Nhắc đến Thanh Lan, người ta nghĩ ngay đến nữ nghệ sĩ đa tài với nhan sắc khả ái, từng được xem là một nàng “công chúa” xinh đẹp trong giới nghệ thuật trước năm 1975. Thanh Lan có gương mặt duyên dáng, trẻ trung, nụ cười nồng hậu và đôi mắt đen láy. Điểm đặc biệt nhất trên khuôn mặt Thanh Lan được nhiều người nhớ tới là nốt ruồi duyên đặt ở khoé môi trên khuôn miệng tươi tắn.  Thanh Lan tên thật là Phạm Thái Thanh Lan, sinh ngày 1 tháng 3 năm 1948 tại Vinh, sau đó sống ở Hà Nội một thời gian trước khi cùng gia đình vào Sài Gòn năm 1953. Dù không được sinh ra trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật như nhiều nghệ sĩ khác, nhưng từ nhỏ Thanh Lan đã được cha mẹ đầu tư cho học hành và theo đuổi âm nhạc bài bản. Đó là vì cô được sinh ra trong một gia đình khá giả, cha mẹ lại là những người yêu thích nghệ thuật, luôn ủng con trong những bước đường nghệ thuật. Từ khi 9 tuổi, Thanh Lan đã theo học Piano với các sơ ở trường dòng Saint Paul (Sài Gòn). Có một thời gian cô còn là học trò của phu nhân nhạc sĩ Thẩm Oánh và nhạc sĩ Nghiêm Phú Phi. Ngoài thời gian học văn hoá, Thanh Lan còn học thêm đàn tranh và dân ca tại trường Quốc Gia Âm Nhạc và Kịch Nghệ. Mặc dù, tham gia hoạt động nghệ thuật và nổi tiếng từ sớm, việc học hành của Thanh Lan không hề bị bỏ dở. Từ nhỏ, Thanh Lan theo học chương trình phổ thông bằng tiếng Pháp tại trường Marie Curie, sau đó cô thi đậu vào đại học Văn Khoa, chuyên ngành Ngữ Văn Anh và tốt nghiệp vào năm 1973. Thanh Lan là một trong hai nữ nghệ sĩ nổi tiếng hiếm hoi của Sài Gòn thời đó có bằng đại học trước năm 1975, người còn lại là ca sĩ Hoàng Oanh, cũng tốt nghiệp đại học Văn Khoa. Sau này, nhờ thông thạo cả hai thứ tiếng Anh – Pháp, ngoài việc ca hát, đóng phim, Thanh Lan còn làm MC, phiên dịch, tham gia dẫn các chương trình tiếng Pháp,… Những bước đi đầu tiên trong sự nghiệp âm nhạc của Thanh Lan gắn liền với các chương trình âm nhạc của các đài phát thanh và đài truyền hình. Mới 12 tuổi, Thanh Lan trở thành một trong những giọng ca chính trong ban Việt Nhi của nhạc sĩ Nguyễn Đức, thường hát trên đài phát thanh Sài Gòn. Sau ban Việt Nhi, Thanh Lan gia nhập đoàn văn nghệ học sinh – sinh viên Nguồn Sống. Ngoài ra, cô còn nhiều lần tham gia hát cho ban Hải Âu của nhạc sĩ Lê Hựu Hà, chuyên hát các ca khúc ngoại quốc biểu diễn cho khách nước ngoài. Sau này, ban nhạc Hải Âu tiên phong phát triển theo khuynh hướng Việt hoá nhạc trẻ thay cho nhạc ngoại quốc vốn thịnh hành trước đó, nhưng Thanh Lan không còn tham gia vì chỉ muốn tập trung hát trên truyền hình và thu thanh. Những năm 1967 – 1968, khi những chương trình truyền hình đầu tiên của Sài Gòn phát sóng, Thanh Lan có mặt trong các chương trình văn nghệ học đường của đài, chuyên hát trong các tiết mục dân ca ba miền. Sau này, thấy cô hát tốt, các chương trình mời cô hát thêm nhạc trữ tình và nhạc trẻ. Thanh Lan tâm sự, thời gian học tại đại học Văn Khoa và hát cho đài truyền hình là khoảng thời gian đáng nhớ nhất trong cuộc đời cô, bởi trường Văn Khoa nằm sát bên đài truyền hình. Mỗi ngày, sau giờ tan học, Thanh Lan chỉ cần đi bộ vài bước là qua tới đài truyền hình, thay bộ áo dài nữ sinh bằng bộ áo dài hoạ tiết rồi trình diễn. Diễn cho đài truyền hình, cô cũng không phải chịu nhiều áp lực như khi diễn sân khấu. Khi mới là sinh viên năm nhất đại học Văn Khoa, Thanh Lan đã là một ca sĩ rất ăn khách, tham gia hát trong rất nhiều băng dĩa nhạc, hình ảnh Thanh Lan cũng hiện diện trên các bìa bản nhạc bày khắp nơi. Trong thời kỳ phát triển mạnh mẽ của phong trào nhạc trẻ Việt Nam, Thanh Lan là một trong những khuôn mặt quen thuộc tham gia trong ban nhạc sinh viên mang tên Hải Âu của nhạc sĩ Lê Hựu Hà – là bạn nhạc có khuynh hướng nhạc trẻ đầu tiên ở Sài Gòn. Sau khi ban Hải Âu tan rã thì nhạc sĩ Lê Hựu Hà mới thành lập ban nhạc nổi tiếng Phượng Hoàng. Từ khoảng cuối thập niên 1960, Thanh Lan kết hợp cùng với ca sĩ Nhật Trường trở thành đôi song ca rất ăn ý, thường trình diễn các ca khúc nhạc vàng của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh. Nhắc đến Thanh Lan, người ta nhớ đến nhiều tình khúc nhạc Pháp mà thời kỳ sau 1975 đã được ca sĩ Ngọc Lan tiếp nối. Thanh Lan từng cho biết lý do cô hát nhiều nhạc Pháp là vì đã được học trường Pháp đến 15 năm nên có nhiều gắn bó với nền văn hóa Pháp. Hơn nữa vào thời đó đã có rất nhiều người hát nhạc Mỹ nên cô chọn hát nhạc Pháp. Trước 1975, Thanh Lan hợp tác thu âm với hầu hết các trung tâm, hãng băng dĩa nhạc nổi tiếng thời đó như: Dĩa Hát Việt Nam, Nhạc Ngày Xanh, Sơn Ca, Shotguns, Sóng Nhạc, Diễm Ca, Phạm Mạnh Cương, Nghệ thuật – Tâm Anh, Thương Ca, Nhã Ca, Premier, Trường Sơn, Continental,… Năm 1973, Thanh Lan được mời tham dự Đại hội âm nhạc quốc tế Yamaha tại Tokyo, Nhật Bản cùng hai vị nhạc sĩ nổi danh là Phạm Duy và Ngọc Chánh. Tại Nhật, Thanh Lan có màn trình diễn ấn tượng ca khúc “Tuổi Biết Buồn”, sáng tác chung của hai vị nhạc sĩ, góp phần đưa ca khúc đến vòng chung kết tại Đại hội âm nhạc. Sau đại hội, Thanh Lan được mời ở lại Nhật để thu thanh thêm hai ca khúc là “Ai no hio Kesanaide” và “Tuổi Mộng Mơ” (tiếng Nhật là “Yume o Miruno” ) của nhạc sĩ Phạm Duy. Click để nghe Thanh Lan hát Tuổi Biết Buồn trước 1975 Cũng trong thời gian này, Thanh Lan có bài thơ mang tên Lan Buồn, nói về tâm sự của chính mình, được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc và Thanh Lan đã hát trong băng Shotguns của nhạc sĩ Ngọc Chánh. Click để nghe Thanh Lan hát Lan Buồn trước 1975 Năm 1974, Thanh Lan được trao tặng giải Kim Khánh với danh hiệu “Nữ tài tử đẹp nhất Sài Gòn”. Tên tuổi của Thanh Lan phủ sóng trên khắp các mặt báo. Cô liên tục nhận được những lời mời biểu diễn từ cả trong và ngoài nước. Biến cố năm 1975, Thanh Lan ở lại Việt Nam, sau vài năm gián đoạn, cô tiếp tục theo đuổi sự nghiệp âm nhạc. Khi tên tuổi và vị thế không còn được như cũ, Thanh Lan đi diễn khắp nơi theo các đoàn hát nổi tiếng thời đó như: Đoàn Kim Cương, Bông Hồng, Hương Miền Nam,… và được người hâm mộ đón nhận. Từ giữa thập niên 1980 đến đầu thập niên 1990, khi âm nhạc Việt đã bước qua khỏi giai đoạn đóng băng, bắt đầu rộn ràng trở lại, Thanh Lan tiếp tục là cái tên quen thuộc trên các sân khấu ca nhạc Sài Gòn và các tỉnh. Năm 1991, đêm nhạc Tiếng hát Thanh Lan được tổ chức tại sân khấu ngoài trời 4A của Nhà Văn Hoá Thanh Niên thu hút sự chú ý của đông đảo người hâm mộ. Nối tiếp thành công, năm 1992, Thanh Lan tiếp tục làm “Đêm nhạc Thanh Lan” tại hội trường 1 Nhà Văn Hoá Thanh Niên. Thời gian này, Thanh Lan cũng nhận được khá nhiều hợp đồng thu thanh với các hãng băng nổi tiếng của Sài Gòn như: Hãng Bến Thành Audio, Sài Gòn Audio, Phương Nam Phim, Hãng Phim Trẻ, Phú Nhuận, Vafaco,… Đến năm 1993, Thanh Lan theo đoàn nghệ thuật qua Mỹ để dự lễ ra mắt bộ phim Tình Người, trong đó Thanh Lan đóng chung với Lê Tuấn. Cô bất ngờ trốn ở lại và xin định cư tại California, bỏ lại nhiều dự án còn đang dang dở tại Việt Nam. Đến Mỹ, Thanh Lan tiếp tục tham gia các chương trình âm nhạc biểu diễn cho người Việt tại các tiểu bang và hợp tác thu âm, ghi hình với các hãng băng đĩa như: Thuý Nga, Asia, Mây. Năm 2017, Thanh Lan lần đầu trở lại Việt Nam sau 25 năm vắng bóng trên sân khấu âm nhạc trong nước. Từ đó đến nay, thỉnh thoảng cô trở về biển diễn trong nước. Gần đây nhất, năm 2019, Thanh Lan bất ngờ xuất hiện trong chương trình truyền hình nổi tiếng Ký Ức Vui Vẻ của MC Lại Văn Sâm. Ở tuổi 71, Thanh Lan vẫn giữ được vẻ thon gọn, trẻ trung và quyến rũ của nữ nghệ sĩ đình đám một thời. Cô trình diễn lại hai ca khúc nổi tiếng gắn liền với tên tuổi của mình là Triệu Đoá Hồng và Em Đẹp Nhất Đêm Nay. Click để nghe nhạc Thanh Lan hát trước 1975 Nữ nghệ sĩ đa tài Không chỉ trong âm nhạc, Thanh Lan còn là nữ nghệ sĩ nổi tiếng hiếm hoi thành công cả trong lĩnh vực điện ảnh và sân khấu trước và sau năm 1975. Song song với ca hát, Thanh Lan bắt đầu tham gia đóng kịch từ khi còn nhỏ. 18 tuổi, Thanh Lan đã được tin tưởng giao nhiều vai diễn chính trong các vở kịch truyền hình, do ban kịch Vũ Đức Duy dàn dựng. Cô đảm nhận nhiều vai diễn khá nặng ký như vai một cô gái bị tâm thần nhẹ trong vở kịch của tác giả Vũ Khắc Khoan, trình diễn tại sân khấu rạp Thống Nhất, sân khấu Viện Đại Học Đà Lạt, và phát trên truyền hình, cùng nhiều diễn viên tên tuổi thời đó như Vũ Đức Duy, Nguyễn Lập Chí, Lê Cung Bắc. Trước năm 1975, Thanh Lan tham gia trình diễn nhiều vở kịch, có thể kể đến như: Mắc Lưới, Người Viễn Khách Thứ Mười, Chiếc Độc Bình Khang Hy, Chuyến Tàu Mang Tên Dục Vọng,.. Sau năm 1975, cô tiếp tục tham gia trình diễn, thu âm một số vở kịch ngắn của đoàn ca nhạc điện ảnh Sài Gòn. Sau khi đến Mỹ, Thanh Lan nhiều lần đảm nhận vai nữ chính trong các vở kịch biểu diễn cho người Việt xem như: Lá sầu riêng, Lôi vũ, Đoạn Tuyệt, Lồng Đèn Đỏ, Phù Dung Tự, Sân Khấu Về Khuya. Cô cũng thể hiện tài năng viết kịch bản của mình khi cho ra mắt ba vở kịch vui là: Công Tử Bạc Liêu (diễn cùng Ái Vân), Look Alike (diễn với Mạnh Đình) và Chuyện Vui Ngày Xuân (diễn cùng Mai Lệ Huyền). Bộ phim đầu tiên đưa tên tuổi Thanh Lan vào địa hạt điện ảnh có thể kể đến là bộ phim Tiếng Hát Học Trò của đạo diễn Thái Thúc Nha, do hãng phim Alpha sản xuất. Vai nữ chính trong phim đã đem đến cho Thanh Lan giải thưởng nữ diễn viên nhiều triển vọng nhất của Giải Thưởng Văn Ngọc Nghệ Thuật 1971. Trong vòng 5 năm sau đó từ 1970 đến 1975, Thanh Lan liên tiếp góp mặt trong 10 cuốn phim khác nhau gồm 2 bộ phim truyền hình và 8 bộ phim điện ảnh. Trong đó, có hai bộ phim truyền hình là Mộng Thường (1973) và Trên Đỉnh Mùa Đông (1972), Thanh Lan đóng chung với Nhật Trường – Trần Thiện Thanh. Phim do Nhật Trường viết kịch bản kiêm đạo diễn, đài truyền hình Sài Gòn phát sóng. Ngoài ra, Thanh Lan còn đảm nhận vai nữ chính cùng hai bạn diễn người Nhật trong một bộ phim do hãng phim Amino Nhật và đạo diễn người Nhật thực hiện. Phim quay vào đầu năm 1975, ban đầu được lấy tên là Number Ten Blues, sau đổi tên thành Goodbye Saigon. Tuy nhiên, theo Thanh Lan, sau khi phim hoàn thành, do mâu thuẫn giữa đạo diễn và nhà sản xuất nên phim không được trình chiếu ngay mà phải đến 28 năm sau, tức năm 2013, bộ phim mới được đem ra hoàn thiện và trình chiếu lần đầu tiên tại Kukuoka (Nhật Bản) trong Liên hoan phim các nước Á Châu. Thanh Lan cũng được mời sang tham dự liên hoan và chứng kiến tác phẩm có sự diễn xuất của mình đoạt giải “Phim được khán giả yêu thích nhất”. 6 bộ phim khác còn lại gồm: Lệ Đá (1971), Ngọc Lan (1972), Gánh Hàng Hoa (1972), Xin Đừng Bỏ Em (1973), Xóm Tôi (1973), Trường Tôi (1973). Từ năm 1984 đến năm 1989, khán giả Việt nhớ tới Thanh Lan qua một loạt bộ phim đình đám, ăn khách nhất của điện ảnh Việt như: Ván Bài Lật Ngửa (các tập 4,5,6,7,8 – đạo diễn Lê Hoàng Hoa) đóng thay nữ diên viên Thuý An, phim Bài Hát Đâu Chỉ Là Nốt Nhạc (đạo diễn Nguyễn Xuân Thành), Ngoại Ô (đạo diễn Lê Văn Duy), phim Đằng Sau Một Số Phận (đạo diễn Lê Hoàng Hoa),.. Năm 1993, bộ phim Đan Thanh do Thanh Lan tự viết kịch bản và làm đạo diễn, dự định được khởi quay, với hai nam diễn viên chính là Lê Cung Bắc và Nguyễn Chánh Tín. Tuy nhiên, dự án đã bị bỏ ngang vì quyết định ở lại Mỹ của Thanh Lan. Về cuộc sống riêng, Thanh Lan trải qua một cuộc hôn nhân duy nhất khi cô mới 20 tuổi, tuy nhiên cô thừa nhận đó là sự bồng bột tuổi trẻ và họ ly dị nhanh chóng chỉ sau 3 năm chung sống, có chung một người con gái. Từ đó về sau, Thanh Lan khép kín trong chuyện tình cảm và không bao giờ công khai chuyện riêng của mình một lần nào nữa. Bài: Niệm Quân |
