Tại sao nói tâm lý người mang tính chủ thể

1. Bản chất của tâm lý người

Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định: Tâm lý người là sự phản ánh hiện thực khách quan vào não người thông qua chủ thể tâm lý người có bản chất xã hội - lịch sử.

1.1. Tâm lý người là sự phản ánh hiện thực khách quan vào não người thông qua chủ thể

Tâm lý người không phải do thượng đế, do trời sinh ra, cũng không phải là do não tiết ra như gan tiết ra mật. tâm lý người là sự phản ánh hiện thực khách quan vào não con người thông qua,"lăng kính chủ quan".

Thế giới khách quan tồn tại bằngcác thuốộ tính không gian, thời gian và luông vận động. Phản ánh là thuộc tính chung của mọi sự vật, hiện tượng đang vận động. Nói một cách chung nhất, phản ánh là quá trình tác động qua lại giữa hệ thống này và hệ thống khác, kết quả là để lại dấu vết (hình ảnh) tác động ở cả hệ thống tác động và hệ thống chịu sự tác động, chẳng hạn:

+ Viên phấn được dùng để viết lên bảng đen để lại vết phấn trên bảng và ngược lại bảng đen làm mòn (để lại vết) trên viên phấn (phản ánh cơ học).

+ Hệ thống khí hyđrô tác động qua lại với hệ thống khí ôxi, đó là phản ánh (phản ứng) hoá học để lại một vết chung của hai hệ thống là nước (2H2 + o2 = 2H2o).

Phản ánh diễn ra từ đơn giản đến phức tạp và có sự chuyển hoá lẫn nhau, từ phản ánh cơ vật lí, hoá học đến phản ánh sinh vật và phản ánh xã hội, trong đó có phản ánh tâm lý.

- Phản ánh tâm lý là một loại phản ánh đặc biệt:

+ Đó là sự tác động của hiện tượng khách quan vào con người, vào hệ thần kinh, bộ não người -tổ chức cao nhất của vật chất, Chỉ có hệ thần kinh và bộ não người mới có khả năng nhận tác động của hiện thực khách quan, tạo ra trên não hình ảnh tinh thần (tâm lý) chứa đựng trong vết vật chất, đó là các quá trình sinh lí, sinh hoá ở trong hệ thần kinh và não bộ. C. Mác nói: Tinh thần, tư tưởng, tâm lý... chẳng qua là vật chất được chuyển vào trong đầu óc, biến đổi trong đó mà có.

Điều đó có nghĩa là, về mặt cơ chế hình thành và diễn biến của tâm lý có thể coi tâm lý diễn ra theo cơ chế một phản xạ có điều kiện với ba khâu chủ yếu sau:

Khâu thứ nhất là khâu tiếp nhận các kích thích từ thế giới bên ngoài tạo nên hưng phấn dẫn truyền vào não theo đường hướng tâm.

Khâu thứ hai, diễn ra ở trung ương thần kinh của bộ não, tạo nên các hình ảnh tâm lý.

Khâu thứ ba - khâu trả lời, dẫn truyền hưng phấn từ trung ương thần kinh theo đường li tâm gây nên các phản ứng của cơ thể. Người ta coi tất cả các hiện tượng tâm lý đều có cơ sở sinh lí là các phản xạ có điều kiện.

+ Phản ánh tâm lý lí tạo ra "hình ảnh tâm lý" (bản "sao chép", "bản chụp") về thế giới, hình ảnh tâm lý là kết quả của quá trình phản ánh thế giới quan vào não. Song hình ảnh tâm lý khác về chất so với các hình ảnh cơ, vật lí, sinh vật ở chỗ:

Hình ảnh tâm lý mang tính Sinh động, sáng tao, thí dụ: hình ảnh tâm lý về cuốn sách trong đầu một con người biết chữ, khác xa về vật chất với hình ảnh vật lí có tính chất "chét cứng", hình ảnh vật chất của chính cuốn sách đó có ở trong gương.

Hình ảnh tâm lý mang tính chủ thể, mang đậm màu sắc cá nhân (hay nhóm người) mang hình ành tâm lý đó, hay nói cách khác hình ảnh tâm lý là hình ảnh chủ quan về hiện thực khách quan. Tính chủ thể của hình ảnh tâm lý thể hiện ở chỗ: mỗi chủ thể trong khi tạo ra hình ảnh tâm lý về thế giới đã đưa vốn hiểu biết, vốn kinh nghiệm, đưa cái riêng của mình (về nhu cầu, xu hướng, tính khí, năng lực)... vào trong hình ảnh đó, làm cho nó mang đậm màu sắc chủ quan.

Hay nói cách khác, con người phản ánh thế giới bằng hình ảnh tâm lý, thông qua "lăng kính chủ quang của mình.

- Tính chủ thể trong phản ánh tâm lý thể hiện ở chỗ:

+ Cùng nhận sự tác động của thế giới về cùng một hiện thực khách quan nhưng ở những chủ thể khác nhau xuất hiện những hình ảnh tâm lý với những mức độ, sắc thái khác nhau.

+ Cũng có khi cùng một hiện thực khách quan tác động đến một chủ thể duy nhất nhưng vào những thời điểm khác nhau, ở những hoàn cảnh khác nhau với trạng thái cơ thể, trạng thái tinh thần khác nhau, có thể cho ta thấy mức độ biểu hiện và các sắc thái tâm lý khác nhau ở chủ thể ấy.

+ Chính chủ thể mang hình ảnh tâm lý là người cảm nhận, cảm nghiệm và thể hiện nó rõ nhất.

+ Cuối cùng thông qua các mức độ và sắc thái tâm lý khác nhau mà mỗi chủ thể tỏ thái độ, hành vi khác nhau đối với hiện thực.

Do đâu mà tâm lý người này khác tâm lý người kia về thế giới khách quan?

Điều đó do nhiều yếu tố chi phối. trước hết, do mỗi con người có những đặc điểm riêng về cơ thể, giác quan, hệ thần kinh và não bộ. Mỗi người có hoàn cảnh sống khác nhau, điều kiện giáo dục không như nhau và đặc biệt là mỗi cá nhân thể hiện mức độ tích cực hoạt động, tích cực giao lưu khác nhau trong cuộc sống. Vì thế, tâm lý người này khác tâm lý người kia.

Từ luận điểm nói trên, chúng ta có thể rút ra một số kết luận thực tiễn sau:

- Tâm lý có nguồn gốc là thế giới khách quan, vì thế khi nghiên cứu, cũng như khi hình thành, cải tạo tâm lý người phải nghiên cứu hoàn cảnh trong đó con người sống và hoạt động.

- Tâm lý người mang tính chủ thể, vì thế trong dạy học, giáo dục cũng như trong quan hệ ứng xử phải chú ý nguyên tắc sát đối tượng (chú ý đến cái riêng trong tâm lý mỗi người).

- Tâm lý là sản phẩm của hoạt động và giao tiếp, vì thế phải tổ chức hoạt động và các quan hệ giao tiếp đế nghiên cứu, hình thành và phát triển tâm lý con người.

1.2. Bản chất xã hội của tâm lý người

- Tâm lý người là sự phản ánh hiện thực khách quan, là chức năng của não, là kinh nghiệm xã hội lịch sử biến thành cái riêngcủa mỗi người.. âm lý con người khác xa với tâm lý của một số loài động vật cao cấp ở chỗ: tâm lý người - có bản chất xã hội và mang tính lịch sử.

- Bản chất xã hội và tính lịch sử của tâm lý người thể hiện như sau:

+ Tâm lý người có nguồn gốc là thế giới khách quan (hếgiới tự nhiên và xã hội), trong đó cuộc sống xã hội là cái quyết định (quyết định luận xã hội). Ngay cả phần tự nhiên trong thế giới cũng được xã hội hoá. Phần xã hội hoá thế giới quyết định tâm hlíngười thể hiện qua: các quan hệ kinh tế - xã hội, các mối quan hệ đạo đức pháp quyền, các mối quan hệ con người -con người từ quan hệ gia đình, làng xóm, quê hương, khối phố cho đến các quan hệ nhóm, các quan hệ cộng đồng... các mối quan hệ trên quyết định bản chất tâm lý người (bản chất con người là sự tổng hoà các mối quan hệ xã hội). Trên thực tế, con người thoát li khỏi các quan hệ xã hội, quan hệ người - người, đều làm cho tâm lý mất bản tính người (những trường hợp trẻ em do động vật nuôi từ bé, tâm lý của các trẻ này không hơn hẳn tâm lý loài vật).

+ Tâm lý người là sản phẩm của hoạt động và giao tiếp của con người trong các mối quan hệ xã hội. Con người là một thực thể tự nhiên và điều chủ yếu là một thực thể xã hội. Phần tự nhiên ở con người (như đặc điểm cơ thể, giác quan, thần kinh, bộ não) được xã hội hoá ở mức cao nhất. Là một thực thể xã hội, con người là chủ thể của nhận thức, chủ thể của hoạt động, giao tiếp với tư cách một chủ thể tích cực, chủ động sáng tạo, tâm lý của con người là sản phẩm của hoạt động con người với tư cách là chủ thể xã hội, vì thế tâm lý người mang đầy đủ dấu ấn xã hội lịch sử của con người.

+ Tâm lý của mỗi cá nhân là kết quả của quá trình lĩnh hội, tiếp thu vốn kinh nghiệm xã hôi, nền văn hoá xã hội, thông qua hoạt động, giao tiếp (hoạt động vui chơi, học tập, lao động, công tác xã hội), trong đó giáo dục giữ vai trò chủ đạo hoạt động của con người và mối quan hệ giao tiếp của con người trong xã hội giữ vai trò quyết định.

+ Tâm lý của mỗi người hình thành, phát triển và biến đổi cùng với sự phát triển của lịch sử dân tộc và cộng đồng. Tâm lý của mỗi người chịu sự chế ước bởi lịch sử của cá nhân và cộng đồng.

Tóm lại, tâm lý người có bản chất xã hội, vì thế phải nghiên cứu môi trường xã hội, nền văn hoá xã hội, các quan hệ xã hội trong đó con người sống và hoạt động. Cần phải tổ chức có hiệu quả hoạt động dạy học và giáo dục, cũng như các hoạt động chủ đạo ở từng giai đoạn lứa tuổi khác nhau để hình thành, phát triển tâm lý con người...

Tác phẩm, tác giả, nguồn

• Tác phẩm: Giáo trình Tâm lý học đại cương
• Tác giả: Nguyễn Xuân Thức (Chủ biên) - Nguyễn Quang Uẩn - Nguyễn Văn Thạc - Trần Quốc Thành - Hoàng Anh - Lê Thị Bừng - Vũ Kim Thanh - Nguyễn Kim Quý - Nguyễn Thị Huệ - Nguyễn Đức Sơn
• Nguồn: Nhà Xuất bản Đại học Sư Phạm, 2007

Việc làm bán hàng

Tâm lý người là một hiện tượng về tâm lý của con người xảy ra khi họ phản ứng lại với các hiện tượng xã hội. Có rất nhiều quan điểm khác nhau về hiện tượng tâm lý con người. Mỗi một nhà nghiên cứu xã hội, và một nhà tâm lý học đều có những quan điểm riêng của mình về tâm lý con người trong sự phát triển của xã hội.

Theo quan điểm duy tâm của các nhà nghiên cứu theo trường phái duy tâm cho rằng: Tâm lý con người không phải do bản thân người đó tạo ra, mà tâm lý của một người được thượng đế xác tạo ra và nhập vào con người. Qua đó các nhà nghiên cứu cho rằng tâm lý người không bị phụ thuộc bởi các yếu tố khách quan bên ngoài, đặc biệt là điều kiện sống, môi trường sống của họ không ảnh hưởng đến tâm lý của họ.

Theo quan điểm duy vật tầm thường của các nhà khoa học, và tâm lý học theo trường phái này lại định nghĩa rằng: Tâm lý con người, hay tâm hồn con người được cấu thành từ vật chất, một thực thể hiện hữu, và do một vật chất cụ thể tạo ra. Từ đó họ đồng nhất và đưa ra quan điểm về tâm lý người là sự đồng nhất của vật lý, sinh lý và tâm lý với nhau. Và họ phủ nhận bản chất xã hội của tâm lý, họ cho rằng tâm lý người mang bản chất cá nhân chứ không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố xã hội bên ngoài, họ phủ nhận đi tích tích cực và năng động của tâm lý, ý thức con người.

Theo quan điểm của các nhà duy vật biện chứng thì các nhà tâm lý học cho rằng tâm lý con người là sự phản ánh khách quan các yếu tố bên ngoài vào não bộ con người, qua đó con người thể hiện các hoạt động cá nhân của mình. Và họ cho rằng tâm lý người mang bản chất của xã hội thông qua các hoạt động và sự biến đổi của xã hội ảnh hưởng đến tâm lý và thể hiện tính lịch sử của xã hội ảnh hưởng đến tâm lý người.

Từ các quan điểm trên bạn có thể thấy được rằng quan điểm của các nhà tâm lý theo chủ nghĩa duy vật biện chứng đã đưa ra được quan điểm chính xác nhất cho tâm lý người. Và bản chất trong tâm lý con người, điểm xuất phát của hiện tượng tâm lý trong mỗi con người trong xã hội là sự biểu hiện tâm lý cá nhân chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài xã hội và mang tính lịch sử.

1.2. Bản chất của hiện tượng tâm lý người là gì?

Bản chất của hiện tượng tâm lý người được thể hiện cụ thể như sau:

+ Tâm lý người là sự phản ánh khách quan của thế giới bên ngoài vào não bộ, và thông qua xử lý của não bộ con người có những hoạt động tác động lại xã hội với các phản ứng của mình. Hiện thực khách quan có ảnh hưởng đến não bộ con người vào tạo ra tâm lý của họ. Tất cả các hoạt động trong quá trình tâm lý lý con người từ đơn giản đến phức tạp đều dựa trên cơ sở hoạt động của não bộ, não bộ chính là nơi để tạo và hình thành nên hiện tượng tâm lý con người. Hiện tượng tâm lý con người có nguồn gốc là thế giới khác quan bên ngoài nên khi nghiên cứu về hiện tượng tâm lý con người cần nghiên cứu đến hoàn cảnh sống và hoạt động trong xã hội của người đó.

+ Tâm lý người mang tính chủ thể, với mỗi một hiện tượng trong xã hội con người sẽ hình thành nên các hình ảnh tâm lý khác nhau. Từ đó cho thấy với mỗi vấn đề gặp phải thì mỗi cá nhân đều phản ánh khác nhau thông qua lăng kính riêng của mình. Bởi hoàn cảnh sống, và điều kiện sống, cùng với cấu tạo não của mỗi người là khác nhau nên khi gặp cùng vấn đề thì mỗi người sẽ có những phản ứng khác nhau về tâm lý.

+ Tâm lý người thể hiện bản chất xã hội và tính lịch sử: 1, Tâm lý người thể hiện bản chất xã hội bởi tâm lý người có nguồn gốc từ xã hội, với môi trường sống và điều kiện sống của mình sẽ hình thành nên tâm lý của cá nhân bạn. Tâm lý người còn là sự thể hiện các mối quan hệ của bạn trong xã hội và thể hiện mối quan hệ giai cấp, đạo đức trong xã hội; 2, Tâm lý người mang bản chất lịch sử xã hội, xã hội là sự vận động không ngừng nên khi thay đổi, hay có những biến đổi trong xã hội sẽ làm ảnh hưởng đến tâm lý con người của mỗi cá nhân, và tâm lý người là kết quả của hoạt động giao tiếp và sản xuất trong việc phát triển xã hội và sự vận động phát triển xã hội không ngừng.

Qua đó ta thấy được bản chất hiện tượng tâm lý con người thể hiện 3 khía cạnh đó là: Là sự phản ánh hiện thực khác quan, mang tính chủ thể, phản ánh bản chất xã hội và mang tính lịch sử phát triển xã hội con người.

1.3. Các loại của phản ảnh trong tâm lý con người là gì?

Phản ánh tâm lý con người thể hiện như sau:

+ Phản ánh cơ học được hình thành các hiện tượng cơ học trong cuộc sống và phản ảnh lại bộ não của con người giúp con người có những nhận thức cụ thể về các hiện tượng xã hội và thu hình ảnh vào bộ não về các hoạt động cơ học trong xã hội.

+ Phản ánh vật lý của não bộ giống như việc bản thân nhìn mình trong gương và nhận lại hình ảnh của mình. Nó thể hiện việc bản thân thường có hiện tượng mô phỏng lại các hoạt động mà mình nhìn thấy, hoặc tiếp xúc với nó.

+ Phản ánh xã hội, hiện tượng tâm lý con người là sự phản ánh của các mối quan hệ và các hiện tượng biến chuyển trong xã hội và thể hiện ra bên ngoài tâm lý con người.

+ Phản ánh tâm lý là phản ánh của não bộ với các tác động từ môi trường khác quan bên ngoài với mỗi cá nhân.

2. Phân loại các hiện tượng tâm lý người

Để phân loại các hiện tượng tâm lý con người có rất nhiều cách chia khác nhau và tùy thuộc vào nghiên cứu thì sẽ chia hiện tượng tâm lý người phù hợp với nghiên cứu. Thông thường hiện tượng tâm lý sẽ được phân loại như sau:

Vì cá nhân là chủ thể trong trong một cộng đồng và phát triển song hành với nhóm xã hội cụ thể nền khi nhóm xã hội có những biến động sẽ ảnh hưởng đến tâm lý cá nhân. Tâm lý nhóm người hay tâm lý nhóm xã hội cũng sẽ ảnh hướng đến tâm lý cá nhân của một người. Khi sống trong xã hội để phát triển đồng nhất với số đông bạn cũng sẽ có những phản ứng giống với nhóm xã hội mình hoạt động để phát triển phù hợp với nhóm xã hội đó.

Ví dụ khi một người nhìn lên trời không biết là vấn đề gì bạn cũng sẽ có phản ứng là nhìn theo để biết được trên đó có gì và mọi thấy vậy cũng sẽ nhìn theo dù họ không biết có hiện tượng hay không và nó có ảnh hưởng đến mình hay không. Người ta hay gọi đó là hiện tượng đám đông. Hay các phong tục, tập quán của địa phương cũng là một trong những giá trị văn hóa xã hội mà số đồng cần làm theo.

2.2. Hiện tượng tâm lý chưa có ý thức và hiện tượng tâm lý có ý thức

Trong hiện tượng tâm lý của con người có hiện tượng tâm lý gọi là vô thức, hay chính là hiện tượng tâm lý chưa ý thức và nó mang tính bẩm sinh là phản ứng không điều kiện của con người. Lấy vị dụ cho bạn dễ hình dung đó là khi sinh ra trẻ em đều khóc đó là hiện tượng tâm lý bình thường và không có điều kiện.

Còn ngược là là hiện tượng tâm lý có ý thức, tức bạn nhận thức được vấn đề và phản ứng lại các vấn đề và hiện tượng của xã hội. Nó giống như phản xạ có điều kiện của con người. Ví dụ cho bạn dễ hình dung đó là khi bạn gặp cướp thì sẽ hình thành một tâm lý sợ hãi đó là tâm lý có ý thức và được hình thành trong điều kiện bản không thể phản ứng lại các vấn đề bạn gặp phải nền hình thành cho bạn tâm lý sợ hãi.

2.3. Phân chia hiện tượng tâm lý người theo thời gian tồn tại và tương quan với nhân cách con người

Với cách phân chia này thì hiện tượng tâm lý con người được chia làm 3 loại chính như sau:

+ Chia theo quá trình tâm lý thì con người sẽ chia thành quá trình nhận thức, quá trình cảm xúc và quá trình ý chí của tâm lý con người.

+ Chia theo trạng thái tâm lý con người, quá trình tạo thành tâm lý và hình thành hiện tượng tâm lý kéo dài trong một khoảng thời gian dài của con người.

+ Chia theo thuộc tính của tâm lý như tính tình con người, tính nết của các cá nhân, thói quen của họ, lý tượng sống,… Tâm lý này được hình thành trong một khoảng thời gian rất dài và nó tạo nên những nét riêng trong nhân cách của mỗi cá nhân.

3. Các chức năng của hiện tượng tâm lý

Hiện tượng tâm lý thể hiện các chức năng cụ thể như sau:

+ Chức năng định hướng hoạt động, tâm lý con người chính là thức được tạo ra để tạo động lực cho sự phát triển của xã hội. Với những mục tiêu bản thân đặt ra thì bản thân sẽ đề ra các hoạt động cụ thể để hoàn thành các mục tiêu mà mình đã định ra, như vậy ta thấy được tâm lý con người có vai trò định hướng.

+ Chức năng điều khiển các hoạt động và kiểm soát các hoạt động, với bất kỳ một vấn đề nào xảy ra tâm lý con người sẽ điều khiển để con người có những hoạt động tác động lại vấn đề xảy ra đó một cách cụ thể và kiểm soát các hoạt động của bản thân trong các trường hợp cụ thể để bản thân biết và nên làm gì trong các trường hợp cụ thể.

+ Có chức năng điều chỉnh hoạt động, thông qua việc hình thành tâm lý của bản thân thì bạn thân sẽ tự điều chỉ tâm lý của mình cho phù hợp với hoàn cảnh và phù hợp với môi trường sống, cũng như các hiện tượng xã hội.

Qua đó ta thấy được chức năng của hiện tượng tâm lý con người có 3 chức năng chính là định hướng cho hoạt động, điều khiển và kiểm soát các hoạt động của bản thân, điều chỉnh các hoạt động sao cho phù hợp với hoàn cảnh sống bên ngoài và môi trường sống của mình.

Với những thông tin chia sẻ về hiện tượng tâm lý người là gì? Những bí ẩn về hiện tượng tâm lý con người cùng với những thông tin cần thiết cung cấp thêm cho bạn kiến thức về tâm lý con người.

Bài viết liên quan