Myelin là một chất béo bao bọc xung quanh các sợi thần kinh, hỗ trợ việc tăng tốc độ giao tiếp điện giữa các tế bào thần kinh. Các nhà khoa học đang nghiên cứu các chiến lược để bảo vệ và sửa chữa myelin trong các bệnh mà nó bị tổn thương như bệnh đa xơ cứng.
1. Áo giáp Myelin là gì?
Vỏ myelin là mô mỡ bảo vệ các tế bào thần kinh. Những tế bào này là một phần của hệ thống thần kinh trung ương, mang thông điệp qua lại giữa não và các phần còn lại của cơ thể.
Bạn đang đọc: Myelin: “Áo giáp” bảo vệ các tế bào thần kinh của bạn
Bệnh đa xơ cứng, hay còn gọi là MS là một căn bệnh khiến hệ thống miễn dịch tấn công hệ thống thần kinh trung ương, làm cho vỏ myelin có thể bị tổn thương. Điều đó có nghĩa là thần kinh sẽ không thể gửi và nhận thông tin như bình thường. MS có thể làm suy yếu cơ bắp, làm hỏng sự phối hợp trong cơ thể và trong trường hợp xấu nhất là tê liệt. MS ảnh hưởng đến khoảng 1 triệu người Mỹ và nó thường xuất hiện ở độ tuổi từ 20 đến 50.
2. Myelin và hệ thần kinh
Vỏ myelin quấn quanh bảo vệ các sợi trục tế bào thần kinh, rất giống như lớp cách điện xung quanh dây điện. Khi vỏ myelin khỏe mạnh, tín hiệu thần kinh được gửi đi và nhận nhanh chóng. Nhưng nếu bị MS, hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ coi myelin là mối đe dọa và tấn công cả myelin và các tế bào tạo ra nó. Khi đó, các dây thần kinh bên trong vỏ bọc có thể bị tổn thương và để lại sẹo trên dây thần kinh – được gọi là xơ cứng.
3. Vai trò của Myelin trong sức khỏe và bệnh tật
Mất myelin là một vấn đề gây ra nhiều rối loạn thần kinh trung ương, bao gồm đột quỵ, chấn thương tủy sống và đáng chú ý nhất là bệnh đa xơ cứng (MS). MS là một bệnh mạn tính, vô hiệu hóa thần kinh trung ương, ảnh hưởng đến hơn 2,3 triệu người trên toàn thế giới.
Nghiên cứu chỉ ra rằng MS liên quan đến phản ứng tự miễn dịch. Các nhà khoa học nghĩ rằng các tế bào miễn dịch, thường bảo vệ cơ thể chống lại vi khuẩn và vi rút, tấn công nhầm vào vỏ myelin.
Ngoài ra, điều tra và nghiên cứu gần đây cho thấy rằng một khi bị tổn thương sợi trục, những tế bào thần kinh trong não và tủy sống tiếp xúc với nhau và với những cơ bị tổn thương, dẫn đến một loạt những triệu chứng khó lường khác nhau tùy theo từng người. Những triệu chứng này, hoàn toàn có thể là trong thời điểm tạm thời hoặc vĩnh viễn, từ stress, yếu và tê liệt đến mù và thậm chí còn tê liệt .
Hội chứng Guillain-Barre phá hủy lớp vỏ bảo vệ của các dây thần kinh ngoại biên (vỏ myelin), ngăn chặn các dây thần kinh truyền tín hiệu đến não.
4. Khả năng điều trị mới đối với các bệnh mất cân bằng
Xem thêm: “ Ngộ Là Gì Lị Là Gì – Séng Gĭng: Sĭng Gô Iók Ciòng Cṳ̆ : Enǵ Gi
Nghiên cứu tìm hiểu các thành phần của myelin, cách sản xuất và cách thức hoạt động của nó đã mở đường cho các khả năng điều trị mới trong các bệnh thoái hóa myelin như MS.
4.1 Sửa chữa và bảo vệ
Sửa chữa và bảo vệ myelin là một trong những chiêu thức để điều trị những bệnh như MS. Cách tiếp cận này tập trung chuyên sâu vào ( 1 ) sửa chữa thay thế thiệt hại đã xảy ra và ( 2 ) ngăn ngừa tổn thương thêm cho những dây thần kinh và sợi trục .Một số loại thuốc hiện đang được phê duyệt để điều trị MS theo kế hoạch thứ hai. Chúng hoạt động giải trí bằng cách ngăn ngừa hoặc biến hóa hoạt động giải trí của mạng lưới hệ thống miễn dịch, bảo vệ myelin khỏi những cuộc tiến công không chính đáng .
Tuy nhiên, cho đến nay không có loại thuốc nào có sẵn giúp tái tạo myelin bị mất. Các nhà khoa học đang khám phá nhiều dòng nghiên cứu để sửa chữa và bảo vệ myelin, bao gồm phát triển các liệu pháp kích thích năng lực tự nhiên của não để tự chữa lành, khám phá các mục tiêu thuốc mới để tái tạo myelin và thí điểm các liệu pháp tế bào gốc trên mô hình động vật.
4.2 Tế bào gốc
Liệu pháp tế bào gốc là một con đường đang được khám phá trong quá trình tìm kiếm phương pháp điều trị cho MS. Các nhà khoa học ở Hoa Kỳ và Ý đã lấy tế bào da từ chuột và đã lập trình lại chúng vào tế bào gốc có thể trở thành bất kỳ loại tế bào nào trong hệ thần kinh.
Những tế bào gốc mới này sau đó được truyền vào những dây cột sống của quy mô chuột MS nơi chúng tiết ra những yếu tố giúp những tế bào sản xuất myelin sống sót. Do đó, những con chuột này có quy trình myelin hóa nhiều hơn và tổn thương sợi trục ít hơn so với những con chuột không được truyền dịch tế bào gốc. Mặc dù hiệu quả rất hứa hẹn, nhưng sẽ cần nhiều việc làm hơn nữa trong những thử nghiệm lâm sàng ở người để xác lập hiệu suất cao điều trị .Phát hiện của Myelin, hơn một thế kỷ trước đã nâng cao hiểu biết của tất cả chúng ta về phương pháp hoạt động giải trí của mạng lưới hệ thống thần kinh. Những nỗ lực nghiên cứu và điều tra liên tục trên toàn quốc tế tìm cách hiểu myelin bị tổn thương như thế nào trong những bệnh như MS, bật mý những năng lực mới trong điều trị và mang lại kỳ vọng cho hàng triệu người bị ảnh hưởng tác động bởi những căn bệnh này .
Để đăng ký khám và điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, Quý Khách có thể liên hệ Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc, hoặc đăng ký khám trực tuyến TẠI ĐÂY
Bài viết tham khảo nguồn: brainfacts.org, webmd.com, mayoclinic.org
XEM THÊM:
- Nguyên nhân và cách điều trị viêm, đau dây thần kinh ngoại biên
- Chẩn đoán và điều trị bệnh đa xơ cứng
- Viêm dây thần kinh thị giác: Nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng
Biểu hiện bệnh đa xơ cứng bao gồm nhiều giai đoạn tê liệt thần kinh. Bệnh thường gây viêm lặp đi lặp lại phá hủy màng bọc myelin của dây thần kinh, để lại nhiều vùng mô sẹo dọc theo lớp phủ ngoài của các tế bào thần kinh, gây hậu quả làm chậm hoặc tắc đường truyền xung điện thần kinh. Bệnh thường diễn tiến trong vài ngày, vài tuần hoặc vài tháng xen kẽ thời gian không có triệu chứng nhưng hay tái phát.
Bệnh đa xơ cứng là gì?
Neuron hay tế bào thần kinh là các đơn vị nhỏ nhất trong hệ thống thần kinh trung ương cho phép chúng ta suy nghĩ, nhìn, nghe, nói, cảm nhận và nhiều chức năng khác. Mỗi tế bào thần kinh được cấu tạo bởi thân tế bào, sợi nhánh và một sợi trục (phần mở rộng của các tế bào cơ thể). Hầu hết các sợi trục thần kinh ở khu trung ương có lớp vỏ myelin chứa chủ yếu là chất béo và protein, đóng vai trò như lớp vỏ ngăn cách. Myelin giúp gia tăng tốc độ các tín hiệu điện chuyển động dọc theo tế bào thần kinh.
Đa xơ cứng hay còn gọi xơ cứng rải rác là bệnh tự miễn có ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh ở não và tủy sống. Trong đa xơ cứng, myelin bị hư hỏng hoặc bị viêm, làm gián đoạn tín hiệu thần kinh, gây thiệt hại cho các sợi thần kinh cơ và các triệu chứng khác. Người bệnh có thể chỉ có triệu chứng nhẹ, rất ít triệu chứng hoặc nhiều triệu chứng với khuyết tật nặng.
Khi mô myelin bị tổn thương, các tế bào mất hẳn khả năng truyền tin, từ đó gây nên các chứng bệnh thần kinh điển hình như đa xơ cứng (Multiple Sclerosis - MS).
Triệu chứng thường gặp
Bệnh nhân bị đa xơ cứng thường có những biểu hiện sau: suy yếu ở một hoặc nhiều chi, liệt một hoặc nhiều chi, run rẩy ở một hoặc nhiều chi, co thắt cơ (hiện tượng co thắt này diễn ra gần như tự động, bệnh nhân không kiểm soát được ở các nhóm cơ), cử động khác thường, tê liệt, tê buốt, đau đớn, mất thị lực, mất khả năng phối hợp động tác và cân bằng tư thế, mất trí nhớ hoặc không có khả năng phán đoán, mệt mỏi. Độ nặng nhẹ của các triệu chứng tùy thuộc vào từng đợt tấn công. Bệnh nhân có thể bị sốt hoặc các cuộc tấn công trở nên nặng hơn khi tắm nước nóng, hay ra ngoài ánh nắng và bị căng thẳng thần kinh.
Trên thực tế, biểu hiện bệnh đa xơ cứng của mỗi bệnh nhân một khác cả về mức độ trầm trọng và diễn tiến của bệnh. Chẳng hạn, có những bệnh nhân chỉ có một vài lần xuất hiện bệnh và bị mất chức năng nhẹ. Trong khi nhiều bệnh nhân lại gặp phải tình trạng đa xơ cứng với hàng loạt lần bệnh trầm trọng tái phát, xen kẽ là những quãng thời gian hồi phục. Một số bệnh nhân khác gặp phải chứng bệnh được gọi là “diễn tiến” có thể là bệnh “chính yếu” hoặc có thể là “thứ yếu”. Ở thể đa xơ cứng chính yếu - diễn tiến thì tình trạng bệnh càng ngày càng tiến triển xấu đi, cơ hội hồi phục ít. Nhưng với thể đa xơ cứng thứ yếu - diễn tiến, bệnh biểu hiện với một loạt đợt tái phát và hồi phục nhưng vẫn tiến triển nặng dần theo thời gian.
Nguyên nhân gây bệnh
Đa xơ cứng là tình trạng viêm, mất myelin của thần kinh trung ương. Các nguyên nhân của bệnh không có giải thích rõ ràng. Một số nghiên cứu cho rằng do hệ thống miễn dịch nhận diện những tế bào thần kinh là đối tượng bên ngoài thay vì là một phần trong cơ thể, do đó, nó tấn công và phá hủy myelin. Vai trò của lớp myelin có thể được coi như một lớp bao bọc và giúp tăng tốc độ của các tín hiệu thần kinh điện. Khi myelin bị hỏng, những tín hiệu sẽ dẫn truyền chậm lại, thậm chí là bị chặn lại.
Phương pháp điều trị
Đến nay, vẫn chưa có phương thức điều trị bệnh đa xơ cứng. Sự điều trị được thực hiện với mục tiêu kiểm soát được các triệu chứng và duy trì được chức năng để mang đến chất lượng cuộc sống ở mức tối đa cho bệnh nhân. Đối với bệnh nhân mắc thể tái phát - thuyên giảm được sử dụng liệu pháp điều chỉnh miễn dịch bằng việc tiêm thuốc một lần hoặc vài lần mỗi tuần. Thuốc được sử dụng là dạng interferon hoặc thuốc glatiramer acetate.
Các loại thuốc steroid cũng được sử dụng để làm giảm mức độ trầm trọng của một đợt bệnh tấn công. Thuốc điều trị triệu chứng: baclofen, tizanidine, diazepam để làm giảm sự co thắt của cơ. Thuốc chống liệt rung có tác dụng cholinergic có thể giúp làm giảm những vấn đề về tiết niệu. Thuốc chống suy nhược có thể giúp người bệnh chống lại những triệu chứng về tâm lý hoặc hành vi. Thuốc amantadine có sử dụng để chống sự mệt mỏi. Những liệu pháp vật lý, tâm lý... phối hợp để cải thiện quan điểm của người bệnh, giảm tâm lý chán nản, nâng cao những kỹ năng đối phó.
Bệnh đa xơ cứng thường gây suy yếu ở một hoặc nhiều chi.
Phòng bệnh thế nào?
Tập thể dục. Nếu bạn bị bệnh mức độ từ nhẹ đến trung bình, tập thể dục thường xuyên sẽ giúp cải thiện sức khỏe, săn chắc cơ bắp, cân bằng và phối hợp. Bơi lội hoặc những môn thể thao dưới nước khác là lựa chọn tốt nếu bạn cảm thấy nóng. Các loại bài tập từ nhẹ đến vừa dành cho những người bị u đa xơ bao gồm đi bộ, kéo giãn cơ, thể dục nhịp điệu, xe đạp, yoga và thái cực quyền.
Chế độ ăn uống cân bằng. Kết quả của nghiên cứu nhỏ cho thấy chế độ ăn ít chất béo bão hòa nhưng giàu axit béo omega-3, trong dầu ôliu và dầu cá, có thể có lợi. Nhưng cần thiết phải thực hiện thêm nhiều nghiên cứu khác. Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng vitamin D có lợi cho những người bị bệnh.
Giảm bớt căng thẳng. Stress có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các dấu hiệu và triệu chứng của bạn. Yoga, thái cực quyền, massage, thiền hoặc thở sâu sẽ có ích giảm stress.
Cần phải phòng tránh và điều trị tích cực các bệnh do virut gây ra như: sởi, zona, Herpes, quai bị, thủy đậu, các bệnh viêm gan virut A, B, C, viêm não do virut, cảm cúm... bằng cách: cách ly người bệnh, đeo khẩu trang khi chăm sóc bệnh nhân, thực hiện ăn chín uống sôi, rửa tay sạch sau khi đi vệ sinh, sau khi tiếp xúc với đồ vật và trước khi ăn.