Chuối có dòi là vì sao

Bệnh trên cây chuối do nhiều nguyên nhân có thể do virus, do vi khuẩn, do nấm mốc. 
 

1. Nhóm bệnh trên cây chuối do vius gây ra :

Bệnh chùn đọt chuối, bệnh khảm lá chuối, bệnh sọc chuối. Đối với nhóm bệnh này hiện không có thuốc trị, thời gian từ khi cây chuối bị nhiễm bệnh đến khi phát hiện bệnh ra bên ngoài kéo dài 3 – 4 tháng nên khi phát hiện bệnh cần phải đào bỏ ngay và xử lý đất thật cẩn thận (đào hố chôn rồi rắc vôi, đem đốt bỏ ...) trước khi trồng lại phải rắc vôi xử lý sau 1 tháng mới trồng lại.

a. Bệnh chùn đọt (Bunchy top virus):

Cây bị bệnh lá mọc chụm lại ở ngọn thân giả, lá nhỏ, bìa bị vàng, mép lá uốn cong, cuống lá ngắn lại. Trên phiến lá có các sọc xanh lợt chạy song song với các gân phụ.

b. Bệnh khảm lá

(CMV: Cucumber Mosai Vius): Bệnh do virus gây hại. Cây bị bệnh lá có sọc vàng từ ngoài bìa lá vào cuống lá, cây phát triển kém, khi phát hiện cây bị bệnh cần phải đào bỏ và xử lý ngay để tránh lây nhiễm.

c. Bệnh sọc lá chuối (CSV):

 Bệnh do virus gây hại. Các bệnh do virus gây hại đều có khả năng truyền từ cây này sang cây khác, bệnh lây lan trực tiếp qua con giống và trung gian truyền bệnh như rầy mềm sống ở các bẹ lá chuối, tuyến trùng trong đất truyền virus từ cây này sang cây khác hoặc trong quá trình đánh tỉa con chuối, cắt lá chuối...

Biện pháp phòng trừ bệnh chuối do virus

: Trong trường hợp vườn chuối đã bị bệnh và đang có chiều hướng lây lan rộng, cần tiến hành ngay một số biện pháp sau: - Vệ sinh vườn sạch sẽ tạo độ thông thoáng cho vườn chuối, cắt bỏ và thu gom các lá già để tiêu hủy, không tủ vào gốc. - Đào bỏ các cây bị bệnh nặng, nhặt hết cả củ để tiêu huỷ đồng thời phun trừ rệp bằng các loại thuốc Sherpa, Pyrinex, Fenbis, Sago super. Phun ướt đều lá, thân và gốc cây chuối. - Không sử dụng cây con ở vườn đã bị bệnh để làm giống. - Nếu vườn bị bệnh nặng nên phá bỏ và trồng cây khác trong khoảng 1 năm sau mới trồng lại chuối được

Một số giống chuối kháng bệnh cực tốt  Giống Chuối Tây, Giống Chuối Tây Thái- ,Giống Chuối Tiêu Hồng- 

2 Nhóm bệnh do vi khuẩn:

a. Bệnh đốm lá hay bệnh cháy lá: 

Do nấm Sigatoka vàng (Mycosphaerella musicola) và Sigtoka đen (Mycosphaerella fijiensis), bệnh gây hại trên lá tạo ra những hình bầu dục có màu nâu với viền vàng rất rõ (Sigatoka vàng). Đối với Sigatoka đen những đốm bệnh có màu sậm hơn và xuất hiện ở mặt dưới của lá. Bệnh phát triển mạnh vào những tháng mùa mưa và mùa có sương, ẩm ướt, bệnh nặng ảnh hưởng tới năng suất cây.

Biện pháp phòng trị: Vệ sinh vườn sạch sẽ, cắt tỉa lá già và lá bị bệnh đem đốt, thoát nước tốt cho vườn chuối trong mùa mưa. Phun các thuốc gốc đồng hay Benomyl, macozeb, Zineb, Kocide, Tilt, Score, Anvil... phun từ 2 – 4 lần trong mùa mưa.

b. Bệnh héo rũ Panama ( Fusarium oxysporumf):

Cây chuối bị nhiễm bệnh Panama thường có hiện tượng vàng từ lá già lên các lá non. Triệu chứng vàng phát triển từ bìa lá và lan vào hướng gân lá. Lá bị bệnh thường héo, cuống gãy và lá treo trên thân giả, đôi khi cuống lá cũng bị gãy ở phần giữa phiến lá. Trên các lá già bị héo khô quanh thân giả, chỉ còn một số lá đọt xanh và mọc thẳng, các lá đọt này có màu xanh nhạt hơi vàng hoặc bị méo mó, nhăn nheo, cuối cùng khô héo. Cây bị bệnh chết nhưng thân không ngã đổ, các bẹ ngoài bị nứt dọc, các chồi con vẫn phát triển xung quanh nhưng sau đó cũng bị héo rụi. Cắt ngang thân giả sẽ thấy các bó mạch có màu nâu vàng, cắt ngang thân thật (củ chuối) các mạch có màu đỏ nâu và bốc mùi hôi. Nấm bệnh lưu tồn trong đất và các cây bệnh. Nấm có thể sống hoại sinh trong củ chuối và các bộ phận khác một thời gian dài, lây lan chủ yếu theo cây chuối con và đất có mang mầm bệnh. Nấm bệnh xâm nhập chủ yếu qua chóp rễ hoặc qua vết thương ở rễ. Sau khi xâm nhập, nấm sẽ phát triển trong mạch mọc làm cho cây bị vàng héo.

Xem thêm tại bài viết  Kỹ thuật phòng trừ bệnh cháy lá hại chuối 

Biện pháp phòng trị: 

Thường xuyên kiểm tra vườn và vệ sinh vườn sạch sẽ, cắt bỏ những lá bệnh đem đốt, thoát nước tốt. Phun các thuốc gốc đồng hay Benomyl, macozeb, Zineb, Kocide, Tilt, Score, Anvil....vào mùa mưa thì 2 – 4 tuần phun 1 lần. - Nên chọn đất có độ pH hơi kiềm để trồng chuối. - Không dùng chuối con ở các vườn bị bệnh làm giống, gọt sạch rễ và đất ở gốc trước khi trồng. - Nên bón vôi vào các hố trồng, có thể nhúng gốc chuối con vào dung dịch Bordeaux hay các thuốc gốc đồng như: Funguran, COC 85, Kocide... - Khi phát hiện cây bệnh nên đào bỏ các gốc bệnh và rải vôi khử đất. - Nếu vườn chuyên canh chuối mà bị bệnh nặng nên ngưng canh tác, cho ngập nước từ 2-3 tháng để diệt mầm bệnh.

- Tưới thuốc vào đất ở các vườn chuối con bằng các loại thuốc như Benomyl, macozeb, Zineb, Kocide, Tilt, Score, Anvil...

3. Nhóm bệnh trên quả chuối: 

Gồm bệnh đốm đen (Fruit Freckle) và bệnh chấm đen (Deigh toniella speckle), bệnh rỉ nước ở quả chuối.

Bệnh đốm đen và bệnh chấm đen trên trái chuối

Hai bệnh này thường xảy ra cùng 1 lúc trên cùng một buồng chuối. Bệnh lây nhiễm từ lá mang bệnh truyền qua buồng chuối. Vào mùa mưa khi ẩm độ không khí cao bệnh phát triển mạnh.
Những đốm đen trên quả chuối dân thường gọi là đốm trứng cuốc nhưng thực tế là do nấm bệnh, bệnh này không ảnh hưởng tới chất lượng quả chuối nhưng làm mất vẻ đẹp thẩm mỹ của quả chuối nên không xuất khẩu được.

Sùng đục củ và thân chuối hay sâu vòi voi thân củ (Cosmopolites sordidus):

Đây là loại sâu nguy hiểm gây hại cho vườn chuối. Quan sát vườn chuối thấy trên thân cây chuối có nhiều lỗ nhỏ xì mủ ra đó là sâu đục thân chuối. Sâu đục thân chuối làm trái không phát triển, nếu vào sâu trong lõi chuối sẽ làm gãy đổ buồng chuối ... sử dụng Furadan hay Basudin rải trên gốc chuối, hoặc dùng bả mồi là những khúc thân chuối bổ đôi úp quanh gốc để bắt thành trùng, kết hợp phun xịt thuốc.

Rệp muội hay rầy mềm (Pentalonia nigronervosa):

Có kích thước rất nhỏ, dài khoảng trên 1mm, màu nâu đen, có cánh hoặc không có cánh. Rệp thường sống tập trung trong các bẹ lá già gần mặt đất, khi mật độ cao rệp bám cả trên ngọn chuối và cây chuối con, chích hút nhựa làm ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây chuối và truyền bệnh virus. Chất bài tiết của rệp là môi trường cho nấm bồ hóng phát triển làm đen lá và buồng chuối. Vòng đời rệp rất ngắn, trung bình chỉ 10-13 ngày nên khi gặp điều kiện thuận lợi rệp phát triển số lượng khá nhanh. Trong vườn chuối bị bệnh sẽ phát hiện thấy có rệp. Đây là một trong những tác nhân chính làm lây lan bệnh chùn đọt chuối và bệnh khảm lá chuối. Trong trường hợp vườn chuối đã bị bệnh và đang có chiều hướng lây lan rộng, cần tiến hành ngay một số biện pháp như: - Vệ sinh vườn sạch sẽ thông thoáng, cắt bỏ và thu gom các lá già ra ngoài vườn để tiêu hủy, không tủ vào gốc. - Đào bỏ các cây bị bệnh nặng, nhặt hết cả củ, đồng thời phun trừ rệp bằng các loại thuốc Sherpa, Pyrinex, Fenbis, Sago super. Phun ướt đều lên cả lá, thân và gốc cây chuối. Không dùng cây con ở vườn đã bị bệnh để làm giống. Nếu vườn bị bệnh nặng phải phá bỏ trồng cây khác trong khoảng 1 năm mới trồng lại chuối được.

6. Bù lạch (Chysannoptera thripidae):

Thành trùng rất nhỏ, có màu nâu hay đen thường tập trung ở các lá bắc để chích hút các trái non, làm trái có những chấm màu nâu đen.

7. Sâu cuốn lá (Erionata thorax):

Xịt thuốc hoặc ngắt bỏ các lá bị cuốn và giết sâu.

8. Bọ giáp ( Basilepta robusta):

Bọ hình bầu dục dài khoảng 8 -10mm có cánh màu nâu sẫm hoặc xanh đen óng ánh. Bọ trưởng thành ban ngày thường giả chết, tập trung ở các ngọn chuối ăn lá non, quả chuối mới trổ tạo thành các vết xước ở quả chuối, khi quả lớn thành sẹo, hay những vết ghẻ làm giảm giá trị khi bán.

9. Phòng trị tuyến trùng hại rễ:

Bằng cách loại cây bệnh ra khỏi vườn, rải Basudin hay Furadan, Mocap... vừa phòng trị sâu vòi voi và tuyến trùng. Phải khử đất và xử lý con chuối giống trước khi trồng

10. Quản lý cỏ dại và vệ sinh vườn chuối

Trong năm đầu tiên trồng chuối, nông dân có thể tận dụng đất để trồng những cây họ đậu khác để hạn chế cỏ dại. Không nên trồng những cây họ bầu bí, cà, ớt.

11. Thu hoạch và bảo quản:

Tùy theo cây con và chế độ chăm sóc, bón phân, tưới nước thông thường. Từ trồng đến trổ khoảng 7 -10 tháng, từ trổ đến thu hoạch buồng khoảng 110 – 130 ngày tùy theo thời vụ và thị trường đòi hỏi. Thường độ chín của quả được xác định qua màu sắc vỏ, độ no đầy và góc cạnh của trái.

Lúc thu quày tránh làm cho trái bị trầy xước, dùng bao gai mềm bọc buồng chuối lại để tránh trầy xước khi vận chuyển.

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

Kinh hoàng căn bệnh tiêu diệt chuối toàn cầu

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Căn bệnh sát thủ bất ngờ xuất hiện. Nó lây lan bằng phương thức "vô hình", từ trước khi triệu chứng bệnh xuất hiện. Khi căn bệnh lan rộng, cũng đã là quá muộn, không thể kiểm soát nữa. Không có thuốc chữa. Cuộc sống không bao giờ quay lại như cũ.

Bạn nghe thấy chuyện như vậy có quen thuộc không?

Món bánh chuối cả thế giới mê trong thời Covid-19

50 loại thực phẩm bổ nhất cho sức khỏe

Ly cà phê của bạn ra sao nếu Colombia có dịch bệnh?

Mặc dù câu chuyện bên trên nghe cực kỳ giống với đại dịch Covid-19, nhưng thực ra tôi đang kể về căn bệnh Tropical Race 4 (TR4), lây lan ở chuối.

Căn bệnh này còn được biết với tên gọi "Bệnh Panama", là loại nấm lây lan đầy các trang trại trồng chuối 30 năm qua. Nhưng trong thập niên vừa rồi, đại dịch này thình lình tăng tốc, lan từ Châu Á đến Úc, đến Trung Đông, đến Châu Phi, và gần đây nhất là lây đến Châu Mỹ Latin, nơi đa số chuối sẽ được xuất khẩu đến những siêu thị khắp thế giới ở Bắc Bán cầu.

Đến nay, căn bệnh đã xuất hiện ở hơn 20 quốc gia, gây ra nỗi lo sợ cơn "đại dịch chuối" xuất hiện và tạo ra tình trạng thiếu hụt loại trái cây mà cả thế giới ưa thích.

Các nhà khoa học khắp thế giới đang làm việc không ngừng cố tìm ra phương thức chữa trị, bao gồm cả việc tạo ra loại chuối biến đổi gen (GM) và chế tạo vaccine.

Nhưng cũng giống như đại dịch Covid-19, câu hỏi không chỉ là liệu ta có tìm ra phương thức chữa trị không, mà còn là bằng cách nào ta có thể sống với trạng thái "bình thường mới", sẽ làm thay đổi chuối vĩnh viễn?

Nơi đầu tiên ta cần xem xét tìm kiếm thông tin là nguồn gốc của loài chuối hiện đại mà tất cả chúng ta điều biết. Lịch sử của chuối cho thấy điều gì vừa xảy ra nếu ta phớt lờ dịch bệnh.

Đây không phải là lần đầu tiên chuối đối mặt với tình trạng diệt chủng, Fernado García-Bastidas, nhà nghiên cứu sức khỏe cây trồng về căn bệnh TR4 ở Đại học Wageningen ở Hà Lan trước khi chuyển đến làm việc ở một công ty gene cây trồng Hà Lan để nỗ lực tìm cách chữa trị căn bệnh này, nói.

Vào thập niên 1950, ngành công nghiệp chuối đã bị tàn phá vì "một trong những trận đại dịch thực vật tồi tệ nhất trong lịch sử", khi Bệnh Panama lần đầu tiên tấn công. Bệnh nấm này bắt nguồn từ Châu Á, nơi nó đồng tiến hóa với chuối, trước khi lan rộng đến những trang trại trồng chuối khổng lồ khắp Trung Mỹ.

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Cây trồng bị bệnh phải bị chặt bỏ để tránh tình trạng nấm lây lan

Lý do khiến căn bệnh này tàn phá khủng khiếp, theo García-Bastidas, là vì chuối đều thuộc một giống duy nhất, gọi là Gros Michel hay còn gọi là "Mike Bự".

Dịch Covid-19 sẽ thay đổi thế giới chúng ta thế nào

Làm sao để giữ cơ thể không mắc Covid-19?

Chế độ ăn thuần chay có tốt cho sức khỏe?

Giống chuối xuất khẩu này được ngành công nghiệp trồng chuối đang phát triển chọn vì nó cho ra quả chuối to và thơm ngon, có thể cắt khỏi cây từ khi chưa chín, giúp cho người ta vận chuyển loại trái cây thơm ngon và nhanh bị hư hỏng này trên quãng đường dài, trong quá trình vận chuyển chuối tiếp tục chín dần.

Mỗi cây chuối đều được nhân giống để cho ra cả kích cỡ, hình dáng, lấy từ chồi mọc lên từ củ chuối của cây mẹ - giúp loài cây này dễ nhân rộng hàng loạt. Điều đó có nghĩa là các cây chuối gần như giống hệt nhau về gene, giúp trồng ra những quả chuối gần giống nhau và có chất lượng thống nhất.

Từ quan điểm kinh doanh, đây giống như chứng chỉ in tiền, nhưng từ quan điểm dịch tễ, thì đặc tính này hứa hẹn một trận dịch bệnh sẽ ập đến.

Hệ thống sản xuất chuối có nền tảng yếu ớt dựa trên số lượng nguồn gene cực kỳ hạn chế, khiến cây chuối dễ bị bệnh hơn, García-Bastidas nhận định.

Bạn sẽ nghĩ ngành công nghiệp này hẳn đã học được một bài học. Nhưng có thể bạn đã nhầm.

Cuộc tìm kiếm giống chuối khác thay thế cho giống chuối xuất khẩu Gros Michel có thể chống lại bệnh Panama đã bắt đầu.

Đến thập niên 1960, một giống chuối xuất khẩu có tên là Cavendish cho thấy dấu hiệu kháng bệnh có thể cứu ngành công nghiệp trồng chuối. Giống chuối được đặt tên theo Đệ Thất Công tước Xứ Devonshire, William Cavendish, người đã trồng cây chuối này trong nhà kính của mình ở Chathsworth House (ngày nay ở đó vẫn còn một cây). Đó là giống chuối có thể được vận chuyển đi từ lúc còn xanh - dù nó có vị nhạt hơn chuối Gros Michel.

Trong chỉ vài thập niên, nó đã trở thành giống chuối nhân bản gene cho ngành công nghiệp trồng chuối đến tận ngày nay.

Tuy nhiên, với các nhà khoa học hồi hộp theo dõi những đồn điền trồng chuối khổng lồ ngày càng được mở rộng thì chuyện bệnh dịch mới bùng phát chỉ còn là vấn đề thời gian.

Hẳn là vậy, vào thập niên 1990, một nhánh di truyền mới của bệnh Panama có tên là TR4 xuất hiện, một lần nữa lại từ Châu Á, và nó là sát thủ kinh hoàng đối với chuối Cavendish.

Lần này, với nền kinh tế toàn cầu hóa, nơi các nhà nghiên cứu, nông dân và người tham quan trang trại chuối có thể bay đi bay lại khắp thế giới, thì căn bệnh lây lan còn nhanh hơn trước.

Nguồn hình ảnh, Getty Images

García-Bastidas hoàn thành bằng tiến sĩ của mình về bệnh TR4 ở Đại học Wageningen. Ông gọi căn bệnh chuối thời hiện đại, vốn tấn công lên hệ thống mạch máu của thân cây và gây ra tình trạng héo rũ và chết cây, là "đại dịch".

"Không còn nghi ngờ gì chuối là một trong những loại trái cây quan trọng nhất thế giới và là nguồn lương thực chính cho hàng triệu người tiêu dùng," ông chia sẻ. "Ta không thể đánh giá thấp tác động mà đại dịch TR4 đang gây ra với an ninh lương thực."

García-Bastidas cũng là người đầu tiên phát hiện ra bệnh TR4 ở ngoài Châu Á, là ở Jordan vào năm 2013.

Từ đó ông đã "cầu mong" căn bệnh này không xuất hiện ở các quốc gia đang phát triển, nơi chuối là nguồn lương thực chính. Nhưng căn bệnh đã xuất hiện ở Châu Phi, sau khi được phát hiện ra là nó có tồn tại ở Mozambique.

Lý do bệnh TR4 cực kỳ chết chóc là vì, căn bệnh này giống với Covid-19, nó lây lan "trong âm thầm", dù với tốc độ thời gian khác nhau.

Một cây chuối mắc bệnh vẫn trông có vẻ khỏe mạnh đến một năm trước khi xuất hiện những dấu hiệu như lá vàng và héo úa. Nói cách khác, đến khi bạn nhận ra cây có bệnh cũng là lúc quá trễ rồi, căn bệnh có lẽ đã lây lan qua những bào tử trong lòng đất, dính lên giày, thân cây, máy móc hoặc động vật.

García-Bastidas là người từ Colombia, biết rằng bệnh TR4 cuối cùng sẽ xuất hiện ở những đồn điền trồng chuối lớn ở Nam Mỹ.

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Một số trang trại chuối cố gắng tránh bệnh TR4 lây lan bằng cách bọc kỹ chuối trong túi

Vào năm 2019, cơn ác mộng tồi tệ nhất của ông biến thành hiện thực - ông nhận được một cuộc gọi từ trang trại ở Colombia. Các cây chuối xuất hiện tình trạng vàng lá và họ muốn gửi ông một số mẫu xét nghiệm.

"Cứ như một giấc mộng tồi tệ vậy," ông kể lại. "Phút này tôi đang ở nông trại, phút sau là phòng thí nghiệm, và kế tiếp tôi phải giải thích cho bộ trưởng của chính phủ Colombia là điều tồi tệ nhất đã xảy ra. Trong thời gian rất dài tôi không thể nào ngủ ngon. Thật đau đớn."

Giống như mọi quốc gia gặp phải dịch bệnh TR4, Colombia giờ đây đang cố làm chậm lại đợt bùng phát trong khi thế giới hồi hộp quan sát dấu hiệu căn bệnh lan ra ở phần còn lại của Châu Mỹ Latin và vùng Caribean.

Vì vẫn chưa có cách nào chữa trị, tất cả những gì người ta có thể làm là cách ly nông trại nhiễm bệnh và áp dụng những biện pháp an ninh sinh học như tẩy trùng giày ủng nông dân, tránh di chuyển cây giữa các trang trại. Nói cách khác, cây chuối cũng được rửa tay và giãn cách xã hội như bạn vậy.

Trong khi đó thì cuộc đua tìm kiếm phương thuốc chữa trị vẫn tiếp tục.

Ở Úc, các nhà khoa học đã phát triển loại chuối Cavendish biến đổi gene có thể chống lại bệnh TR4. Quỹ Bill and Melinda Gates cũng đang hỗ trợ nghiên cứu chuyển đổi gene. Tuy nhiên, dù có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy thực phẩm biến đổi gene an toàn nhưng chuối khó có khả năng xuất hiện trên kệ hàng siêu thị gần nơi bạn sống trong thời gian sớm nhất vì các nhà làm luật và công chúng vẫn còn nhiều nghi ngờ.

Với García-Bastidas, người giờ đây làm việc ở công ty nghiên cứu tên KeyGene vốn có hợp tác gần gũi với Đại học Wagengingen, trái cây biến đổi gene là "cách chữa bệnh dễ dàng" giúp giải quyết vấn đề này trong 5 -10 năm tới. Tuy nhiên, cách này không giải quyết được tận gốc vấn đề, đó là toàn bộ ngành công nghiệp trồng chuối dựa trên một giống chuối duy nhất nhân bản ra.

Thử nghiệm chỉ mới được phát triển gần đây nhằm theo dõi bệnh TR4, vì chuối ít nhận được các quỹ nghiên cứu hơn so với các loại cây lương thực khác.

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Thay vào đó, García-Bastidas muốn giới thiệu đa dạng các giống chuối hơn để chuối có khả năng chống lại các loại bệnh như TR4 tốt hơn.

Ông chỉ ra rằng có hàng trăm loại chuối với tiềm năng canh tác trên thế giới. Tại sao không sử dụng chúng?

Ở một số nước Ấn Độ, Indonesia và Philippines người dân đã ăn hàng chục giống chuối khác nhau, tất cả đều có vị khác nhau, mùi hương và kích cỡ khác nhau.

Nhưng vấn đề nằm ở chỗ chúng khó trồng và xuất khẩu ở quy mô lớn như chuối Cavendish, vốn là giống chuối đã được lai tạo để có thể vận chuyển xuyên đại dương.

Ở phòng thí nghiệm tại Hà Lan, García-Bastidas và đồng nghiệp đang sử dụng công nghệ mới nhất trong chuỗi di truyền DNA để xác định các gene chống bệnh TR4 và lai tạo ra các loại chuối có thể chống chịu dịch bệnh, cũng như có triển vọng thương mại.

"Ta có hàng trăm giống táo," ông chỉ ra. "Tại sao không bắt đầu đưa ra những giống chuối khác nhau?"

Hy vọng lớn nhất là loại chuối có khả năng chống dịch bệnh để xuất khẩu sẽ xuất hiện trong trong 5-10 năm kế tiếp. Nhưng đây không phải là viên đạn bạc. Sau khi đối mặt với không chỉ một mà là những hai đại dịch trong thế kỷ vừa rồi, lần này ngành công nghiệp trồng chuối phải nhìn xa hơn là chỉ giới thiệu một giống chuối nhân bản mới.

Dan Bebber, phó giáo sư về sinh thái tại Đại học Exeter, đã dành ba năm vừa qua nghiên cứu về thách thức với chuỗi cung ứng chuối, trong một dự án tên BananEx do chính phủ Anh Quốc tài trợ. Ông cho biết cách tốt nhất giúp ngành chuối thoát khỏi bệnh TR4 là thay đổi cách canh tác chuối.

Hiện thời chuối Cavendish được trồng độc canh ở quy mô lớn, có nghĩa là không chỉ có bệnh TR4 mà bệnh gì cũng có thể lây lan nhanh. Trong một mùa tăng trưởng, chuối có thể được phun xịt thuốc chống nấm từ 40 đến 80 lần.

"Điều này có thể gây ra tác động rất lớn đến hệ vi sinh vật trong đất," Bebber chia sẻ. "Để chăm sóc chuối bạn phải chăm sóc đất."

Bebber chỉ ra rằng nhiều báo cáo từ Philippines cho thấy nông trại hữu cơ tốt hơn khi chống chọi với bệnh TR4 vì vi sinh vật trong đất có thể chống lại tình trạng lây nhiễm.

Ông cũng nói đồn điền chuối nên tìm cách thêm vào những sinh vật hữu cơ, và có lẽ nên trồng thêm các loại cây theo mùa giữa các hàng cây chuối để tăng cường nơi trú ẩn và độ màu mỡ, sử dụng vi sinh vật và côn trùng thay vì hóa chất trong "kiểm soát sinh học" và để dư thêm nhiều khoảng đất hoang để khuyến khích sinh vật hoang dã sinh sống.

Cách làm này có thể khiến chuối đắt tiền hơn, nhưng về lâu dài cách làm này bền vững hơn.

Theo Bebber, hiện thời chuối đang quá rẻ tiền. Không chỉ vì chi phí môi trường trong tình trạng độc canh sử dụng nhiều hóa chất đã không được tính đến, mà chi phí xã hội như nông dân thường được thuê với lương rất thấp.

Quỹ từ thiện Banana Link, vốn đã lên chiến dịch về vấn đề này, cáo buộc các siêu thị "chạy đua xuống đáy" buộc giá cả chuối cứ giảm xuống và giảm xuống thấp, thỏa hiệp với vấn đề môi trường, sức khỏe nhân công, và sau cùng là sức khỏe của những cánh đồng chuối.

Việc kinh doanh, buôn bán chuối một cách công bằng đã ít nhiều giúp đảm bảo công nhân làm việc trong lĩnh vực trồng chuối được chi trả thỏa đáng, nhưng Bebber cho biết các công nhân nay bắt đầu đòi hỏi được trả công cao hơn.

Một lần nữa, ông cho biết điều này sẽ có tác động đến bệnh TR4 vì công nhân cần được trả lương công bằng để đảm bảo nông trại sẽ vận hành tốt hơn và phòng tránh được dịch bệnh.

"Trong nhiều năm chúng ta đã không tính đến chi phí xã hội và môi trường đối với chuối," ông lý giải. "Đã đến lúc phải chi trả công bằng, không chỉ cho công nhân và môi trường, mà còn vì sức khỏe của bản thân cây chuối."

Jackie Turner, nhà làm phim tại Mỹ, người đã đặt câu hỏi chuối được trồng ra sao kể từ khi bà làm việc ở đồn điền chuối khi là sinh viên, đồng tình rằng giải pháp đến từ sự công bằng và đa dạng.

Trong bộ phim có tên Bananageddon, bà trò chuyện với các nhà khoa học đang nỗ lực chặn đứng đại dịch TR4, các chuyên gia về an ninh lương thực cảnh báo sự thiếu hụt và công nhân trên đồn điền lo ngại về sinh kế của họ.

"TR4 rất giống với Covid-19 ở điểm không có thuốc gì trị được," bà chia sẻ. "Đó là kịch bản 'ngày tận thế' cho chuối."

Sau khi đi vòng quanh thế giới trong hai năm quan sát tác động mà bệnh TR4 gây ra, bà Turner tin rằng người ta cần phải canh tác chuối khác đi, nghĩa là cần phải đưa ra thêm nhiều giống chuối mới.

Bà cho biết cách này không chỉ tốt hơn cho môi trường và chống dịch bệnh, mà cũng tốt hơn cho cả người tiêu dùng nữa.

Cố gắng thuyết phục công chúng ủng hộ những đồn điền nhỏ trồng các giống chuối khác nhau, bà đã lập ra danh sách tên Banana List [Danh sách chuối].

Danh sách này có các cửa hàng bán nhiều giống chuối khác nhau, để người tiêu dùng có thể xem chúng ra sao và bắt đầu dần tạo ra nhu cầu.

Chẳng hạn, chuối lùn đỏ [Dwarf Red] có vị hơi giống như quả phúc bồn tử, chuối ngự [Lady Fingers] nhỏ hơn và ngọt hơn chuối Cavendish, hay chuối xanh Java, có vị như kem vanilla. Các loại chuối không chỉ ngon lành mà còn giúp tạo ra cách trồng trọt đa canh giúp chống chọi bệnh tật.

Với Turner, đại dịch xảy ra với chuối có thể đem lại hệ quả tích cực nếu nó buộc con người phải canh tác chuối theo cách thân thiện hơn với môi trường và ăn đa dạng nhiều loại trái cây hơn.

"Có thể ta sẽ ăn ít chuối hơn và phải trả nhiều tiền hơn," bà thừa nhận. "Nhưng bạn biết không, chúng sẽ là những loại chuối lành mạnh hơn."

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.