Shock văn hóa là gì

Sốc văn hóa là gì?

Sốc văn hoá (Culture shock) là thuật ngữ chỉ trạng thái thường gặp khi con người chuyển từ môi trường văn hóa quen thuộc sang môi trường văn hóa khác, thường gặp ở du khách, những người đến định cư ở nước ngoài, du học sinh, chuyển công việc mới, chuyển nơi ở/nơi học... Dù sốc văn hoá là một trạng thái căng thẳng của tâm lý, nhưng nó có thể dẫn tới nhiều triệu chứng ở cả thể chất lẫn tinh thần, bao gồm: Mệt mỏi, buồn ngủ hoặc lâng lâng, mơ hồ, khó tập trung, cáu kỉnh, nóng giận... Tuy nhiên cảm giác buồn bã đó chỉ là tạm thời, là điều tự nhiên dễ hiểu và theo thời gian con người sẽ dần quen với môi trường mới.

Dưới đây là một số thông tin về sốc văn hóa bạn nên biết nếu như sắp chuyển sang môi trường mới:

Có hay không sốc văn hóa ngược (reverse culture shock)?

Sốc văn hóa ngược là tình trạng thường gặp ở du học sinh Việt Nam. Hội chứng này thường nặng nề hơn cả “sốc văn hóa xuôi” bởi khi tới một môi trường mới thì sốc là điều dễ hiểu và nhiều người đã chuẩn bị sẵn tâm lý cho việc này. Tuy nhiên, nhiều du học sinh do chủ quan không chuẩn bị tâm lý nên dễ dàng bị “sốc ngược” khi quay lại chính quê hương và ngôi nhà của mình. Tùy khả năng thích nghi của từng người mà tình trạng sốc văn hóa ngược kéo dài hay ngắn. Bởi lẽ, sau nhiều năm học tập và sinh sống ở nước ngoài, có những thói quen, cách hành xử và thậm chí cả những giá trị nhận thức cũ của mỗi người đã mất đi, thay vào đó là một loạt hệ giá trị mới.

Vì thế, khi trở về, các du học sinh sẽ cảm thấy có độ vênh nhất định với thực tế tại quê hương. Điều quan trọng nhất là luôn giữ được sự cân bằng, không để mình rơi vào trạng thái trầm cảm hoặc thất vọng. Cảm nhận và tôn trọng sự khác biệt văn hóa cũng như trình độ phát triển sẽ giúp các du học sinh cảm thấy dễ chịu và nhanh chóng thích nghi hơn.

Tác động của cú sốc văn hóa (tiếng Anh: Culture shock) có thể bị phức tạp thêm khi các nhà quản trị làm việc trong một môi trường mà những khác biệt về điều kiện vật chất rõ ràng.

Sốc văn hóa

Khái niệm

Sốc văn hóa trong tiếng anh là Culture shock. 

Sốc văn hóa là tình trạng tinh thần và thể chất tác động tới một người khi mọi thứ trước kia từng quen thuộc với họ như ngôn ngữ, thức ăn, tiền tệ, các giá trị,... đột nhiên biến mất bởi vì họ đã đi tới một nền văn hóa mới. 

Có thể lấy ví dụ về sốc văn hóa bằng việc khi một nhà quản trị, một doanh nhân thành công và được kính trọng ở đất nước của mình nhưng lại gần như không thể thực hiện được điều gì, phụ thuộc vào người khác (trong trường hợp này là phụ thuộc vào một người phiên dịch) để thực hiện hầu hết các hình thức giao tiếp.

Tầm ảnh hưởng của sốc văn hóa 

Bị sốc về văn hóa là kết quả của sự lo lắng khi chúng ta mất đi tất cả những dấu hiệu quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày cũng như giao tiếp xã hội. Tác động của sốc văn hóa được tích tụ và đôi khi phát triển một cách vô thức khi chúng hình thành trong một sự việc không hài lòng rất nhỏ, mỗi lần không thể hiện được ý muốn của mình và mỗi lần thất bại trong công việc. 

Tác động của cú sốc văn hóa có thể bị phức tạp thêm khi các nhà quản trị làm việc trong một môi trường mà những khác biệt về điều kiện vật chất rõ ràng. 

Sốc văn hóa ảnh hượng mạnh đến kết quả công việc của các nhà quản trị, các triệu chứng thường gặp nhất là các nhà quản trị quốc tế làm việc trên toàn thế giới cảm thấy bị cô lập, lo lắng, thâm hụt hiệu năng và bất lực. 

Sốc văn hóa có thể tác động thực sự tới kết quả của một cam kết kinh doanh. Tác động tiêu cực rõ ràng nhất là sự phản kháng với một đối tác kinh doanh nước ngoài, sự phản kháng và hoài nghi có thể hình thành đối với đại diện của một nền văn hóa khác có thể có những biểu hiện công khai dẫn đến không thực hiện được các mục tiêu kinh doanh.

Nhưng có một mối nguy hiểm khác và thường là tinh vi hơn: thay vì việc có thái độ chống đối một nền văn hóa và những đối tác kinh doanh mới, từ bỏ quan hệ kinh doanh, một nhà quản trị sẽ rất dễ hài lòng và có thể đồng ý với mọi thứ, chỉ để quay về nước và thoát khỏi các áp lực. Sự mất kiên nhẫn này có thể tạo ra những điều tồi tệ cho công việc kinh doanh, khiến cho công ty bị bất lợi rất nhiều. 

Quản trị các cú sốc văn hóa

Quản trị các cú sốc văn hóa trong kinh doanh quốc tế là tạo nên một sự khác biệt giữa thất bại và thành công. Dưới đây là một số gợi ý để chống lại sốc văn hóa:

- Sốc văn hóa có tính chu kì, cố gắng duy trì một quan điểm trung dung.

- Duy trì một tinh thần phiêu lưu

- Tránh nhạo báng

- Hãy tham gia. Chống lại sự thờ ơ, ngại tiếp xúc hoặc hợp tác với một nền văn hóa mới, sự trốn tránh sẽ chỉ làm tăng những giới hạn và đảm bảo rằng bạn sẽ không bao giờ có thể quen với nền văn hóa mới đó. 

- Thể hiện sự say mê học hỏi

- Hãy viết nhật kí. Ghi lại những kinh nghiệm và ấn tượng sẽ giúp bạn tập trung vào việc học hỏi nền văn hóa mới và duy trì động lực cho bạn phát triển năng lực cá nhân. 

- Quan tâm đến sức khỏe cá nhân

- Hãy đi dạo nhiều quanh nơi bạn sinh sống và làm việc

(Theo Giáo trình Quản trị kinh doanh, NXB Đại học Kinh tế quốc dân)