Saturday, July 26, 2014Bảng tính tuổi thọ trung bìnhĐể tính tuổi thọ trung bình của một nhóm dân số, người ta có nhiều cách, trong đó có cách dùng bảng sống. Dưới đây là bảng sống do GS Nguyễn Văn Tuấn xây dựng nên, xin được chia sẻ lại để các cán bộ ngành dân số sử dụng. Xin trân trọng cám ơn GS Nguyễn Văn Tuấn. Để bắt đầu tình toán, các bạn hãy điền số dân ở các độ tuổi vào cột Px, và số ca tử vong của độ tuổi đó ở cột dx. Trong bảng này, đó là các nhóm tuổi. Download tại đây Show  Một bác sĩ ở Quảng Nam viết thư hỏi cách tính tuổi thọ trung bình, mà anh đang lúng túng chẳng biết cách làm. Thật ra, đây là một vấn đề dân số học (demography) chứ không hẳn là vấn đề thống kê lâm sàng, nhưng cách tính tuổi thọ cũng được ứng dụng trong các nghiên cứu y khoa (mà tôi hi vọng sẽ có dịp bàn đến trong một bài sau), nên tôi muốn nhân dịp này giới thiệu vài nét chính về cách tính để bạn đọc cùng theo dõi. Tuổi thọ trung bình (thuật ngữtiếng Anh là life expectancy) là một chỉ tiêu rất quan trọng trong việc đánh giá một nền y tế quốc gia. Người ta thường so sánh tuổi thọtrung bình giữa các dân số trên thế giới hay giữa các địa phương trong cùng một nước để đề cập đến tình trạng bất bình đẳng/bình đẳng trong hệ thống y tế. Tuổi thọ trung bình được định nghĩa là số năm mà một trẻ em mới ra đời kì vọng sống sót trong quãng đời còn lại. Thật ra, trong thực tếtuổi thọtrung bình có thể ước tính cho bất cứ độ tuổi nào. Tuổi thọ trung bình có thể ước tính cho từng địa phương trong một thời gian nào đó. Ước tính tuổi thọ trung bình chỉcần hai số liệu: dân số và số tử vong cho từng độ tuổi (hay nhóm tuổi). Phương pháp tính toán rất đơn giản, đơn giản đến độ chúng ta chẳng cần đến một phần mềm thống kê (nếu có thì càng tốt), mà chỉ cần một phần mềm tính toán cơ bản như Excel cũng có thể tiến hành ước tính tuổi thọ trung bình. Ví dụ: Để minh họa cho cách tính toán, tôi sẽ lấy số liệu về tử vong trong một dân số thuộc một thị trấn ở Mĩ như sau. Bảng sau đây trình bày 3 cột số liệu: cột thứ nhất là nhóm tuổi; cột thứ hai là số dân số (Px đàn ông); và cột thứ ba (dx) là số tử vong cho từng nhóm tuổi. Chú thích ý nghĩa của từng cột như sau: x là tuổi khởi đầu. n là khoảng cách trong một nhóm tuổi, chẳng hạn như 1-4 thì khoảng cách là 4. ax là tỉ số năm trong khoảng tuổi mà những đối tượng tửvong đã sống trong độtuổi x và x+n. Thông thường giá trị này thường là 0.5, ngoại trừ đối với tuổi <1 thì 0.1. Mx là xác suất (hay tỉ số) tử vong trong nhóm tuổi, được tính bằng cách lấy dx chia cho Px. Chẳng hạn như tỉ lệ tử vong ở các đối tượng tuổi 85+ là 18.86%. qx là xác suất tử vong của các đối tượng sống đến độ tuổi x. Công thức tính xác suất này khá phức tạp một chút: qx = n×Mx/(1+n×(1 – ax)×Mx) px là xác suất sống sót trong độ tuổi x và x+n. Như có thể đoán được, px = 1 – qx. Chẳng hạn như nếu một cá nhân 5 tuổi, xác suất mà cá nhân này sống đến 10 tuổi là 0.9994 (tô màu đỏ). lx là số trẻmới ra đời. Đây là một con số“giả thuyết” cho một quần thể. Con số này được chọn để tiện cho việc tính toán, và thường bắt đầu bằng 100.000. Nói cách khác, chúng ta tưởng tượng rằng một quần thể 100.000 trẻ em mới sinh và theo dõi cho đến cuối đời. d là số tử vong trong 100.000 trẻ mới sinh, được ước tính bằng cách lấy lx nhân cho qx. L là số năm mà tổng số quần thể 100.000 trẻ em lúc mới sinh sống cho đến năm x. T là tổng số năm sống sau độ tuổi x. e là tuổi thọ trung bình, ước tính bằng cách lấy T chia cho L. Để sử dụng bảng trên, bạn đọc chỉcần nhập số liệu trong cột Px và dx. Tất cả các cột còn lại đã được “chương trình hóa” và kết quả(tuổi thọtrung bình) trình trong cột cuối cùng. Trong ví dụ trên tuổi thọ trung bình là 71.99 (hay 72) tuổi cho quần thể. Tất nhiên, chúng ta kì vọng rằng khi một cá nhân đã sống đến tuổi càng cao thì tuổi thọ trung bình cũng tăng theo. Chẳng hạn nhưkhi một cá nhân sống đến 85 tuổi thì bảng phân tích trên tiên lượng rằng cá nhân đó có thể sống thêm 5.3 năm (tức tuổi thọ 88.5 tuổi). Tất cảcác tính toán trên tôi đã cho vào một bảng Excel, và bạn đọc có thể tải xuống máy tính cá nhân để sử dụng. Quay lại với anh bạn bác sĩvùng múi ở Quảng Nam (anh tự giới thiệu như thế), tôi nghĩ anh có thể thu thập số liệu thống kê dân số huyện anh đang công tác và tính toán xem tuổi thọ trung bình của bà con huyện là bao nhiêu. Sau khi tính toán, tôi nghĩ (và đoán) rằng anh bạn sẽ có lí do yêu cầu Nhà nước tăng đầu tư cho ngành y tế của huyện và tỉnh Quảng Nam 6 yếu tố quyết định phần lớn tuổi thọ của bạnTheo chuyên gia Tâm lý, tiến sĩ Diana S Woodruff - Pak, khoa Thần kinh, Đại học Temple ở Philadelphia (Mỹ), sau hàng chục năm nghiên cứu về người già và tuổi thọ đã tổng hợp ra công thức tính tuổi thọ của mỗi người dựa trên những thói quen và đặc điểm của họ. Bài trắc nghiệm này giống như một chiếc máy tính có công thức, bạn muốn thử tính tuổi thọ của mình thì nên dùng giấy bút ghi chép cẩn thận theo hướng dẫn chi tiết sau đây. Xin lưu ý rằng khi mỗi câu hỏi được trả lời, số điểm sẽ được cộng hoặc trừ đi cho phù hợp và kết quả cuối cùng chính là câu trả lời. Đừng quên sử dụng số tuổi ban đầu của bạn để tính, nếu mục nào không liên quan, thì bỏ qua. Hãy bắt đầu với bước thứ nhất: Hãy bỏ ra 5 giây để tìm ra "tuổi thọ cơ bản" của bạn (tuổi thọ này là cơ bản, chưa bao gồm các yếu tố thói quen sinh hoạt cũng như chất lượng chăm sóc sức khỏe cao hay thấp của bạn). Bước thứ hai: Sau khi bạn xem bảng tính tuổi thọ trung bình cơ bản ở trên, lấy ra con số tuổi thọ của mình làm chuẩn. Ví dụ bạn là nam giới, bạn đang trong độ tuổi 30-39, thì số tuổi chuẩn của bạn là 74. Tiếp theo, bạn bắt đầu tính tuổi của mình dựa trên thói quen và đặc điểm riêng của cá nhân theo các câu hỏi ở 6 hạng mục dưới đây, bao gồm: Thói quen sinh hoạt, trạng thái tâm lý tinh thần, tình trạng hôn nhân, tình hình công việc, điều kiện môi trường sống và yếu tố di truyền. |
