Nhà Mạc đã chia triều Hậu Lê thành hai giai đoạn: Lê sơ và Lê trung hưng. Sau một thế kỷ xây dựng đất nước, vương triều Lê sơ đã tạo ra nhiều thành tựu cho Đại Việt, đặc biệt ở triều vua Lê Thánh Tông. Tuy nhiên, đến thời vua Lê Chiêu Tông, khi tình hình trong nước có nhiều rối ren, Mạc Đăng Dung dần lấn át quyền thế nhà Lê sơ.
Theo Lịch sử Việt Nam, Mạc Đăng Dung từng thuộc đội Túc vệ cầm dù theo vua thời Lê Uy Mục. Kể từ đó, ông liên tiếp được thăng chức. Để lấy uy tín với triều đình và tăng cường thế lực của mình, Mạc Đăng Dung từng bước loại trừ các thế lực chống đối, cựu thần nhà Lê sơ và các cuộc khởi nghĩa nông dân. Khi “lòng dân ai cũng hướng về Mạc Đăng Dung” (Lê Quý Đôn toàn tập), ông bố trí người thân vào các vị trí quan trọng trong triều, uy thế ngày càng lớn đến mức tự thăng chức cho bản thân.
Năm 1526, ông bí mật cho người giết vua Lê Chiêu Tông. Năm 1527, ông ép vua Lê Cung Hoàng phải nhường ngôi, sai người tự thảo chiếu nhường ngôi để hợp thức hóa việc này. Mạc Đăng Dung lên ngôi hoàng đế, lập tức phế truất vua Lê Cung Hoàng, ban lệnh đại xá thiên hạ, lập ra vương triều nhà Mạc và tiếp tục cai quản đất nước.
Nhà Mạc chính thức tồn tại 65 năm (1527-1592), sau đó tàn dư vẫn kéo dài gần một thế kỷ nữa.
Nhà Mạc không được chính sử công nhận là một vương triều chính thống. Trong Đại Việt sử ký toàn thư, nhà Mạc không được chép thành Kỷ nhà Mạc như các Kỷ nhà Ngô, nhà Đinh, nhà Lý mà chỉ được "chép phụ" vào các đời vua Lê tương ứng. Vương triều Mạc bị coi là "tiếm ngôi", "thoán nghịch".
Tuy nhiên, gần đây các nhà nghiên cứu, sử gia đã mở nhiều cuộc hội thảo, phân tích những điểm tích cực, công nhận cống hiến đích thực của vương triều này trong lịch sử dân tộc.
Câu 2: Trong 65 năm tồn tại chính thức, nhà Mạc trải qua bao nhiêu đời vua?
a. Ba
b. Bốn
c. Năm
Dương Tâm
Trả lời chi tiết, chính xác câu hỏi “Nhà Mạc được ra đời như thế nào?” và phần kiến thức tham khảo là tài liệu cực hữu dụng bộ môn Lịch sử 10 cho các bạn học sinh và các thầy cô giáo tham khảo.
Trả lời câu hỏi: Nhà Mạc được ra đời như thế nào?
Đầu thế kỉ XVI, triều Lê sơ suy sụp. Sau khi vua Lê Hiến Tông chết, các vua Uy Mục, Tương Dực không còn quan tâm đến việc triều chính, chỉ lo ăn chơi, sa đoạ. Quan lại, địa chủ nhân đó hoành hành, hạch sách nhân dân, chiếm đoạt ruộng đất. Nhân dân khổ cực đã nổi dậy đấu tranh ở nhiều nơi. Một số thế lực phong kiến cũng họp quân, đánh nhau, tranh chấp quyền hành. Nổi trội hơn cà là thế lực của Quốc công Thái phó Mạc Đăng Dung. Sau khi dẹp yên các thế lực phong kiến khác, nhận thấy được sự bất lực và suy sụp của dòng họ Lê, năm 1527 Mạc Đăng Dung bắt vua Lê nhường ngôi và thành lập triều đại mới – triều Mạc.
Cùng Top lời giải trang bị thêm nhiều kiến thức bổ ích cho mình thông qua bài tìm hiểu về Nhà Mạc dưới đây nhé!
Kiến thức tham khảo về Nhà Mạc.
1. Lịch sử Nhà Mạc
- Nhà Mạc là triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam, bắt đầu khi Mạc Đăng Dung, sau khi dẹp được các bè phái trong cung đình, đã ép vua Lê Cung Hoàng nhà Hậu Lê nhường ngôi tháng 6 năm 1527 và chấm dứt khi vua Mạc Mậu Hợp lập con trai là Mạc Toàn lên ngôi, bị quân đội Lê-Trịnh do Trịnh Tùng chỉ huy đánh bại vào cuối năm 1592 – Sau đó Mạc Toàn lên ngôi nhưng tại vị chỉ được 2 tháng, tổng cộng thời gian tồn tại chính thức của triều đại là gần 66 năm.
- Tuy nhiên, giai đoạn sau đó hậu duệ nhà Mạc như Mạc Kính Chỉ, Mạc Kính Cung, Mạc Kính Khoan, Mạc Kính Vũ vẫn còn tiếp tục chống lại nhà Hậu Lê thời kỳ trung hưng đến tận năm 1677 tại khu vực Cao Bằng.
Thời kỳ 1533-1592 trong lịch sử Việt Nam còn được gọi là thời kỳ Nam-Bắc triều, do chính quyền nhà Mạc chỉ thực sự có quyền lực từ địa phận Ninh Bình ngày nay trở ra, còn từ Thanh Hóa trở vào là thế lực lấy danh nghĩa gây dựng lại nhà Lê từ năm 1533.
2. Sự sụp đổ của triều Lê sơ. Nhà Mạc được thành lập
- Đầu thế kỉ XVI, triều Lê sơ suy sụp. Sau khi vua Lê Hiến Tông chết, các vua Uy Mục, Tương Dực không còn quan tâm đến việc triều chính, chỉ lo ăn chơi, sa đoạ. Quan lại, địa chủ nhân đó hoành hành, hạch sách nhân dân, chiếm đoạt ruộng đất. Nhân dân khổ cực đã nổi dậy đấu tranh ở nhiều nơi. Một số thế lực phong kiến cũng họp quân, đánh nhau, tranh chấp quyền hành. Nổi trội hơn cà là thế lực của Quốc công Thái phó Mạc Đăng Dung. Sau khi dẹp yên các thế lực phong kiến khác, nhận thấy được sự bất lực và suy sụp của dòng họ Lê, năm 1527 Mạc Đăng Dung bắt vua Lê nhường ngôi và thành lập triều đại mới – triều Mạc.
- Trong những năm đầu thống trị, nhà Mạc xây dựng lại chính quyền theo mô hình cũ của nhà Lê, tổ chức thi cử đều đặn để tuyển lựa quan lại. Đồng thời, nhà Mạc cố gắng giải quyết vấn đề ruộng đất, tạo điểu kiện ổn định lại đất nước. Nhà Mạc tập trung xây dựng một đạo quân thường trực mạnh để đối phó với mọi tình hình có thể xảy ra. Tuy nhiên, chỉ một thời gian sau, triều đình nhà Mạc suy thoái dần.
- Giữa lúc đó, nhà Mạc lại phải chịu sức ép từ hai phía. Ở phía nam, một bộ cựu thần nhà Lê tập hợp lực lượng nổi dậy chống nhà Mạc. Ở phía bắc, biết được Đại Việt đang trong tình trạng không ổn định, vua Minh cho quân tiến xuống, phao tin xâm chiếm nước ta. Nhà Mạc lúng túng, đã buộc phải dâng sổ sách cho quân Minh, chịu thần phục để yên mặt Bắc. Vương triều Mạc không còn được sự tin tưởng của nhân dân.
3. Thành nhà Mạc
- Thành Nhà Mạc Lạng Sơn hiện nằm trong khu vực phường Tam Thanh, thành phố Lạng Sơn, dấu tích còn lại gồm 2 đoạn tường xây bằng đá giữa hẻm núi. Hiện nay di tích thành Nhà Mạc ở Lạng Sơn đã được xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia và được đầu tư, tôn tạo đưa vào phục vụ du khách du lịch tham quan.
- Thành nhà Mạc nằm ở trung tâm thị xã Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang hiện nay. Theo sử sách ghi lại thành được xây vào năm 1592 đời nhà Mạc, và được sửa chữa vào thời đầu nhà Nguyễn (thế kỷ 19). Thành được xây theo kiểu hình vuông, mỗi cạnh dài 275m, cao 3,5m và dày 0,8m; mỗi mặt thành có một cửa hình bán nguyệt với kiến trúc theo lối phòng thủ quân sự.. Thành đã được xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia và đang có nguy cơ xóa sổ
- Thành nhà Mạc ở tỉnh Cao Bằng là thành Nà Lự: khi nhà Mạc chạy lên Cao Bằng (1594-1677), trong 83 năm, ba đời vua Mạc đóng đô ở Cao Bình đã cho tu sửa, xây thành cao lên, có cổng thành kiên cố để phòng thủ, đề phòng triều đình vua Lê – chúa Trịnh lên thôn tính. Nhưng có khả năng thành này xây từ nhà Đường 618-802.
- Thành nhà Mạc ở tỉnh Ninh Bình là thành Bình Sơn, thuộc xã Mai Sơn, Yên Mô, Ninh Bình. Thành hiện còn đoạn dài khoảng 1 km, gần quốc lộ 1A. Gần thành nhà Mạc là tuyến sông Nhà Mạc và nhiều di tích thời Mạc ở Ninh Bình.
- Ở xã Cao Xá, Lâm Thao, Phú Thọ nhân dân vẫn truyền tục câu nói: "Hăm mốt tháng chạp, gió đổ thành Mạc. Hăm hai tháng chạp, gió đổ thành Dung" để nói về thành Nhà Mạc xây dựng dở chừng thì bị mưa bão làm sụp đổ không thể xây dựng thành Thành được. Hiện nay, thường thường hàng năm vào những ngày "hăm mốt, hăm hai tháng chạp" ở Cao Xá vẫn thường có mưa bão. "Đầu Thành" là từ địa phương ở Cao Xá vẫn dùng để nói về địa điểm đoạn đầu thành Nhà Mạc xây ở thôn Dục Mỹ. Hiện nay các dấu tích của Thành Nhà Mạc ở Cao Xá hầu như không còn vì một thời kỳ nhân dân ở đây khai thác đất làm đường sá, xây dựng nhà ở.
Năm 1527, vương triều Mạc được thành lập là do Mạc Đăng Dung ép vua Lê nhường ngôi.
A. Mạc Đăng Dung ép vua Lê nhường ngôi
B. Nhà Minh ép vua Lê nhường ngôi cho Mạc Đăng Dung
C. Vua Lê tự nguyện nhừng ngôi cho Mạc Đăng Dung
D. Các tướng lĩnh trong triều Lê sơ đã suy tôn Mạc Đăng Dung lên làm vua
Đáp án đúng A.
Năm 1527, vương triều Mạc được thành lập là do Mạc Đăng Dung ép vua Lê nhường ngôi.
Lý giải việc chọn đáp án A là do:
Sự sụp đổ của nhà Lê, từ đó Nhà Mạc thành lập.
– Đầu thế kỷ XVI nhà Lê sơ lâm vào khủng hoảng suy yếu.
– Biểu hiện:
+ Các vua Lê Uy Mục, Lê Tượng Dực chỉ lo ăn chơi, sa đọa.
+ Quan lại, địa chủ hoành hành, hạch sách nhân dân, chiếm đoạt ruộng đất.
+ Các thế lực phong kiến nổi dậy tranh chấp quyền lực – mạnh nhất là thế lực Mạc Đăng Dung.
+ Phong trào đấu tranh của nhân dân bùng nổ ở nhiều nơi.
– Năm 1527, Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê lập triều Mạc.
Chính sách của nhà Mạc
– Nhà Mạc xây dựng chính quyền theo mô hình cũ của nhà Lê.
– Tổ chức thi cử đều đặn để tuyển chọn quan lại.
– Xây dựng quân đội mạnh để đối phó với mọi tình hình có thể xảy ra.
– Giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.
– Những chính sách của nhà Mạc bước đầu đã ổn định lại đất nước.
– Triều Mạc phải chịu sức ép từ hai phía: phía Bắc cắt đất, thần phục nhà Minh, phía Nam cựu thần nhà Lê chống đối, nên nhân dân phản đối.
=> Nhà Mạc bị cô lập.
Đánh giá vương triều nhà Mạc:
– Đầu thế ki XVI, triều Lê sơ đã đi vào thời kì suy vong, Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê, lập nên nhà Mạc đó là sự thay thế tất yếu, khách quan của lịch sử.
– Sau khi thành lập, trong thời gian đầu, nhà Mạc đã thi hành nhiều chính sách tiến bộ, góp phần ổn định đất nước (công của nhà Mạc) như:
+ Xây dựng lại chính quyền theo mô hình cũ của nhà Lê, tổ chức thi cử đều đặn để tuyển chọn quan lại.
+ Giải quyết các vấn đề ruộng đất, tạo điều kiện ổn định lại đất nước.
+ Tập trung xây dựng quân đội mạnh để đối phó với mọi tình hình có thể xảy ra.
– Tuy nhiên, nhà Mạc cũng có tội là: Nhà nước không đủ vững mạnh, không được lòng nhân dân để khi quân Minh tiến xuống nước ta, nhà Mạc đã lúng túng, dâng sổ sách cho quân Minh.
⟹ Như vậy, tuy lúc đầu có góp phần ổn định tình hình đất nước, nhưng sau đó nhà Mạc cũng nhanh chóng lâm vào tình trạng suy thoái. Điều này cũng một phần dẫn đến cục diện chiến tranh, chia cắt đất nước diễn ra suốt mấy thế kỉ.