Lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn ngày 26.2 thông báo giải mật toàn bộ 4.617 tài liệu, với khoảng 1,37 triệu trang, liên quan đến vụ thảm sát hàng chục ngàn người nổi dậy ở hòn đảo này. Tờ Taipei Times đưa tin bà Thái cũng công bố kế hoạch 3 năm nhằm điều tra vụ thảm sát và những diễn biến sau đó. Ngoài ra, còn có khoảng 990.000 trang hồ sơ hiện do 83 ban ngành lưu trữ sẽ được xếp vào diện chờ chuyển giao cho chính quyền Đài Loan và quá trình chuyển giao sẽ hoàn tất vào cuối tháng 6. Theo bà Thái, việc thu thập những tài liệu này rất quan trọng vì nó cho biết danh tính của những người liên quan, cũng như chi tiết về những biến cố khi đó. Rất nhiều người, nhất là hậu duệ của những người bị thảm sát ở Đài Loan, đang hy vọng việc giải mật tài liệu sẽ làm sáng tỏ cái chết đầy uẩn khúc của người thân cũng như làm rõ nghi vấn về vai trò của chính quyền Tưởng Giới Thạch trong vụ việc. Sự kiện 228 Theo tờ Taiwan News, một trong những “trang sử đen tối” nhất của Đài Loan diễn ra vào tháng 2.1947 khi Tưởng Giới Thạch, lúc đó là lãnh đạo Quốc dân đảng kiêm Chủ tịch chính phủ quốc dân, gửi lực lượng đến hỗ trợ toàn quyền Đài Loan Trần Nghi trấn áp các cuộc nổi dậy. Trần Nghi chính là tay chân thân tín do Tưởng cử đến tiếp quản Đài Loan từ tay quân Nhật vào năm 1945, sau khi Nhật đầu hàng phe Đồng minh trong Thế chiến 2. Trong hai năm sau đó, Đài Loan rơi vào khủng hoảng do tình trạng lạm phát ngoài tầm kiểm soát. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng đây là một trong những nguyên nhân sâu xa dẫn đến Sự kiện 228. Mâu thuẫn được châm ngòi vào ngày 27.2.1947 khi cảnh sát bắn chết một phụ nữ trong chiến dịch truy quét thuốc lá lậu. Khi bị những người xung quanh xông vào hành hung, viên cảnh sát bắn bừa vào đám đông khiến một người khác thiệt mạng. Căng thẳng nhanh chóng dâng cao, dẫn đến bạo lực bùng phát và lan rộng vào ngày hôm sau (28.2), ngày sau này được sử dụng để gọi sự kiện. Theo các nhà sử học, Sự kiện 228 không chỉ diễn ra trong một ngày mà là cả quá trình kéo dài nhiều năm sau đó khi chính quyền truy quét những người chống đối. Thậm chí đến ngày nay, vẫn chưa có thống kê chính xác về số người thiệt mạng trong các cuộc trấn áp và truy quét, ước chừng từ 18.000 - 28.000 người. Sau khi Đài Loan ban bố thiết quân luật vào năm 1949, Sự kiện 228 trở thành vấn đề nhạy cảm ít được đề cập cho đến khi thiết quân luật được dỡ bỏ 38 năm sau đó. Chiến thuật hai mặt của Trần Nghi Theo tờ Taiwan News, một tài liệu cực kỳ quan trọng trong số các tài liệu được giải mật là bức điện mà Trần Nghi gửi đến Tưởng Giới Thạch xin chi viện để đàn áp các cuộc nổi dậy, do Viện Sử học Đài Loan công bố hôm 23.2. Theo đó, bức điện đề ngày 2.3.1947 đã thể hiện trò hai mặt của Trần Nghi khi cố gắng “câu giờ” với phe nổi dậy nhằm chờ lực lượng hỗ trợ từ đại lục. Chủ tịch Viện Sử học Đài Loan Ngô Mật Sát cho biết viện này từng tổng hợp 18 quyển sách về Sự kiện 228 dưới thời cựu lãnh đạo Trần Thủy Biển và dự án đã được khôi phục sau khi đảng Dân tiến (DPP) của bà Thái giành chiến thắng. Giáo sư Trần Thúy Liên tại Đại học Đài Loan cho biết các sử gia từng truy tìm bức điện của Trần Nghi nhưng mọi nỗ lực đều vô vọng. Theo bà, bức điện là bằng chứng cho thấy Trần Nghi một mặt hứa hẹn cải cách và kêu gọi người dân không tham gia biểu tình, một mặt hối thúc Tưởng gấp rút chi viện. Cụ thể, Trần Nghi vào ngày 1.3.1947 đã đồng ý thành lập một ủy ban nhằm hòa giải mâu thuẫn giữa người dân và quân đội, nhưng ngày hôm sau ông đã gửi điện cho Tưởng và khi quân tiếp viện đến thì cuộc thảm sát bắt đầu. “Một số tài liệu mới phát hiện khác thể hiện Quốc dân đảng lúc đó đã sử dụng một hệ thống giám sát toàn diện nhằm khiến người dân trên đảo lo sợ”, bà Trần nói.  Lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn thông báo giải mật toàn bộ 4.617 tài liệu, với khoảng 1,37 triệu trang, liên quan đến vụ thảm sát hàng chục ngàn người nổi dậy ở hòn đảo này Phát biểu trước thềm kỷ niệm 70 năm Sự kiện 228, bà Thái cam kết chính quyền Đài Loan sẽ điều tra vụ việc, công bố sự thật và truy trách nhiệm những người liên quan để thay đổi hiện trạng “chỉ có nạn nhân nhưng không có thủ phạm”. “Chúng tôi sẽ không quên cũng như không che giấu. Tôi sẽ chỉ đạo các cơ quan tiếp tục phân loại các hồ sơ và sự thật nằm trong bóng tối suốt 70 năm sẽ được phơi bày”, CNA dẫn lời bà Thái phát biểu. Trong nỗ lực xoa dịu những bức xúc của gia đình các nạn nhân Sự kiện 228, người đứng đầu cơ quan văn hóa Đài Loan Trịnh Lệ Quân đã thông báo từ ngày 23.2 sẽ dừng việc phát bài hát tưởng nhớ Tưởng Giới Thạch tại đài tưởng niệm ông ở Đài Bắc. Cơ quan này cũng dừng việc bán các bức tượng và văn phòng phẩm có hình ảnh của Tưởng Giới Thạch từ ngày 10.2. Kể từ năm 1995, ngày 28 tháng 2 hằng năm là một trong những ngày lễ chính thức ở Đài Loan. Đây là ngày tưởng niệm những nạn nhân đã bị chính quyền Tưởng Giới Thạch (Chiang Kai-shek) đàn áp và giết chết trong một cuộc tổng nổi dậy toàn quốc năm 1947. Sự kiện này thường được biết đến với tên gọi “Thảm sát 228” (228 Massacre) vì nó đã bắt đầu vào ngày 28/2/1947. Trên 1.000 người xếp tưởng niệm nạn nhân của thảm sát 228 tại Đài Bắc vào tháng 2/2015. Ảnh: AP/newlense.com. Sau khi xảy ra cuộc thảm sát 228 vào năm 1947, Tưởng Giới Thạch tuyên bố tiến hành thiết quân luật (martial law) trên toàn bộ đảo quốc Đài Loan. Kể từ đó, Quốc dân đảng (Chinese Nationalist Party – Kuomintang – KMT) dưới sự lãnh đạo của Tưởng Giới Thạch, đã áp dụng chế độ cai trị độc tài, độc đảng, cũng như tiến hành sử dụng nhiều biện pháp đàn áp dã man đối với phe đối lập. Giai đoạn này còn được gọi là thời kỳ “khủng bố trắng” (White Terror) trong lịch sử Đài Loan. Thế nhưng, song song với việc bắt đầu giai đoạn đàn áp từ phía chính quyền, ngày 28/2/1947 còn mang một ý nghĩa khác đối với quá trình chuyển đổi dân chủ ở Đài Loan. Vì cũng bắt đầu từ ngày 28/2/1947, người dân Đài Loan đã từng bước đứng lên đấu tranh đòi tự do dân chủ trong suốt 40 năm, cho đến khi chế độ thiết quân luật chấm dứt vào ngày 15/7/1987. Bối cảnh kinh tế, xã hội của Đài Loan sau Thế chiến thứ 2 Sau khi Thế chiến thứ 2 chấm dứt, Nhật Bản thua trận và đã trao trả Đài Loan cho Trung Hoa Dân Quốc (The Republic of China) và chính quyền đương thời của Quốc dân đảng vào năm 1945, chấm dứt 50 năm cai trị của Đế quốc Nhật Bản tại đây. Sau khi tiếp quản Đài Loan, chính quyền Quốc dân đảng đã thu tóm và “quốc doanh hóa” tất cả các ngành kinh tế mũi nhọn của đảo quốc, kể cả các ngành kinh doanh vốn thuộc về tư nhân lúc trước. Các mặt hàng nhu yếu phẩm như cà phê, trà, thuốc lá, v.v. trở thành kinh doanh đặc quyền của chính phủ mới. Đời sống của người dân Đài Loan trở nên thiếu thốn hơn rất nhiều so với thời bảo hộ của Nhật Bản (1895-1945) khi các mặt hàng thiết yếu đều bị nhà nước quản lý chặt chẽ. Cùng lúc, cuộc nội chiến tại Trung Hoa lục địa giữa Quốc dân đảng và người cộng sản còn đòi hỏi tài nguyên của Đài Loan phải được ưu tiên sử dụng cho quân đội tại lục địa. Vào năm 1947, giá gạo tại Đài Loan đắt gấp 400 lần so với Thượng Hải trong khi Đài Loan là nơi sản xuất ra gạo. Ngoài ra, chính quyền mới bài xích và kỳ thị người Đài Loan qua việc chỉ sử dụng nhân viên công quyền từ những người mới đến từ Trung Hoa và biết sử dụng tiếng “quốc ngữ” Quan thoại (Mandarin), vốn là ngôn ngữ chỉ phổ thông ở Bắc Kinh chứ không phải ở Đài Loan. Triển lãm tại Bảo tàng lịch sử Đài Loan về thời kỳ Nhật chiếm đóng. Ảnh: scmp.com. Về mặt xã hội, sau 50 năm là thuộc địa của Nhật, người Đài Loan đã tiếp nhận nền văn hóa Đông Kinh, sử dụng tiếng Nhật và có cách cư xử với nhau như người Nhật. Điều này tạo ra mâu thuẫn giữa người Đài Loan và những người Trung Hoa mới nhập cư, vì những người mới thì không thể chấp nhận văn hóa Nhật và cho rằng Nhật Bản là kẻ thù của họ. Thế nên, ngay cả giới trí thức tại Đài Loan cũng bị chính quyền mới coi thường chỉ vì họ đã được đào tạo bởi người Nhật Bản. Việc chỉ sử dụng người mới đến từ Trung Hoa và kỳ thị giới tinh hoa Đài Loan đã tạo ra một sự “độc quyền về chính trị” tại đây, dẫn đến tình trạng tham nhũng xảy ra một cách thường xuyên và tràn lan. Những xáo trộn về kinh tế, xã hội và chính trị tại thời điểm ấy đã dần dần tạo nên một sự bất ổn âm ỉ trong xã hội Đài Loan mà chỉ cần một mồi lửa nhỏ là sẽ bùng cháy. (1) Mồi lửa đó đã xuất hiện vào đêm 27/2/1947 ở thành phố Đài Bắc. Gánh hàng rong làm bùng nổ xung đột giữa người dân và chính quyền Đêm 27/2/1947, các nhân viên của Cục quản lý thuốc lá độc quyền (Tobacco Monopoly Office) và cảnh sát Đài Bắc phát hiện một phụ nữ trung niên là bà Lin Jiang-mai bán thuốc lá dạo trên đường phố. Bán thuốc lá lẻ bị xem là hành vi buôn lậu vào thời điểm ấy, vì đó là mặt hàng kinh doanh độc quyền của chính phủ. Các nhân viên của Cục quản lý thuốc lá và cảnh sát lập tức tiến hành tịch thu giỏ hàng của bà Lin và hai bên xảy ra tranh chấp. Cảnh sát đã dùng báng súng đánh vào đầu của bà và có tài liệu ghi là bà đã tử vong tại chỗ. Những người dân xung quanh vì cảm thấy bất bình với hành vi sử dụng bạo lực của các nhân viên chính phủ nên đã lên tiếng phản đối. Một viên cảnh sát đã nổ súng vào đám đông và bắn chết một người. Từ đêm đó cho đến ngày hôm sau, 28/2/1947, người dân đã tập trung tại cổng trụ sở của Cục quản lý thuốc lá ở thủ đô Đài Bắc và biểu tình yêu cầu chính phủ phải xử lý hình sự nhân viên cảnh sát đã gây ra án mạng. Thế nhưng, chính quyền Đài Loan lúc đó lại quyết định sử dụng bạo lực để trấn áp. Quân đội và cảnh sát đã dẹp tan người biểu tình bằng cách bắn trực tiếp vào đám đông đang tụ tập. Việc làm này đã dẫn đến tình trạng bạo động dâng cao hơn và có nhiều người tham gia vào đoàn người biểu tình hơn. Biểu tình ngày 28/2/1947 trước cửa Cục quản lý thuốc lá độc quyền ở Đài Bắc. Ảnh: qulishi.com. Toàn quốc nổi dậy phản đối chính quyền Quốc dân đảng Một số người biểu tình ở Đài Bắc đã chiếm được đài phát thanh và phát ra lời kêu gọi trên toàn quốc. Một cuộc nổi dậy của người Đài Loan phản đối chính quyền Quốc dân đảng đã bùng nổ vào ngày 28/2/1947. Trong những tuần tiếp sau đó, xung đột liên tục xảy ra giữa người biểu tình và chính quyền, cũng như giữa người Đài Loan và những người Trung Hoa mới đến từ lục địa. Một Ủy ban hòa giải (Committee on Settlement) được giới trí thức Đài Loan thành lập để đàm phán với phe chính phủ. Đồng thời, họ cũng kêu gọi người dân không sử dụng bạo lực, đặc biệt là với những người Trung Hoa mới đến từ lục địa để giảm bớt căng thẳng. Một bản kiến nghị gồm 32 điều, trong đó có những đòi hỏi về sự tự chủ cũng như quyền được tham gia vào các ban ngành chính phủ, được tranh cử vào Quốc Hội và các quyền chính trị khác của người Đài Loan, đã được ủy ban này đề ra với chính phủ Quốc dân đảng. Thống đốc Đài Loan lúc đó, Chen Yin, đã dùng kế sách hòa hoãn với Ủy ban hòa giải nhằm có thể nhanh chóng ổn định an ninh trật tự, và đã tỏ vẻ đồng ý với bản kiến nghị. Tuy nhiên, trên thực tế, lực lượng quân đội của Quốc dân đảng tại Phúc Kiến đã được huy động, và vào ngày 8/3/1947 đã tấn công vào Đài Loan để trấn áp cuộc nổi dậy. Hàng nghìn người đã bị xử tử tại chỗ mà không cần thông qua xét xử. Cuộc nổi dậy kéo dài gần 1 tháng trên toàn Đài Loan cuối cùng đã chấm dứt bằng máu và sinh mạng của hàng chục nghìn người dân vô tội. Theo một số tài liệu, con số nạn nhân thiệt mạng trong cuộc thảm sát ngày 28/2/1947 có thể lên đến gần 30.000 người. (2) & (3) Ông Pan Hsin-hsing và hình người thân bị giết trong cuộc thảm sát 228. Khi đó ông mới 6 tuổi. Ảnh: SCMP. Có rất nhiều nạn nhân của cuộc thảm sát 228 thuộc về tầng lớp tinh hoa của Đài Loan thời ấy. Trong số đó, có các ông Wu Kim-Lian – biên tập viên của báo Đời sống mới Đài Loan (Taiwan New Life); ông Lin Mao-Sheng – Trưởng khoa Mỹ thuật (Dean of Arts) của trường Đại học Đài Loan (Taiwan University) và là giáo sư tiến sỹ đầu tiên của Đài Loan tốt nghiệp tại Mỹ; bác sỹ Gwo Zhon-Tan – Giám đốc Bệnh viện I-Lun của Đài Bắc; và họa sỹ nổi tiếng Tan Ting-pho. (4) Thảm sát 228 đã góp phần mở đầu cho cuộc đấu tranh chuyển đổi dân chủ tại Đài Loan Từ vụ việc xử lý không thỏa đáng một người bán thuốc lá dạo của chính quyền, người dân đã nhìn thấy được sự bất cập của một nhà nước độc tài không có pháp trị, và họ quyết tâm phải thay đổi điều đó. Sau khi quân đội Quốc dân đảng khống chế được toàn bộ tình hình Đài Loan vào tháng 3 năm 1947, rất nhiều người vẫn tiếp tục bị bắt giữ và giam cầm nhiều năm sau đó, thậm chí một số còn bị thủ tiêu trong thời kỳ “khủng bố trắng.” Thế nhưng, những người đấu tranh cho tự do dân chủ ở Đài Loan không hề chùn bước. Quá trình dân chủ hóa của Đài Loan kéo dài trên dưới 40 năm, từ tháng 2/1947 đến tháng 7/1987, và gặp sự đàn áp rất khốc liệt từ phía chính quyền. Trong suốt 40 năm đó, các nạn nhân của cuộc thảm sát 228 không hề được nhắc đến và cũng không có ai đòi công lý cho họ. Tuy nhiên, sau khi Đài Loan chuyển đổi thành công sang thể chế dân chủ vào năm 1987, công cuộc đòi hỏi minh bạch hóa sự kiện 228 bắt đầu có những chuyển biến tích cực. Năm 1995, Tổng thống Đài Loan Lee Teng-hui – một người từng là nạn nhân của “khủng bố trắng” trong thời kỳ thiết quân luật – đã công bố ngày 28/2 hằng năm là ngày tưởng niệm các nạn nhân của cuộc thảm sát 228, cũng như đại diện cho chính phủ Quốc dân đảng chính thức xin lỗi họ. Công viên Tân Đài Bắc cũng được đổi tên thành công viên Hòa Bình 228. Công viên Hòa Bình 228 ở Đài Bắc là nơi tưởng niệm các nạn nhân của thảm sát 228. Ảnh: outreachfortaiwan.org. Từ đó cho đến nay, ngày càng có nhiều tài liệu về thảm sát 228 và các nạn nhân được xuất bản. Nhiều cuộc vận động đòi hỏi công lý cho các nạn nhân (transitional justice) đã được thực hiện và hiện tại, đã có những dự thảo luật về vấn đề này đang được đề ra và thảo luận tại Quốc hội Đài Loan. Trong dịp kỷ niệm 70 năm cuộc thảm sát 228 vào tháng 2/2017, chính phủ Đài Loan công bố sẽ bạch hóa tất cả hồ sơ mật liên quan đến sự kiện lịch sử này để mọi người dân đều có thể hiểu rõ hơn về một giai đoạn, tuy đau thương nhưng lại rất quan trọng trong quá trình dân chủ hóa đất nước. |
