Dạy học tích hợp liên môn là gì

Dạy học theo chủ đề tích hợp là một phương pháp mới đem đến cho giáo dục giá trị thực tiễn. Với mong muốn học sinh được tiếp cận với tri thức nhiều lĩnh vực, liên quan và hỗ trợ nhiều phân môn cùng giải quyết vấn đề thực tiễn, có thể vận dụng kiến thức các lĩnh vực của môn học khác để giải quyết tình hình thực tế… nhóm giáo viên Địa lý Trường THPT Vĩnh Yên – Vĩnh Phúc đã đưa ra những cách làm đổi mới sáng tạo trong dạy học.

Bạn đang xem: Tích hợp liên môn là gì

Thực trạng từ dạy học

Hiện nay, nhiều giáo viên đã nỗ lực học hỏi, đổi mới phương pháp, sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực để người học được phát huy tính chủ động tiếp nhận bài học. Bên cạnh đó, nhiều giáo viên còn quan điểm và cách thực hiện chưa nhất quán về tích hợp liên môn.

Có ý kiến phản đối hoặc thờ ơ với phương pháp tích hợp liên môn, không ít người đã đứng ngoài để từ chối. Có nhiều lý do khách quan và chủ quan làm cho họ không thể từ bỏ phương pháp dạy học truyền thống, truyền giảng và áp đặt kiến thức một chiều theo kiểu “thầy đọc, trò chép”. Hoặc không giao việc cho học sinh trong quá trình học tập.

Nhìn chung, vấn đề phương pháp dạy học hiện nay đang có tình trạng; Giáo viên được trang bị phương tiện, phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực nhưng việc sử dụng dạy học chưa thường xuyên hoặc kém hiệu quả.

Phương tiện, phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực chỉ sử dụng khi giáo viên dạy minh họa trong sinh hoạt chuyên môn, thao giảng hoặc thi giáo viên giỏi.

Cùng đó, việc sử dụng phương tiện, phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong giờ thi giảng mang tính “trình diễn, minh họa” chưa chú trọng và thực hiện giải pháp đồng bộ nhằm kích thích hoạt động chủ động tiếp nhận của học sinh.

Với thực tế này thì việc thực hiện phương pháp tích hợp chỉ dừng lại ở phạm vi nhỏ, chưa phổ biến và chưa lan tỏa nên dù cho phương pháp tiến bộ và hữu ích nhưng hiệu quả còn rất hạn chế.

Xem thêm: Compa Tiếng Anh Là Gì ? Nghĩa Của Từ Compa Trong Tiếng Việt Nghĩa Của Từ : Compa

Ảnh minh hoạ/internet

Để giáo viên hứng thú với tích hợp liên môn

Nhóm giáo viên môn Địa lý của Trường THPT Vĩnh Yên – Vĩnh Phúc đã đưa ra cách giải quyết vấn đề đổi mới phương pháp dạy học tích hơp liên môn với nhiều giải pháp.

Trước tiên, nhóm xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn. Cụ thể, xây dựng nội dung dạy học tích hợp liên môn bằng cách rà soát chương trình các môn học có liên quan với nhau trong chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, tìm ra những kiến thức chung để xây dựng thành các chủ đề dạy học tích hợp liên môn.

Cùng với xây dựng nội dung dạy học tích hợp liên môn là xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn. Xác định các nội dung tích hợp liên môn; Xác định mục tiêu của chủ đề; Mô tả các mức độ nhận thức; Xây dựng kế hoạch dạy học…

Tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp liên môn là bước tiếp theo. Trong đó phải xây dựng được kế hoạch dạy học; Thiết kế tiến trình dạy học theo phương pháp dạy học tích cực. Nhóm đã xây dựng kế hoạch dạy học của bộ môn có liên quan sau khi đã tách một số kiến thức để xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn. Kế hoạch dạy học của mỗi môn học cần phải tính đến thời điểm dạy học các chủ đề tích hợp liên môn đã được xây dựng, đảm bảo sự phù hợp và hài hòa giữa các môn học.

Lựa chọn thời điểm tổ chức dạy học từng chủ đề tích hợp liên môn phù hợp với kế hoạch dạy học của môn học liên quan. Căn cứ vào nội dung kiến thức và thời lượng dạy học được lấy ra từ các môn học tương ứng, các tổ/nhóm chuyên môn cùng thống nhất thời điểm trong năm học mới để tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp liên môn…

Bố trí giáo viên và rút kinh nghiệm giờ dạy cũng là giải pháp giải quyết vấn đề dạy học tích hợp liên môn vô cùng quan trọng. Cần phân công giáo viên phối hợp thực hiện hoặc có thể lựa chọn phân công giáo viên có điều kiện thuận lợi thực hiện. Việc quản lý dạy học các chủ đề tích hợp liên môn cần thực hiện theo hướng bảo đảm quyền tự chủ của nhà trường, tổ/nhóm chuyên môn và giáo viên; quyền tự chủ và tích cực của học sinh.

Việc đổi mới sinh hoạt của tổ/nhóm chuyên môn thông qua nghiên cứu bài học. Tăng cường dự giờ, rút kinh nghiệm để điều chỉnh nội dung dạy học các chủ đề tích hợp liên môn; hoàn thiện từng bước nội dung các chủ đề và kế hoạch môn học, phương pháp và hình thức dạy học, kiểm tra, đánh giá…

Ảnh minh hoạ/internet

Hiệu ứng đổi mới sáng tạo dạy học

Theo đánh giá từ nhóm giáo viên đã triển khai thì dạy học theo chủ đề tích hợp là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Dạy học tích hợp làm cho người học nhận thức được sự phát triển xã hội và tự nhiên một cách liên tục, thống nhất. Thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội trong mối liên quan mật thiết với giới tự nhiên nhằm khắc phục được tính phiến diện, đơn lẻ trong tiếp nhận kiến thức.

Dạy học tích hợp liên môn có ý nghĩa quan trọng, thông qua bài học, một lần nữa học sinh được học tập, ghi nhớ và khắc sâu những kiến thức liên môn đã học ở các môn học khác. Các em biết xâu chuỗi kiến thức nhiều lĩnh vực để giải quyết một vấn đề của đời sống và học tập. Làm tăng hứng thú học tập môn Địa lí cho học sinh. Học sinh được giao nhiệm vụ về nhà, thảo luận làm việc theo nhóm, kích thích khả năng làm việc tự lập và khả năng tìm tòi thông tin và kĩ năng phối hợp với nhau làm việc phù hợp với mục tiêu chung…

Tuy nhiên, để dạy học tích hơp liên môn đạt hiệu quả cao nhất, nhóm nghiên cứu đã chỉ ra những bắt buộc với giáo viên thực hiện. Trước tiên, giáo viên cần phải nắm vững nội dung chương trình; các đơn vị kiến thức địa lí cơ bản, nâng cao và phần liên hệ thực tiễn và liên môn. Chủ động tìm hiểu và lĩnh hội những vấn đề mới nhằm đáp ứng yêu cầu về giáo dục trong tình hình mới. Đồng thời để dạy học theo phương pháp tích cực, giáo viên cần nỗ lực nhiều hơn so với dạy học theo phương pháp truyền thống. Giáo viên nỗ lực trau dồi trình độ tin học ứng dụng để phát huy phương tiện kĩ thuật hiệu quả.

Đối với học sinh, quá trình học tập cần tích cực tham gia hoạt động giáo viên tổ chức, đồng thời tự lực thực hiện nhiệm vụ giáo viên yêu cầu với tính sáng tạo và năng lực tư duy của bản thân. Ngoài ra, cần có sự kết hợp giữa nắm vững kiến thức lí thuyết với thực hành, giữa kiến thức bài học và liên hệ thực tế để vận dụng giải quyết vấn đề thực tiễn liên quan.

Thông qua bài học tích hợp liên môn, một lần nữa học sinh được học tập, ghi nhớ và khắc sâu những kiến thức liên môn đã học ở các môn học khác. Các em biết xâu chuỗi kiến thức nhiều lĩnh vực để giải quyết một vấn đề của đời sống và học tập…

1. Khái niệm về dạy học tích hợp liên môn

Dạy học những kiến thức liên quan từ hai môn trở nên theo phương pháp tích hợp gọi là dạy học tích hợp liên môn. Phân tích cụm từ này ta có: “tích hợp” là phương pháp và mục tiêu của việc dạy học hướng tới và áp dụng. Còn “liên môn” là nội dung dạy học với sự tham gia của nhiều môn học khác nhau trong bài giảng của thầy cô trên lớp. Khi dạy học tích hợp chắc chắn sẽ phải dạy kiến thức liên môn. Như vậy, hai khái niệm này có mối quan hệ với nhau. Muốn dạy liên môn có hiệu quả cần dạy theo kiểu tích hợp.

Xét sự tích hợp liên môn ở cấp độ thấp, dạy học tích hợp thể hiện bằng cách lồng ghép những kiến thức giáo dục có liên quan ở các môn học khác nhau vào quá trình dạy một môn học nào đó. Ví dụ như lồng ghép giáo dục lối sống, đạo đức, giáo dục pháp luật, giáo dục sử dụng năng lương tiết kiệm, an toàn giao thông, bảo vệ môi trường và giáo dục chủ quyền quốc gia về biển, biên giới, hải đảo.

Xét sự tích hợp liên môn ở cấp độ cao hơn, người ta xử lí các kiến thức ở các môn học khác nhau trong một mối liên quan. Mục tiêu làm sao để học sinh có cái nhìn sâu sắc về một chủ đề môn học, có cái nhìn tổng quát đa chiều và vận dụng kiến thức đó tốt hơn để giải quyết vấn đề trong học tập và cuộc sống. Cách dạy học này cũng giúp học sinh giảm bớt việc học lại nhiều lần một nội dung kiến thức ở nhiều môn học khác nhau.

Khi dạy học tích hợp liên môn, chủ đề bài học sẽ bao gồm những kiến thức liên quan đến nhiều môn học từ 2 môn trở lên. Những kiến thức này thể hiện trong ứng dụng của những kiến thức môn học liên quan trong cùng một hiện tượng, quá trình xã hội hay trong tự nhiên.

Ví dụ, trong máy phát điện, động cơ gồm có kiến thức vật lý và công nghệ, trong nguồn điện hóa học gồm kiến thức hóa học và vật lý, trong chủ quyền biển đảo có kiến thức địa lí và lịch sử, trong giáo dục đạo đức lối sống có kiến thức văn học và giáo dục công dân.

2. Phân biệt giữa “đơn môn” và “liên môn” trong dạy học tích hợp

Dạy học đơn môn đã có từ lâu. Theo đó, dạy đơn môn là đề cập tới kiến thức của một môn học nhất định nào đó một cách riêng biệt. Còn liên môn là đề cập tới kiến thức của nhiều môn học khác nhau có liên quan đến chủ đề bài học đề cập. Do đó, dạy học tích hợp liên môn là đề cập tới kiến thức của 2 hay nhiều môn học khác nhau.

Giữa hai phương pháp dạy đơn môn và dạy liên môn không có sự khác nhau về hình thức và phương pháp. Cách dạy vẫn là truyền đạt kiến thức tới học sinh và mục tiêu giúp học sinh nắm được bài giảng của thầy cô, ứng dụng tốt vào làm bài tập cũng như cuộc sống, thậm chí trong cả những môn học khác. Do đó, cách dạy học tích hợp liên môn hay đơn môn sẽ tập trung vào mục tiêu của việc học, trang bị kiến thức môn học cần thiết cho học sinh chứ không phân biệt cách học đơn môn hay tích hợp. Ở đây, chúng ta đề cao hiệu quả học tập giúp học sinh học được nhiều kiến thức nhất, học sâu sắc nhất nhưng cũng tiết kiệm thời gian, giảm áp lực học hành cho các em.

Bởi mục tiêu học tập của các em, mục tiêu của những phương pháp dạy học chính là nhằm phát triển năng lực cho mỗi học sinh. Vì vậy, dạy học tích hợp liên môn cần phải được tổ chức dạy và học tích cực, sáng tạo và tự lực cho học sinh. Các hoạt động học tập cần đa dạng để thu hút và học tập có hiệu quả như học ở trong lớp, ngoài lớp, học trong trường và ngoài trường, học ở nhà và ở cộng đồng. Đặc biệt, học tập phải có thực hành, ứng dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống.

3. Dạy học tích hợp liên môn có ưu điểm gì khi dạy học sinh

Nếu  như cách dạy cũ còn nhiều đơn điệu, thiên về lý thuyết nhiều hơn thực hành, dạy học rập khuôn, máy móc sẽ khiến học sinh bị hạn chế sức sáng tạo, óc tưởng tượng thì dạy học tích hợp liên môn đã khiến học sinh hứng thú hơn trong giờ dạy học, giúp các em hiểu bài học sâu sắc ở nhiều khía cạnh hơn. Thêm nữa, các em có thể vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào thực tiễn tốt hơn. Từ đó, học sinh sẽ trở nên năng động hơn, biết tư duy vận dụng kiến thức các môn học khác nhau vào trong cuộc sống, tăng cường tư duy tổng hợp, khả năng tự nghiên cứu, tự học tốt hơn. Học sinh học kiến thức một cách linh hoạt, vận dụng theo cách riêng của mình.

Như vậy, học theo phương pháp tích hợp liên môn sẽ giúp học sinh không phải học thuộc kiến thức một cách máy móc và khó khăn mà sẽ ghi nhớ tốt hơn trong quá trình vận dụng vào các tình huống thực tiễn trong cuộc sống. Do đó, học sinh sẽ hứng thú hơn, yêu thích tiết học hơn.

Khi nhiều môn học được tích hợp trong một chủ đề không chỉ khiến học sinh được học kiến thức sâu rộng, nhìn vấn đề ở nhiều góc độ bình diện mà còn giảm bớt thời gian, công sức học lại nhiều lần một nội dung kiến thức gây nhàm chán và quá tải cũng như khó vận dụng vào thực tiễn với kiến thức đơn lẻ.

>> Nếu như bố mẹ đang cần gia sư dạy kèm tại nhà cho con để giúp con học tập tốt hơn thì hãy đăng ký ngay trên vieclam123 nhé.

4. Dạy học tích hợp liên môn mang lại những ưu điểm gì cho giáo viên

Khi dạy học tích hợp liên môn, giáo viên sẽ phải tìm hiểu thông tin nhiều hơn để chuẩn bị cho bài học chứ không chỉ giảng dạy kiến thức một môn học như trước. Điều này có thể tạo ra một chút khó khăn đối với thầy cô nhưng sẽ không khó khắc phục. Bởi vì:

* Trong bài giảng của mình dù là dạy môn học nào đi chăng nữa, giáo viên cũng thường phải dạy thêm những kiến thức liên quan của những môn học khác ở bên ngoài để bổ sung cho chủ đề của bài học dạy cho học sinh. Vì vậy, mỗi giáo viên không chỉ có sự am hiểu về riêng môn học mình dạy mà còn có những kiến thức liên môn khác được tích lũy trong quá trình dạy học nhiều năm của bản thân.

* Đồng thời, việc dạy và học hiện nay không đơn thuần là giáo viên giảng bài còn học sinh ở dưới lớp ghi chép như trước theo chương trình phân công của bộ giáo dục nữa. Hiện nay, giáo viên sẽ vừa truyền đạt kiến thức vừa là người kiểm tra, tổ chức và định hướng học tập cho học sinh của mình.

* Với cách dạy học tích hợp liên môn này, các giáo viên giảng dạy những môn học liên quan có thể chủ động, thuận tiện hơn khi cùng hỗ trợ, phối hợp với nhau trong dạy học.

Như vậy, dạy học tích hợp liên không chỉ giảm tải cho học sinh mà còn cho cả giáo viên. Theo đó, các bài học sẽ được dạy theo các chủ đề liên môn với kiến thức nhiều môn học liên quan. Từ đó, giáo viên sẽ được bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, nghiệp vụ sư phạm giúp tạo ra đội ngũ giáo viên có kiến thức sâu rộng, không chỉ trong môn mình dạy chuyên trách mà kiến thức liên môn, kiến thức tích hợp. Ở các trường sư phạm, những thầy cô tương lai cũng được đào tạo dạy học tích hợp liên môn bài bản trong khóa học đào tạo chính quy của mình.

5. Những khó khăn – nhược điểm của dạy học tích hợp liên môn

Khó khăn của dạy học tích hợp liên môn có thể gặp ở giáo viên. Nhưng chủ yếu ở vấn đề tâm lí. Trên thực tế, dạy học tích hợp liên môn không quá khó đối với người dạy xét về cả cách dạy và kiến thức.

Đồng thời, trước đó, bộ GD-ĐT có chỉ đạo về nội dung giáo dục tích hợp dạy học nhiều môn học trong chương trình dạy phổ thông xen kẽ như giáo dục pháp luật, đạo đức, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, giáo dục phòng chống tham nhũng, bảo vệ môi trường… Tóm lại rất đa dạng nội dung kiến thức tích hợp yêu cầu giáo viên dạy trong bài học của mình nhằm giúp học sinh trang bị đa dạng kiến thức liên quan trong cuộc sống cho các em.

Để hỗ trợ giáo viên dạy học tích hợp liên môn, bộ GD-ĐT đã có những đợt tập huấn giáo viên chuyên về đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá, kiểm tra theo tiêu chí giúp phát triển năng lực của học sinh. Bài giảng của giáo viên cần tập trung xây dựng các chủ đề dạy học trong môn học cụ thể. Chủ đề liên môn, tích hợp cần phù hợp với phương pháp dạy tích cực, phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện thực tế của trường và địa bàn mình.

Cách dạy học tích hợp liên môn còn có mục đích nâng cao chất lượng chuyên môn và sinh hoạt tổ chuyên môn cho giáo viên giảng dạy. Đồng thời, đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá, kiểm tra nhằm phát triển năng lực của học sinh và giúp giáo viên, cán bộ quản lý chủ động trong xây dựng chủ đề, chọn kiến thức trong môn học, chọn các chủ đề tích hợp, liên môn.

6. Những điều cần lưu ý khi dạy học tích hợp liên môn

Khi dạy học tích hợp liên môn, bạn cần chú ý tới một số vấn đề sau đây:

Hiểu tích hợp liên môn không phải là tích hợp đa môn. Bởi những kiến thức của môn học khác chỉ có vai trò bổ sung thêm cho chủ đề của bài học.

Không phải bài học nào cũng có thể hay phải áp dụng cách dạy tích hợp liên môn

Dạy học tích hợp liên môn không phải dạy theo từng bài mà sẽ giảng dạy theo chủ đề xuyên suốt nhiều bài.

Dạy học tích hợp liên môn không phải là phương pháp mới. Bởi tích hợp liên môn đã từng được áp dụng trong giảng dạy trước đó như liên hệ thực tế, tính thời sự, tư tưởng của chủ đề bài học.

7. Khi dạy học tích hợp liên môn, giáo viên cần chuẩn bị gì?

Mặc dù dạy tích hợp liên môn nhưng giáo viên cũng không cần phải tìm hiểu thêm quá nhiều về kiến thức. Vì nội dung chính của chủ đề bài học vẫn thuộc môn học đó đúng chuyên môn dạy từ trước tới nay của thầy cô. Đồng thời, nhiều khóa tập huấn về kiến thức mới của phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực liên môn kết hợp với IT, thiết bị điện tử phục vụ đã được triển khai tới giáo viên.

Do đó, với chuyên môn tốt về môn học cùng những kĩ thuật, thiết bị phục vụ công việc giảng dạy, giáo viên hoàn toàn có thể triển khai. Bạn cần vận dụng kiến thức, khả năng của mình để dạy học tích hợp liên môn bao gồm:

* Đề ra và xây dựng chủ đề dạy học có tích hợp liên môn

* Qua mỗi chủ đề bài học, xác định được năng lực, tiềm năng có thể phát triển cho học sinh tốt nhất

* Thực hiện biên soạn các câu hỏi.

* Ra bài tập đánh giá năng lực học sinh trong dạy học

* Thiết kế tiến trình dạy học với các hoạt động học của học sinh

* Tổ chức dạy học để dự giờ

* Phân tích, rút kinh nghiệm

Lưu ý những nội dung này cũng chính là trọng tâm sinh hoạt tổ/nhóm chuyên môn nêu trong hướng dẫn. Buổi sinh hoạt tổ nhóm nên được tổ chức 2 chủ đề/học kì. Đây là những buổi huấn luyện tốt cho giáo viên trong tổ bộ môn ở các nhà trường.

Ngoài ra, giáo viên còn cần tăng cường giao lưu với các đồng nghiệp ở các tỉnh khác, trường khác qua các diễn đàn trên mạng mà bộ GD-ĐT mới xây dựng.

Nhìn chung, trong thời đại nền kinh tế tri thức và thay đổi nhanh chóng không chỉ về mặt khoa học công nghệ mà còn cả cuộc sống xã hội như hiện nay, mỗi người luôn cần phải học tập, học nữa học mãi như Lê-nin từng nói. Học sinh cũng vậy, các em phải học rất nhiều môn học, khối lượng kiến thức khổng lồ, số lượng bài tập dày đặc nhiều hơn bao giờ hết so với các thế hệ học sinh trước kia. Do đó, cách dạy học tích hợp liên môn được phát triển giúp các em có cách học tập hiệu quả hơn, hiểu kiến thức và vận dụng vào thực tiễn đồng thời cũng như giảm tải việc học, thời gian học đi.

Có rất nhiều vấn đề mà bạn cần quan tâm tới nội dung dạy học tích hợp liên môn. Hy vọng bài viết ở trên đã cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết.

>> Tham khảo thêm: