sửa lỗi chính tả vàtrình bày bài chính tả đúng quy định; chính tả phương ngữ.1.3. Lớp 3:Một tuần có 2 tiết chính tả.+ Hình thức chính tả: nghe - viết, nhớ lại bài đã thuộc để viết chính tả (nhớviết).+ Kĩ năng chính tả cần luyện: Tập viết hoa tên địa lí nước ngoài; tập pháthiện, sửa lỗi chính tả quy tắc và chính tả phương ngữ; chính tả phương ngữ.1.4. Lớp 4:Mỗi tuần có 1 tiết chính tả.+ Hình thức chính tả: nghe - viết, nhớ - viết+ Kiến thức và kĩ năng chính tả: Viết chính tả tốc độ nhanh, chữ viết rõràng, trình bày đúng quy định; lập sổ tay chính tả, ôn tập các quy tắc chínhtả đã học, tập sửa lỗi chính tả.1.5. Lớp 5:Mỗi tuần có 1 tiết chính tả.+ Hình thức chính tả: nghe - viết, nhớ - viết.+ Kiến thức và kĩ năng chính tả: Viết đúng một bài chính tả chưa được đọcvới tốc độ nhanh, chữ viết rõ ràng, trình bày đúng quy định; lập sổ taychính tả, ôn tập quy tắc chính tả; chính tả phương ngữ.2. Cấu trúc bài chính tảCấu trúc bài chính tả gồm hai phần:- Phần 1: Chính tả đoạn / bài. Đây là bài viết chính tả có nội dung theo chủđiểm học của tuần. Bài viết có thể là trích đoạn của bài tập đọc đã học, hoặcđược soạn lại từ một bài tập đọc đã học cho phù hợp với mục tiêu dạy học,hoặc cũng có thể là một bài viết được chọn ở ngoài SGK Tiếng Việt. Yêucầu về dung lượng bài viết và thời gian viết dành cho học sinh mỗi khối lớpkhác nhau.+ Lớp 1: Tập chép hoặc nghe viết một bài chính tả có độ dài khoảng 35 chữghi tiếng.+ Lớp 2, 3: Tập chép hoặc nghe - viết bài chính tả dài khoảng 50 chữ (lớp2) hoặc 60 chữ (lớp 3 ). Yêu cầu về tốc độ viết: 3 - 4 chữ / 1 phút.+ Lớp 4, 5: Nghe - viết hoặc nhớ – viết bài chính tả độ dài khoảng 80 (lớp4), 100 chữ (lớp 5). Yêu cầu về tốc độ viết: 6 - 7 chữ / 1 phút.- Phần 2: Chính tả âm - vần. Phần này gồm các bài tập luyện kĩ năng chínhtả cho học sinh. Có 2 nhóm bài tập chính tả âm - vần:+ Nhóm bài tập bắt buộc dành cho mọi đối tượng học sinh. Đây là các bàitập nhằm cung cấp kiến thức, kĩ năng chính tả cho học sinh các vùng - miềnkhác nhau (Ví dụ: bài tập về quy tắc viết chữ hoa, bài tập phân biệt các hiệntượng chính tả có quy tắc c / k / q; g / gh; ngh / ng…)+ Nhóm bài tập lựa chọn (để trong dấu ngoặc đơn). Đây là loại bài tậpchính tả phương ngữ. Để thực hiện những bài tập này, học sinh phải sửdụng các thao tác đối chiếu, so sánh lựa chọn. Tuỳ đặc điểm phương ngữcủa từng đối tượng, giáo viên chọn bài tập thích hợp để cho học sinh luyệntập, thậm chí, giáo viên có thể soạn bài tập lựa chọn cho học sinh của mình,nếu như các bài tập trong SGK không thực sự phù hợp với đặc điểmphương ngữ của đối tượng học sinh cụ thể trong lớp mình.3. Có 3 dạng bài chính tả: tập chép, nghe - viết và nhớ - viết. Chươngtrình mới không có dạng bài chính tả so sánh vì thao tác so sánh được đưavào thực hiện trong từng bài, tập trung chủ yếu ở bước luyện viết đúng chữkhó và bước thực hiện các bài tập chính tả âm, vần.3.1. Dạng bài Tập chépTập chép là dạng bài chính tả yêu cầu học sinh chép lại chính xác tất cả cáctừ, câu hay đoạn trong sách giáo khoa hoặc trên bảng lớp. Trong kiểu bàiTập chép, học sinh dựa vào văn bản mẫu để đọc (đọc thầm) và chép lạiđúng hình thức chữ viết của văn bản mẫu (chỉ có một khác biệt nhỏ là cóthể chuyển hình thức chữ in sang hình thức chữ viết tay).Kiểu bài này có tác dụng giúp học sinh nhớ mặt chữ của các từ, câu, đoạn.Qua việc lặp đi lặp lại hình thức chính tả này, hình thức của các kí hiệu văntự (mặt chữ) sẽ dần dần định hình trong nhận thức của học sinh, đi vào tiềmthức của các em.3.2. Dạng bài Nghe - viếtĐây là kiểu bài thể hiện đặc trưng riêng của phân môn Chính tả. Hình thứcchính tả nghe đọc thể hiện rõ nhất đặc trưng của chính tả tiếng Việt: làchính tả ngữ âm, giữa âm và chữ (đọc và viết) có mối quan hệ mật thiết -đọc thế nào viết thế ấy.Dạng bài chính tả Nghe - viết yêu cầu học sinh nghe từng từ, cụm từ, câu dogiáo viên đọc và viết lại một cách chính xác, đúng chính tả những điềunghe được theo đúng tốc độ quy định. Muốn viết được các bài chính tảnghe - viết, học sinh phải có năng lực chuyển ngôn ngữ âm thanh thànhngôn ngữ viết, phải nhớ mặt chữ và các quy tắc chính tả tiếng Việt. Bêncạnh đó, vì chính tả tiếng Việt là chính tả ngữ nghĩa, muốn viết đúng chínhtả, học sinh còn phải hiểu nội dung của tiếng, từ, câu hay của bài viết.Để các kĩ năng chính tả được hình thành một cách nhanh chóng ở học sinh,văn bản được chọn làm bài viết chính tả phải chứa nhiều hiện tượng chínhtả cần dạy (cần chú ý tới yêu cầu dạy chính tả theo phương ngữ). Bên cạnhđó, văn bản ấy phải có nội dung phù hợp với với học sinh ở từng độ tuổi, cótính thẩm mĩ cao, có độ dài đúng với quy định của chương trình… Bài viếtchính tả có thể là trích đoạn của bài tập đọc đã học trước đó hoặc là bài tậpđọc đã được biên soạn lại cho phù hợp với yêu cầu của bài chính tả. Cũngcó thể chọn bài viết ngoài sách giáo khoa để gây hứng thú cho học sinh khitìm hiểu và thực hành viết bài.3.3. Dạng bài chính tả Nhớ - viếtDạng bài chính tả Nhớ - viết yêu cầu học sinh tái hiện lại hình thức chữviết, viết lại một văn bản mà các em đã học thuộc. Kiểu bài này nhằm kiểmtra năng lực ghi nhớ của học sinh và được thực hiện ở giai đoạn học sinh đãquen và nhớ hình thức chữ viết của tiếng Việt.4. Các dạng bài tập chính tả Âm - vầnHệ thống bài tập chính tả Âm - vần trong chương trình phân môn Chính tảcó số lượng phong phú và được thể hiện băng nhiều hình thức đa dạng. Nhờsự đa dạng, phong phú đó, hệ thống bài tập chính tả âm - vần đã góp phầnrèn luyện cho học sinh các kĩ năng chính tả, đặc biệt là kĩ năng viết đúngchính tả trong những trường hợp khó hoặc dễ lẫn. Sự phong phú về hìnhthức bài tập giúp cho học sinh thực hành một cách thoải mái, không cảmthấy chán hay, mỏi mệt. Thông qua hệ thống bài tập thích hợp, các kĩ năngchính tả ở học sinh được hình thành một cách tự nhiên và bền vững màkhông cần đến những kiến thức phức tạp.Căn cứ vào hình thức, có thể chia hệ thống bài tập chính tả Âm - vần thànhnhiều nhóm. Ví dụ:* Điền vào chỗ trống.* Tìm từ có đặc điểm chính tả và có ý nghĩa nhất định (hoặc tìm từ có đặcđiểm chính tả thuộc kiểu từ loại / kiểu cấu tạo từ nhất định).* Phân biệt cách viết chính tả các chữ.* Giải câu đố để tìm từ chứa hiện tượng chính tả cần học* Rút ra quy tắc chính tả từ bài tập chính tả đã làm* Tập phát hiện và chữa lỗi chính tả(Sinh viên bổ sung thêm các nhóm khác và tìm ví dụ tương ứng với mỗinhóm).Ngoài các dạng bài tập kể trên, giáo viên có thể bằng kinh nghiệm và sựsáng tạo của mình tạo ra các bài tập đa dạng phong phú, gây hứng thú chohọc sinh để nâng cao hiệu quả giờ dạy chính tả.Mỗi dạng bài tập chính tả âm- vần có tác dụng riêng khác nhau, nhưng đíchchủ yếu là hướng tới rèn các kĩ năng chính tả cho học sinh, đặc biệt là kĩnăng viết chính tả trong các trường hợp tiếng các vần khó / ít xuất hiệnhoặc tiếng có chứa âm/ vần mà học sinh phương ngữ hay nhầm lẫn khi phátâm dẫn đến nhầm lẫn khi viết.Thông tin phản hồi cho hoạt động 41. Phương pháp dạy học Chính tả là sự cụ thể hoá các phương phápdạy học tiếng Việt nói chung cho phù hợp với đặc điểm riêng của phânmôn. Dưới đây là các phương pháp dạy học thường được sử dụng trongphân môn Chính tả.1.1. Phương pháp phân tích ngôn ngữPhương pháp phân tích ngôn ngữ bao gồm các thao tác phân tích và tổnghợp. ở phân môn Chính tả, thao tác phân tích thể hiện ở việc phân tích cấutạo của chữ (ghi tiếng), cách đọc các âm, vần khó hay dễ lẫn; giải thíchnghĩa của tiếng/ từ… tạo điều kiện cho việc viết đúng chính tả. Phân tíchcòn là so sánh sự tương đồng, khác biệt về âm, nghĩa và chữ của các từ ngữcó trong bài. Việc phân tích giúp cho học sinh khắc sâu ghi nhớ và hiểu sâusắc về hiện tượng chính tả.Ngược lại với phân tích là tổng hợp. Các thao tác tổng hợp thể hiện trongviệc khái quát các hiện tượng chính tả thành quy tắc chính tả hoặc thànhcác mẹo chính tả cho học sinh dễ nhớ, dễ viết. Thao tác phân tích, tổng hợpđược phối hợp với nhau một cách linh hoạt trong suốt giờ chính tả, nhưngthể hiện rõ nhất trong bước luyện viết đúng các từ ngữ khó và trong quátrình thực hiện các bài chính tả Âm - vần.Muốn hoạt động phân tích ngôn ngữ đạt hiệu quả, cần phải tạo điều kiện đểhọc sinh thực hành phân tích, tổng hợp. Giáo viên không làm hộ mà giữ vaitrò hướng dẫn, gợi ý, giúp học sinh lưu ý các hiện tượng chính tả cần quantâm.1.2. Phương pháp giao tiếpPhương pháp giao tiếp được thể hiện ở việc giáo viên tổ chức tiết học bằngcách giao nhiệm vụ học tập sao cho học sinh tích cực, chủ động tham giavào hoạt động giao tiếp một cách hiệu quả.Hình thức giao tiếp trong dạy học chính tả rất đa dạng, bao gồm cả đọc,nghe, nói, viết. Thao tác nghe trong phân môn Chính tả vừa là nghe đọc bàichính tả, vừa là nghe giáo viên hoặc các bạn nói về hiện tượng chính tả, quytắc chính tả. Với chính tả đoạn - bài, thao tác nghe còn có thể được thựchiện từ giờ Tập đọc trước đó, nếu bài viết chính tả được trích từ bài tập đọcđã học. Thao tác đọc được học sinh thực hiện khi đọc bài chính tả đoạn bàihoặc các bài tập chính tả âm, vần. Thao tác nói được sử dụng khi các em trảlời các câu hỏi về nội dung bài viết, về nghĩa từ hay phân biệt cách viết cácchữ… Trong giờ chính tả, thao tác viết được sử dụng thường xuyên nhất, từbước kiểm tra bài cũ đến bước viết chính tả đoạn bài (bao gồm cả việcluyện viết đúng), và cả bước làm bài tập chính tả âm, vần.Để học sinh giao tiếp được tốt, giáo viên phải soạn hệ thống câu hỏi và bàitập chính tả phong phú, phù hợp với đặc điểm tâm lí, đặc điểm ngôn ngữ vàvốn hiểu biết về tự nhiên, xã hội của học sinh. Giáo viên cũng cần tạo tìnhhuống để học sinh tham gia vào các hoạt động giao tiếp một cách hào hứng,nhẹ nhàng và thoải mái.1.3. Phương pháp rèn luyện theo mẫuPhương pháp rèn luyện theo mẫu trong dạy học Chính tả có cách thể hiệnriêng. Đó chính là sự vận dụng các quy tắc hay mẹo chính tả đã biết vàotrường hợp khác tương tự. Khi thực hiện các bài tập chính tả âm - vần, họcsinh sử dụng các thao tác so sánh, điền thế, phân tích, tổng hợp theo mộtquy trình mẫu đã quen từ trước, hoặc do giáo viên hướng dẫn. Nhờ các mẫunày, học sinh có thể giải các bài tập một cách thoải mái và chủ động. Rènluyện theo mẫu còn thể hiện ở việc viết theo một mẫu cho trước. Mẫu cóthể là bài chính tả tập chép trong sách giáo khoa hoặc do giáo viên viết lênbảng. Chính vì điều này, bài chính tả đoạn - bài được chọn cho học sinhviết phải là mẫu mực không chỉ về các hiện tượng chính tả, mà còn là mộtvăn bản mẫu về nội dung, cách sử dụng từ ngữ. Cũng chính vì vậy, giáoviên cần đặc biệt chú ý đến cách sử dụng từ ngữ, chữ viết và cách viết chữcủa mình để học sinh luôn có những mẫu tốt để thực hiện theo.2. Quy trình lên lớp chung cho một bài chính tảDưới đây là các bước tổ chức 1 giờ dạy chính tả.I. Kiểm tra, ôn tập bài cũCó thể thực hiện bước này bằng một trong hai cách dưới đây:- Yêu cầu học sinh làm bài tập chính tả để ôn lại hiện tượng chính tả đã họcở bài trước: Học sinh nghe - viết một số từ đã được luyện tập ở bài chính tảtrước.- Nhận xét bài viết chính tả của học sinh mà giáo viên đã thu về chấm từbuổi trước. Nêu một số lỗi tiêu biểu, nhắc nhở học sinh cách chữa và khắcphục lỗi.II. Dạy bài mới1. Giới thiệu bài mớiGiáo viên nêu yêu cầu của bài viết chính tả và các bài tập chính tả âm, vần.2. Hướng dẫn học sinh viết chính tả đoạn bàia. Tìm hiểu bài viết chính tả- Cho học sinh đọc bài chính tả sẽ viết (trong SGK), tìm hiểu (hoặc tái hiện)nội dung chính của bài viết.- Hướng dẫn học sinh nhận xét các hiện tượng chính tả cần lưu ý trong bài(theo gợi ý của SGK hoặc do giáo viên căn cứ vào đối tương học sinh cụthể để gợi ý).- Yêu cầu học sinh luyện viết những chữ khó hoặc dễ lẫn (tiếng mang âm /vần khó hoặc dễ viết sai do ảnh hưởng của phương ngữ, của thói quen…).b. Hướng dẫn học sinh viết bài tập chép, nhớ – viết, hoặc đọc bài chính tảcho học sinh viết (kiểu bài chính tả nghe viết). Khi đọc bài cho HS viết, cầnthực hiện theo các bước sau:- Đọc bài chính tả cho học sinh nghe một lần trước khi viết (đọc rõ ràng, tốcđộ vừa phải, tạo điều kiện cho học sinh chú ý tới những hiện tượng chính tảcần viết đúng).- Đọc cho học sinh nghe - viết từng câu ngắn hay từng cụm từ (mỗi câungắn hay cụm từ đọc hai đến ba lần, lần thứ nhất đọc chậm, lần sau đọcđúng tốc độ quy định).- Đọc lại toàn bài lần cuối cho học sinh soát lại bài chính tả vừa viết.c. Chấm và chữa bài viết chính tảMỗi giờ chính tả, giáo viên chọn chấm một số bài viết của học sinh. Đốitượng được chọn chấm bài là:- Những học sinh đến lượt chấm bài- Những học sinh hay mắc lỗi, cần rèn luyện thường xuyênGiáo viên cần giúp học sinh kiểm tra bài viết để phát hiện và chữa lỗi bằngmột trong hai cách dưới đây:- Cho học sinh quan sát bài chính tả đã được giáo viên chép sẵn trên bảngphụ, đối chiếu với bài viết của mình để phát hiện và chữa lỗi.- Giáo viên đọc lại bài chính tả đã viết, chỉ dẫn cách viết từng hiện tượngchính tả khó trong mỗi câu để học sinh đối chiếu với bài viết của mình màphát hiện và chữa lỗi.* Chú ý: Với bài Chính tả Tập chép hoặc Nhớ - viết, giáo viên không đọcbài cho học sinh viết mà cho học sinh chép lại bài chính tả trên bảng phụhoặc trong SGK (tập chép) hoặc nhớ và viết lại bài chính tả (đã học thuộclòng từ tiết Chính tả trước đó).3. Hướng dẫn học sinh làm bài tập Chính tả âm - vần.Giáo viên hướng dẫn học sinh làm tất cả các bài tập bắt buộc và một số bàitập lựa chọn (tuỳ đặc điểm phương ngữ của học sinh) theo quy trình chungsau:- Học sinh đọc yêu cầu của bài tập.- Học sinh làm bài tập (cá nhân hoặc thảo luận theo cặp / nhóm).- Một số học sinh báo cáo kết quả, các học sinh khác nhận xét.- Giáo viên chốt lại kết quả đúng.- Học sinh làm bài tập đúng vào vở hoặc vở bài tập.III. Củng cố, dặn dò- Nếu còn thời gian, có thể cho học sinh làm bài tập hoặc chơi trò chơi củngcố.- Dặn dò học sinh làm bài tập ở nhà.Sau đây là một bài soạn minh hoạ cho quy trình dạy chính tả.Bé Hoa(Lớp 2, tuần 15)I. Mục đích, yêu cầuGiúp học sinh:- Nghe viết đúng đoạn đầu trong bài Bé Hoa.- Củng cố quy tắc chính tả: ai / ây; x / s; ât / âcII. Đồ dùng dạy họcBảng ghi các quy tắc chính tả ai / ây; s / x; ât / âc.III. Các hoạt động dạy họcHoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinhI. Kiểm tra bài cũ- Gọi 3 học sinh lên bảng viết từ dễmắc lỗi hoặc cần chú ý phân biệtcủa tiết trước, ví dụ: sản xuất, xuấtsắc (miền Bắc), cái tai, tất bật, bậcthang (miền Nam).- Nhận xét bài viết của từng họcsinhII. Dạy học bài mới- 1 - 2 học sinh viết trên bảng, họcsinh khác viết vào nháp.1. Giới thiệu bài- Trong giờ Chính tả hôm nay cácem sẽ nghe và viết đoạn đầu trongbài Bé Hoa và làm một số bài tậpchính tả2. Hướng dẫn viết chính tả đoạn -bài2.1. Ghi nhớ nội dung đoạn viết- Hỏi: Đoạn văn kể về ai?- Hỏi: Bé Nụ có những nét nàođáng yêu?- Trả lời: Bé Nụ- Trả lời: Môi đỏ hồng, mắt mở to,tròn và đen láy.- Hỏi: Bé Hoa yêu em như thế nàob. Tìm hiểu đặc điểm chính tả trongbài- Hỏi: Đoạn trích có mấy câu?- Hỏi: Trong đoạn trích có nhữngchữ nào viết hoa? Vì sao phải viếthoa?c. Luyện viết từ khó- Yêu cầu học sinh đọc các từ khó.+ Các từ có phụ âm đầu l/n (MB).+ Các từ có dấu hỏi, dấu ngã (MT,MN).- Yêu cầu học sinh viết các từ vừađọc.d. Viết chính tả đoạn - bàiGiáo viên đọc bài chính tả cho họcsinh viếte. Chữa, chấm bài viết3. Hướng dẫn học sinh làm bài tậpchính tả âm - vầnBài tập 2- Gọi 1 học sinh đọc yêu cầu củabài tập 2- Gọi 2 học sinh hoạt động theocặp.Trả lời: Cứ nhìn em mãi, rất yêu emvà rất thích đưa võng ru em ngủ.- Trả lời: 8 câu- Trả lời: Bây, Hoa, Mẹ, Nụ, Em,Có là các chữ hoa. Đây là nhữngchữ đầu câu hoặc chữ ghi tên riêng.- Đọc: là, Nụ, lớn lên.- Đọc: hồng, yêu, ngủ, mãi, võng.- 2 học sinh lên bảng viết, học sinhdưới lớp viết bảng con.- Nghe, viết bài chính tả vào vở.- Đọc yêu cầu của bài tập 2- 2 học sinh làm việc theo cặp: Tìmnhững từ có chứa vần ai hoặc ay.- Học sinh 1: Từ chỉ sự di chuyểntrên không?- Học sinh 2: Bay- Học sinh 3: Từ chỉ nước tuônthành dòng.- Học sinh 4: Chảy- Nhận xét từng học sinh.Bài tập 3+ ý a) (miền Bắc): s hay x?- Gọi 1 học sinh đọc yêu cầu củabài tập 3 (ý a)- Treo bảng phụ, yêu cầu học sinhlàm bài tập.- Nhận xét, đưa đáp án đúng.+ ý b) (miền Nam): ất hay âc? Cáchlàm tương tự như cách làm ý a.III. Củng cố, dặn dò- Nhận xét giờ học.- Dặn học sinh về nhà làm bài tậpchính tả.- Học sinh 5: Từ trái nghĩa vớiđúng?- Học sinh 6: Sai- 1 học sinh đọc yêu cầu của bài tập3 (ý a) Điền vào chỗ trống - 2 học sinh lên bảng làm bài tập,các học sinh khác làm vào vở bàitập.b) Điền vào chỗ trống - Sắp xếp, xếp hàng, sáng sủa, xônxao.- Giấc ngủ, thật thà, chủ nhật, nhấclên.3, 4. Sinh viên thực hành soạn bài và dạy một bài chính tả; thảo luận đểrút kinh nghiệm giờ dạy, đề nghị những điều chỉnh (nếu có).5. Một số điểm cần lưu ý khi dạy các dạng bài chính tả.5.1. Khi tổ chức dạy kiểu bài Tập chép, cần lưu ý: Dựa vào cấu trúc bàitập chép trong sách giáo khoa, giáo viên hướng dẫn học sinh giải quyết yêucầu của từng phần. Nếu bài tập chép là hình thức “nhìn bảng”, giáo viêncần chép văn bản mẫu lên bảng thật cẩn thận, chuẩn xác, chữ viết và hìnhthức trình bày phải mẫu mực. Đối với kiểu bài viết “nhìn sách”, giáo viêncần nhắc các em chuyển đúng hình thức chữ in sang hình thức chữ viết taytương ứng. Ngoài ra, giáo viên cần gợi ý, hướng dẫn và nhắc để học sinhviết đúng, đẹp, không tẩy xoá và đảm bảo tốc độ viết đã được quy định chotừng bài viết. Trọng tâm của sự chú ý ở phần luyện viết đúng trong bài tậpchép là các chữ ghi tiếng có phụ âm đầu, vần, thanh dễ lẫn hoặc tiếng khóvần khó. Giáo viên cần giúp học sinh phát hiện, ghi nhớ cách viết, đặc biệtlà ghi nhớ mặt chữ của các chữ khó.5.2. Khi dạy kiểu bài Chính tả nghe – viết, cần lưu ý đến một đặc điểm rấtquan trọng của chính tả tiếng Việt: chính tả ngữ âm. Trong tiếng Việt, cáchđọc và cách viết thống nhất với nhau: đọc / nghe thế nào, viết thế ấy. Muốnviết đúng các bài chính tả nghe - viết, học sinh phải có năng lực chuyển bàiviết ở dạng ngôn ngữ âm thanh mà mình nghe được sang hình thức chữviết. Muốn vậy, việc đọc mẫu của giáo viên phải chuẩn xác, phải đúng vớichính âm; giọng đọc phải thong thả, rõ ràng; ngắt hơi phải hợp lí; tốc độđọc phải phù hợp, tương ứng với tốc độ viết của học sinh. Sau mỗi cụm từ,mỗi câu, giáo viên nên nhắc lại để học sinh dễ theo dõi.Trước khi học sinh viết, giáo viên đọc thong thả và diễn cảm toàn bộ bàichính tả nhằm giúp học sinh có cái nhìn bao quát, có ấn tượng chung về nộidung của bài viết, làm cơ sở cho việc nghe - viết. Khi học sinh viết, giáoviên đọc từng câu (mỗi câu đọc khoảng f2 - 3 lần). Nếu có câu văn dài, giáoviên có thể đọc từng cụm từ (diễn đạt một ý nhỏ). Cả việc đọc của giáo viênvà việc viết của học sinh đều không theo từng từ riêng lẻ mà phải gắn vớicả câu hoặc cả cụm từ trọn nghĩa. Như vậy, học sinh viết chính tả trên cơ sởthông hiểu nội dung văn bản và sẽ tránh được những lỗi chính tả bắt nguồntừ việc học sinh không hiểu những điều mình viết. Sau khi học sinh viếtxong, giáo viên cần đọc lại toàn bộ văn bản lần cuối để các em rà soát lạibài viết của mình. Việc luyện viết các chữ khó cần được tiến hành trước khiviết bài.5.4. Kiểu bài Chính tả nhớ - viếtKiểu chính tả nhớ - viết có đặc điểm riêng. Trong kiểu bài này, bài viếtchính tả là toàn bài hoặc trích đoạn từ một bài tập đọc đã được học sinh tìmhiểu và học thuộc trước đó. Điểm tựa của bài viết này không phải là bài viếtin/ chép sẵn (như ở kiểu bài tập chép) cũng không phải là bài đọc của giáoviên (như ở kiểu bài nghe - viết hoặc kiểu bài so sánh) mà chính là khảnăng ghi nhớ và tái hiện văn bản của chính bản thân mình.Khi dạy bài chính tả nhớ - viết, giáo viên cần dành đủ thời gian để học sinhtự nhớ lại nội dung và hình thức chữ viết của bài, sau đó viết lại bài viết.Giáo viên nên có biện pháp tác động (gợi ý, hướng dẫn…) giúp học sinh táihiện lại nội dung, hình thức của văn bản, lưu ý những trường hợp dễ viết saitrong văn bản ấy. Trước khi học sinh viết, giáo viên có thể cho học sinh đọcthuộc lòng lại một vài lượt văn bản để tạo tâm thế viết bài và có cơ sở táihiện lại văn bản. Sau khi học sinh viết xong, giáo viên hướng dẫn học sinhkiểm tra lại bài viết.6. Một số điểm cần lưu ý khi tổ chức thực hiện các bài chính tả âm, vần.Phần chính tả âm, vần trong bài chính tả có hai loại: loại bài dùng cho tất cảhọc sinh (bài tập bắt buộc) và loại bài dành cho học sinh từng vùng phươngngữ khác nhau (bài tập lựa chọn). Dù là loại bài tập nào, giáo viên cũngphải là người gợi ý, tổ chức để học sinh làm bài, không làm thay các em.Đối với các bài tập chính tả lựa chọn, giáo viên phải căn cứ vào đặc điểmngôn ngữ của học sinh khu vực mình giảng dạy để lựa chọn các bài tập cónội dung thích hợp. Với các bài tập không có tác dụng rèn kĩ năng chính tảcho học sinh địa phương, giáo viên có thể thay thế bằng bài tập khác dogiáo viên sưu tầm hoặc tự xây dựng. Nguyên tắc dạy học chính tả theophương ngữ (chú ý đến đặc điểm ngôn ngữ của học sinh) cần được quántriệt một cách triệt để khi lựa chọn nội dung và tổ chức thực hiện các bàitập chính tả âm, vần nhóm này.TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH1. Lê A. Chữ viết và dạy chữ viết ở Tiểu học. NXB Đại học Sư phạm, H,2002.2. Lê Phương Nga, Đỗ Xuân Thảo, Lê Hữu Tỉnh, Lê A, Đặng Thị KimNga. Giáo trình Phương pháp dạy học Tiếng Việt 1. NXB Đại học Sưphạm, H, 2002.3. Đặng Thị Lanh (chủ biên):a. Tiếng Việt 1 (SGV). NXB Giáo dục. H, 2001.b. Tiếng Việt 1 (sách giáo khoa). NXB Giáo dục, H, 2002.4. Nguyễn Minh Thuyết (chủ biên)a. Tiếng Việt 2 (SGV) NXB Giáo dục, H., 2003.b. Tiếng Việt 2 (sách giáo khoa). NXB Giáo dục, H, 2003.c. Tiếng Việt 3 (SGV). NXB Giáo dục, H, 2004.d. Tiếng Việt 3 (SGV). NXB Giáo dục, H, 2004.đ. Hỏi và đáp về dạy học Tiếng Việt 2. NXB Giáo dục, H, 2003.5. Nguyễn Trí. Dạy và học tiếng Việt ở Tiểu học theo chương trình mới.NXB Giáo dục, H, 2002.6. Nguyễn Trí (chủ biên). Hỏi và đáp về sách Tiếng Việt 1. NXB Giáo dục,H, 2002. Page 2
|
