Thích phổ tuệ là ai

Khi Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ qua đời vào ngày 21.10, nhiều Phật tử vô cùng thương tiếc ngài. Vị Đệ tam Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã sống 105 năm và trong cuộc đời đã trao đi nhiều yêu thương, nhiều bài giảng Phật pháp. Chính vì thế, khi ngài viên tịch, rất nhiều Phật tử đã nhắc lại câu chuyện mà ngài đã nói, bài giảng ngài đã truyền.

Khi còn sống, Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ nói: “Sống được bao nhiêu năm, không phải là thước đo giá trị của đời người. Vấn đề là sống để thực hiện sứ mệnh gì, mang lại lợi ích gì cho Đời, cho Đạo. Ngài Trần Nhân Tông chỉ ở đời có 51 năm, ngài Pháp Loa có 47 năm mà công nghiệm thì bất khả tư nghì”.

Đại lão Hòa Thượng Thích Phổ Tuệ cũng từng ngẫm: “Tôi trụ thế đến may đã hơn trăm năm, ở chùa cũng đã gần trăm năm, nghiệp là tu hành, nuôi thân chủ yếu bằng nghề làm ruộng, chưa từng dám lạm dụng một bát gạo, một đồng tiền của tín thí thập phương, khi nào chư Phật, chư Tổ cho gọi thì về thôi”.

Ngài cũng từng tâm sự: “Suốt đời tôi chỉ mong được niệm Phật, cầu kinh, không mong cầu danh lợi... Xin các vị đừng gọi tôi là Pháp chủ mà hãy cứ nhìn tôi như một lão tăng thanh bần sống trong ngôi chùa làng là tôi mãn nguyện”.

Trên thực tế, Giáo hội Phật giáo Việt Nam từ khi thành lập năm 1981 cho đến nay có ba vị Pháp chủ là: Đại lão Hòa thượng Thích Đức Nhuận (1897 - 1993), Đại lão hòa thượng Thích Tâm Tịch (1915 - 2005), Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ (1917 - 2021). Pháp chủ hay Pháp chủ Hội đồng Chứng minh hay Thiền gia Pháp chủ là danh xưng với người lãnh đạo cao nhất của Giáo hội Phật giáo Việt Nam ở thời điểm hiện tại.

Đại lão hòa thượng Thích Phổ Tuệ cũng từng nói: “Chùa to, cảnh lớn, giảng đường đẹp, phòng ốc sang dù sao cũng chỉ là phương tiện. Linh hồn của nó là thầy và trò trong quan hệ tu tập và hành trì”. Là Pháp chủ, nhưng đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ vẫn sống ở ngôi chùa làng.

Đức Pháp chủ nói về Phật tại tâm

Một đoạn video cũng được nhiều người xem đi xem lại sau khi Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ qua đời. Trong đoạn video này, ngài giảng về Phật tại tâm.

“Nói đến Phật tại tâm thì người ta cứ tưởng nó là cái gì. Nếu đem mổ xẻ ra thì nó là ruột gan mề phổi chứ nó là cái gì. Đấy nhưng mà trong đấy còn cái gọi là linh tính nữa. Cho nên người ta mới gọi là tâm linh, cái đấy thì lại vô hình. Nếu được thuận duyên nó thì nó xây nên cuộc đời cực lạc thế giới. Thế thì cực lạc thế giới đấy là tâm chân như, tâm chính giác, tâm chí thiện. Đấy, là cái tâm ấy”, Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ nói.

Ngài giảng: “Còn những cái tâm loạn động, ức hiếp, cậy mạnh hiếp yếu, cậy khôn hiếp dại thì cái tâm ấy không phải là tâm Phật nữa rồi. Đó là cái tâm bạo ác, phàm phu, cái tâm nguyên nhân gây nên cảnh khổ. Sâu sắc ra là địa ngục ma đói, tâm đấy chia làm chân, vọng. Chân là thực thà tốt lành, xây dựng cho mình, xây dựng cho người, xây dựng cho thế gian tốt đẹp. Còn cái vọng tâm là điên đảo, mê hoặc, giáo giở, rồi cậy mình cậy thế tạo nên nhiều núi xương sông máu cho thế gian. Thì đấy là tâm ma quỷ chứ không phải tâm Phật. Còn cao hơn nữa, trung tâm điểm của vũ trụ là bản thể của vũ trụ, cái tâm ấy là tâm chính giác tâm sáng suốt nhất, cái tâm ấy huyên biến tất cả cái tốt lành. Còn vọng tâm là huyên biến mọi cái dở. Thế thì Phật tại tâm. Nói bình dị thì tâm con người từ bi, đức hạnh là tâm Phật. Cũng tại tâm ấy thôi. Chả ai trông thấy cái tâm đó đâu”.

Cũng theo Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ: “Cái tâm ấy đã phát sinh trong mình là tâm ích kỷ thì là tâm xấu, tâm ma quỷ, không phải tâm Phật. Mà cái tâm lợi mình lợi người làm cuộc đời tốt đẹp đấy là tâm phật, tâm sáng suốt, tâm từ bi, tâm đạo hạnh. Tâm ma cũng ở mình, tâm Phật cũng ở mình. Mà cái tâm ấy vô hình. Nó chỉ vận dụng được đạo lý của vũ trụ, chân lý của bản thể, là chí thiện thì lành. Còn rơi vào vô minh, phiền não thì nó xấu. Nó làm cho không những trụy lạc một đời mà còn trụy lạc nhiều nữa. Nên đạo Phật có câu luân hồi, sa vào luân hồi ấy”.

Theo Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ: “Đạo Phật đánh giá chỉ có tâm trí con người làm nên tất cả. Cũng cái tâm ấy cũng như bát nước nó lẫn bùn, bây giờ phải gạn lọc lấy chất trong. Bùn đất thì phải gạn nó đi. Nó cũng lẫn vào tư tưởng con người thôi. Nước là chân tâm, từ tâm, thiện tâm nhưng nó bị bùn đất lẫn vào. Thì phải gạn lọc đi. Đi lên cảnh giới an lạc cũng là mình. Sở dĩ người ta tu là như thế… Nó chỉ khác nhau ở hai chữ thiện ác, chân vọng”.

Lễ tang theo nghi thức cao nhất của Giáo hội Phật giáo Việt Nam

Để tưởng nhớ công lao to lớn của Đức Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ đối với đạo pháp và dân tộc, Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh, Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam quyết định tổ chức lễ tang cho ngài theo nghi thức cao nhất của Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Sinh thời, Đức Pháp chủ Đại lão Hoà thượng Thích Phổ Tuệ có khẩu dụ rằng: “Sau khi tôi theo hầu Phật Tổ thì không được tổ chức tang lễ linh đình, nghi lễ hết sức giản đơn, ngắn ngày theo truyền thống đạo Phật và tổ chức tại chùa Viên Minh. Đề nghị không vòng hoa phúng điếu, không tiểu sử dài dòng, không tiêu tốn thời gian và tổn hại công đức của tăng ni và Phật tử. Nếu quý vị tưởng nhớ tới tôi thì niệm danh hiệu Phật và tụng thời kinh tại trụ xứ của mình hồi hướng công đức cho thế giới hoà bình, nhân sinh an lạc”.

Tin liên quan

Thời gian gần đây, dư luận bất bình về tình trạng trạng xuống cấp, lai tạp của đời sống Phật giáo Việt Nam. Rất nhiều ngôi chùa lớn mọc lên, việc mượn cửa Phật buôn thần bán thánh thu trăm tỷ, ngàn tỷ.

Những vụ “Cúng sao giải hạn” hằng năm làm tắc đường Hà Nội của chùa Phúc Khánh, rồi “trả nghiệp theo giá ra của Vong” ở chùa Ba Vàng quá trắng trợn phản Phật pháp gần đây, cùng với hội chứng start-up đua nhau xây chùa to để buôn thần bán thánh, chỉ là bước “cái u” biến thành “ung thư” của tình hình Phật giáo nước nhà. “Cái u” đã được cảnh báo từ lâu, bởi không ít thiện trí thức. 

Dựa vào tình trạng mất lòng tin hoàn toàn vào “lý tưởng” bánh vẽ, vào công lý xã hội, vào chính quyền, cộng với óc mê tín sâu nặng vốn là truyền thống của người dân ở xứ sở kém phát triển, “một bộ phận không nhỏ” thầy chùa bắt đầu đua nhau… kinh doanh “tâm linh”, buôn thần bán thánh!

Trong khi hết sức thất vọng với tình trạng xuống cấp, lai tạp của đời sống Phật giáo Việt Nam xuống dốc không thể không nhắc tới Đại lão hòa thượng Thích Phổ Tuệ, niềm tự hào của Phật giáo Việt Nam.  Rất nhiều lúc Phật tử thập phương cũng như người dân địa phương muốn đóng góp tiền cho chùa, nhưng Hòa thượng Thích Phổ Tuệ không bao giờ cho nhận.

Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ, Đệ tam Pháp chủ của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, thế danh là Bùi Văn Quý, sinh ngày 12 tháng 4 năm 1917 tại thôn Phùng Thiện, xã Khánh Tiên, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Ngài xuất gia năm mới 6 tuổi, năm 1923 tại chùa Quán cũng thuộc huyện Yên Khánh quê hương. Đến ngày 12 tháng 4 năm 2019, Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ trụ thế 104 tuổi, có 97 năm tu hành, là bậc chân tu nổi tiếng tinh thông kim cổ, quảng bác, trọn đời sống thanh bần, ẩn dật ở các chùa quê  thanh tịnh, được sư tăng, Phật tử và người dân cả nước yêu mến suy tôn là Thích Ca Mâu Ni của Việt Nam.

Tuy được bầu làm ngưới đứng đầu Giáo hội Phật giáo Việt Nam từ năm 2007, nhưng 12 năm qua, Đại lão hòa thượng Thích Phổ Tuệ không ở trụ sở chùa Quán Sứ mà vẫn ở chùa Viên Minh – Đa Bảo, còn gọi là chùa Giáng ở Phú Xuyên, Hà Nội, ngài đã tu từ năm 17 tuổi. Đây là một trong ba sơn môn lớn nhất miền Bắc vào đầu thế kỷ 20 do Pháp sư Nguyễn Uẩn sáng lập năm 1900, được gọi là đệ nhất tổ. Sau khi Pháp sư Nguyễn Uẩn mất, chùa do đệ nhị tổ Thích Quảng Tốn trụ trì. Năm 1961, đệ Nhị tổ Thích Quảng Tốn viên tịch, Ngài Thích Phổ Tuệ lãnh trách nhiệm trụ trì từ đó.

Rất nhiều lúc Phật tử thập phương cũng như người dân địa phương muốn đóng góp tiền cho chùa, nhưng Thích Phổ Tuệ không bao giờ cho nhận. Ngài thường nói với các đệ tử: “Trong chùa không nên có tiền, tôi không ở gần tiền được”.

Trong một lần trả lời phỏng vấn báo Giác ngộ, khi được hỏi: “Tự cày cấy nuôi thân, chạy đua với thời gian để biên soạn, dịch, nghiên cứu kinh Phật để lại công nghiệp cho Phật giáo nước nhà, mà ngài đã bách niên vẫn không tỏ ra mỏi mệt. Hòa thượng có bí quyết gì để truyền lại cho hậu thế?”. Đại lão hòa thượng thanh thản chia sẻ: “Tôi không có bí quyết gì. Tuổi thọ không phải là thước đo giá trị con người. Vấn đề là sống để thực hiện sứ mệnh gì, mang lại lợi ích gì cho Đời, cho Đạo. Ngài Trần Nhân Tông chỉ ở đời có 51 năm, Ngài Pháp Loa có 47 năm mà công nghiệm thì bất khả tư nghì. Tôi trụ thế đến nay đã 99 năm, ở chùa 94 năm, thụ Đại giới được 78 năm, nghiệp là tu hành, nuôi thân thể chủ yếu bằng nghề làm ruộng, chưa từng dám lạm dụng một bát gạo, một đồng tiền của tín thí thập phương, khi nào chư Phật, chư Tổ cho gọi thì về thôi”.

Năm 2012, nhân dịp ngài được tái suy tôn vị trí Pháp chủ của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Phật tử và nhân dân các địa phương Hà Tây cũ tổ chức Đại lễ cung nghinh ngài rất lớn, ngài cảm động phát biểu: “Tôi không ngờ chư vị lại giữ lời đã hứa khả với chúng tôi như vậy! Đã tổ chức lễ đón rước quá lớn. Ngoài sự tưởng tượng của chúng tôi. Chúng tôi đã làm được những gì trong cuộc đời tu hành của mình mà dám nhận cái phúc lớn đó? Phúc là phải do tu mà có. Phúc thì nên tích mà không nên tán. Phúc không tích thêm mà cứ lạm hưởng thì rồi cũng hết. Khi đó phúc trở thành họa”.

Khó có ai như ngài, ngay giữa lúc nhận tôn vinh vẫn không quên tự răn đe chính mình “Phúc không tích mà cứ lạm hưởng thì rồi cũng hết. Khi đó phúc trở thành họa”

Về chuyện xây chùa to, tượng Phật lớn khắp nơi, Đức Pháp chủ nhận xét nhẹ nhàng mà thâm thúy: “Sự học đâu cần chùa to, cảnh lớn. Chùa to, giảng đường đẹp, phòng ốc sang dù sao cũng chỉ là phương tiện. Còn linh hồn của nó là thầy và trò trong quan hệ tu tập và hành trì”. Ngài cảnh bảo về hậu quả của việc này là “Chạy theo hình thức bề ngoài, hình thức thế gian mà quên đi phương tiện đặc thù và mục đích cứu cánh, cho nên làm nhiều mà kết quả chẳng được bao nhiêu”.

Đối với tình hình xuống cấp về đạo hạnh của tăng ni, nhất là người trẻ, Pháp chủ nhận xét khá nghiêm khắc cả về hậu quả và trách nhiệm: “Nay có ai đó xao nhãng tu học mà chạy theo danh lợi phàm tình, xuống cấp đạo hạnh, bị thế gian chê cười, pháp luật và Phật luật can thiệp thì với bản thân mình tất phải chịu quả báo. Đồng thời các cá nhân và tổ chức có liên quan cũng phải cộng nghiệp chịu trách nhiệm liên đới vì dạy không nghiêm, quản không chặt”.

Nghe đọc về cuộc đời tuyệt đẹp và những chỉ dạy giản dị sâu sắc của đại lão hoà thượng Thich Phổ Tuê, đệ tam Pháp chủ của Giáo hội Phật giáo Việt Nam, tôi thầm nghĩ giá như Phật giáo Việt Nam biết học theo tấm gương, biết tuân theo những lời chỉ dạy của ngài thì có lẽ đã không có những chuyện đau lòng như chuyện thỉnh vong cúng oan gia trái chú để lừa đào tiền tỷ của người dân ở chùa Ba Vàng vừa qua.

Trong khi hết sức thất vọng với tình trạng xuống cấp, lai tạp của đời sống Phật giáo Việt Nam xuống dốc, nhất là với những nơi mượn cửa Phật buôn thần bán thánh thu trăm tỷ, ngàn tỷ, nhiều người vẫn không quên nhắc tới Đại lão hòa thượng Thích Phổ Tuệ, niềm tự hào của Phật giáo Việt Nam.

Rất nhiều câu hỏi được dư luận đặt ra: Tại sao không thấy tình trạng buôn bán nhảm nhí như thế ở những ngôi chùa thuộc các tổ chức “phi quốc doanh” như “tàn dư” của Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất (miền Nam cũ) hay giáo phái Làng Mai (Bát Nhã, Lâm Đồng). Tại sao có sự trùng hợp: trong khi những ngôi chùa này đều bị nhà nước quyết triệt bỏ, thì những ngôi chùa buôn thần bán thánh linh đình đều được sự ưu ái của các quan chức cao cấp (như những gốc cây kỷ niệm, những bức hình chụp đã thừa sức tố cáo) và cũng “tiên phong” trong việc biến các lãnh tụ chính trị thành “Phật” để thờ cúng trong chùa? 

Sự phát triển của tín ngưỡng, ở mặt tích cực, đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân. Tuy nhiên, ở mặt tiêu cực, đây cũng là môi trường sản sinh ra các hiện tượng mê tín dị đoan.

Nếu Phật giáo Việt Nam làm theo pháp chủ Thích Phổ Tuệ…