Nghị luận văn học là một trong những dạng văn bản phổ biến được ứng dụng trong quá trình bình giảng về các tác phẩm. Trong suốt những năm học, học sinh sẽ được tiếp cận với 7 dạng nghị luận khác nhau. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu được “Nghị luận văn học là gì?” và cách triển khai làm một bài văn nghị luận văn học. Nghị luận văn học là một chủ điểm kiến thức quan trọng và xuyên suốt trong chương trình ngữ văn ở cấp cơ sở và phổ thông; với 7 dạng nghị luận văn học: Để hoàn thiện một bài nghị luận văn học hoàn chỉnh với hệ thống luận cứ, luận điểm và lập luận xác đáng; thuyết phục đòi hỏi người viết cần đáp ứng những yêu cầu như sau: Tương tự các thể loại khác, văn học nghị luận cũng bao gồm cấu trúc 3 phần cơ bản:1. Nghị luận văn học là gì?
1.1 Nghị luận là gì?
1.2 Nghị luận văn học là gì?
2. Nghị luận văn học có mấy dạng?
3. Các yêu cầu chung khi làm văn nghị luận văn học
4. Cấu trúc của bài văn nghị luận văn học
4.1 Mở bài
- Phần mở bài có vai trò giới thiệu về chủ đề, đối tượng sẽ được phân tích ở dưới.
- Ngoài yêu cầu giới hạn về số câu, từ, người viết cần đảm bảo đem lại hứng thú cho người đọc ngay từ những câu đầu tiên.
- Có 3 cấu trúc mở bài phổ biến như sau:
-
- Cách 1: Giới thiệu trực tiếp về tác giả, hoàn cảnh sáng tác, chủ đề và luận điểm chung cho toàn bộ bài viết.
- Cách 2: Chọn những câu thơ có nội dung phù hợp với tác phẩm để dẫn dắt vào đề
- Cách 3: Sử dụng một câu thơ hoặc câu nói, trích dẫn để dẫn dắt vào đề. Qua đó giới thiệu tác giả, hoàn cảnh và chủ đề sẽ phân tích.
4.2 Thân bài
Cách triển khai thân bài phổ biến nhất chính là đi theo trình tự khái quát – phân tích – tổng hợp. Dưới đây là cấu trúc chung cho phần thân bài:
- Giới thiệu hoàn cảnh xã hội của bài viết.
-
Phân tích chi tiết vào từng câu thơ hoặc đoạn văn. Cụ thể:
- Đối với phân tích thơ: Người viết cần trích dẫn câu thơ cần phân tích, sau đó làm rõ ngụ ý nghệ thuật, liên hệ với nội dung, so sánh và liên hệ.
- Đối với phân tích văn: Phân tích nội dung tư tưởng trước sau đó mới đi tới nghệ thuật. Mỗi nội dung và luận điểm sẽ yêu cầu một đoạn văn phân tích nghệ thuật riêng. Sau đó sẽ đi tới giai đoạn tổng hợp, so sánh và liên hệ thực tế.
4.3 Kết bài
- Đánh giá chung về nội dung và nghệ thuật, nêu cảm nghĩ cá nhân của người viết.
- Đoạn kết bài rất quan trọng, không thể thiếu nên học sinh cần chú ý khi làm văn.
5. Cách làm bài nghị luận văn học
Trước khi bắt đầu quá trình viết một bài nghị luận văn học, người viết cần trải quan 3 bước như sau:
Bước 1: Định hướng
- Trước khi làm bài, bạn cần xác định rõ yêu cầu của đề bài (thể loại, giới hạn đề…) và định hướng xây dựng bài viết (nội dung, phạm vi khai thác, giọng văn…)
- Đây là một bước làm vô cùng quan trọng giúp bạn tránh khỏi nguy cơ viết lạc đề hoặc lan man.
- Một bí quyết đơn giản và hiệu quả nhất giúp bạn định hướng đúng chính là gạch chân hoặc làm nổi bật các từ khóa.
Bước 2: Lập đề cương
- Xác định và khoanh vùng kiến thức thuộc chủ đề cần nghị luận.
- Tìm kiếm các luận điểm, luận chứng, luận cứ cần thiết cho bài viết.
- Sắp xếp các ý vừa liệt kê theo bố cục và trình tự (luận điểm > luận cứ > luận chứng).
Bước 3: Tạo văn bản
- Trên cơ sở đề cương đã được lập, người viết sẽ tiến hành viết một bài văn nghị luận hoàn chỉnh.
- Trong quá trình viết, bạn cần đảm bảo được bố cục ba phần: mở bài, thân bài, kết bài (khái quát – phân tích – tổng hợp) và trình tự lập luận logic nhất.
- Đối với loại phân tích chủ điểm trong phạm vi văn xuôi, cần triển khai và sắp xếp các ý từ nội dung trước, nghệ thuật riêng sau.
- Đối với loại thơ cần lưu ý các thủ pháp nghệ thuật, tiến hành phân tích nghệ thuật gắn liền với nội dung.
Bước 4: Kiểm tra
- Dành ra từ 5 đến 10 phút để kiểm tra lỗi chính tả, lỗi diễn đạt và đảm bảo các ý được trình bày mạch lạc.
- Việc kiểm tra sẽ giúp bài văn hoàn chỉnh và trau chuốt hơn trong ngữ cảnh và câu văn.
6. Cách chuyển ý trong bài văn nghị luận
- Một bài nghị luận văn học sẽ được cấu thành từ rất nhiều luận điểm khác nhau. Tương ứng với mỗi luận điểm chính là 1 – 2 đoạn văn ngắn.
-
Để đảm bảo cho các ý luôn được mạch lạc, trau chuốt đòi hỏi người viết cần áp dụng những cách chuyển ý phù hợp:
- Cụm từ thứ tự “đầu tiên..”, “trước hết”, “tiếp đó”, “thứ hai”, “kế đến”…
- Sử dụng một câu văn, thơ hoặc nhận định nào đó.
- Các cụm từ như “không những…mà còn”, “không chỉ..”, “bao nhiêu..bấy nhiêu…
- Các cấu trúc có ý nguyên nhân – kết quả “do…nên”, “sở dĩ…là vì”, “bởi vậy…cho nên”…
- Cụm từ bổ sung “bên cạnh đó..”, “ngoài ra”, “còn có”…
- Giới thiệu gián tiếp “nếu…thì”
7. Nghị luận văn học lớp 9
Trong chương trình ngữ văn lớp 9, người học sẽ được giới thiệu về nghị luận văn học qua các khía cạnh như:
- Khái niệm về nghị luận văn học về một đoạn thơ, tác phẩm truyện
- Bố cục khi làm bài nghị luận văn học
- Lưu ý và yêu cầu cơ bản đối với từng dạng bài.
Trên đây là những thông tin chi tiết về “Nghị luận văn học là gì?” và cách làm bài văn nghị luận văn học. Hy vọng rằng thông qua những kiến thức tổng quát mà bài viết đã cung cấp ở trên; có thể giúp độc giả hiểu rõ hơn phần nào về khái niệm, cách triển khai và yêu cầu cơ bản nhất của thể loại này.