Một hai nghiêng nước nghiêng thành là gì

Giải chi tiết:

a.

Một hai nghiêng nước nghiêng thành,

  Sắc đành đòi một tài đành họa hai. 

Thông minh vốn sẵn tính trời, 

Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm. 

Cung thương làu bậc ngũ âm, 

Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương. 

Khúc nhà tay lựa nên chương, 

Một thiên Bạc mệnh lại càng não nhân.

b. Cách nói “làn thu thủy”.”nét xuân sơn” dùng biện pháp tu từ ẩn dụ :

+ “Làn thu thủy”: mắt trong trẻo, sâu thẳm như nước mùa thu.

    + “Nét xuân sơn”: lông mày mượt mà, tươi tắn, thanh thanh như dáng núi mùa xuân.

=>  Gợi ấn tượng về thế giới tâm hồn phong phú, sấu sắc của nhân vật này.

=>  Gợi tính cách sắc sảo, linh hoạt, đa sầu đa cảm.

c. Khi miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều, Nguyễn Du đã dự báo trước cuộc đời và số phận của nàng là đúng.

 Vẻ đẹp và số phận của Thúy Kiều:

* Sắc:

- Vẻ đẹp của Kiều khiến “hoa ghen”, “liễu hờn”, nước phải nghiêng, thành phải đổ. Thi nhân không tả trực tiếp vẻ đẹp mà tả sự đố kị, ghen ghét với vẻ đẹp ấy; tả sự ngưỡng mộ, mê say trước vẻ đẹp ấy. “Nghiêng nước nghiêng thành” là cách nói sáng tạo điển cố để cực tả giai nhân. Rõ ràng, cái đẹp của Kiều có chiều sâu, có sức quyến rũ làm mê mẩn lòng người. Vẻ đẹp ấy như tiềm ẩn phẩm chất bên trong cao quý – tài và tình rất đặc biệt của nàng.

* Tài:

- Trí tuệ thông minh tuyệt đối

- Kiều là người con gái đa tài mà tài nào cũng đạt đến độ hoàn thiện, xuất chúng: đủ cả cầm, kì, thi, họa.

- Đặc biệt, tài đàn của nàng vượt trội hơn cả. Nàng đã soạn riêng một khúc bạc mệnh mà ai nghe cũng não lòng. Khúc nhạc thể hiện tâm hồn,tài năng, trái tim đa sầu đa cảm.

=> Chân dung Thúy Kiều mang tính cách số phận. Ngòi bút Nguyễn Du nhuốm màu định mệnh “hồng nhan bạc mệnh”. Sắc đẹp và tài năng của Kiều nổi trội quá mà thiên nhiên, tạo hóa thì:

                     Lạ gì bỉ sắc tư phong

                     Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen

-> Cuộc đời của nàng sẽ gặp nhiều éo le, đau khổ.

Câu hỏi: Giải thích thành ngữ Nghiêng nước nghiêng thành

Trả lời:

Chỉ sắc đẹp lộng lẫy, phi thường của người phụ nữ có sức làm cho người ta mê đắm.

Ngoài ra, các em cùng Top lời giải tìm hiểu thêm về các thành ngữ, tục ngữ, ca dao hay về cuộc sống nhé!

1. Ăn một bát cháo, chạy ba quãng đồng.
   Chỉ việc không đáng làm, để đạt được việc nhỏ bỏ công sức quá to.
2. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
   Chỉ lòng biết ơn, khi ăn được quả ngọt phải nhớ người trồng trọt, chăm sóc.
3. Ao sâu cá cả.
   Ở ao sâu, biển rộng mới có cá lớn. Ý nói phải mạo hiểm, ra ngoài xã hội mới mong học được cái hay, mới mong gặt hái được thành công lớn.
4. Bệnh từ miệng vào, hoạ từ miệng ra.
   Ý nói vì miệng ăn bậy nên sinh bệnh, vì miệng nói bậy mà mang họa.
5. Biết đâu ma ăn cỗ.
   Chỉ việc làm không ai biết, ai biết được ma ăn cỗ lúc nào.
6. Bụt chùa nhà không thiêng.
   Ý nói cách dùng người, luôn xem thường người tài bên cạnh, tung hô người ở nơi khác.
7. Làm đầy tớ thằng khôn còn hơn làm thầy thằng dại.
   Thà bị sai vặt bởi người khôn biết đâu ta học lỏm được nhiều thứ còn hơn phải đi dạy kẻ khờ, như nước đổ đầu vịt, tốn công hao sức chẳng ích gì.
8. Lo bạc râu, rầu bạc tóc.
   Chỉ những nỗi lo lớn khiến ngoại hình cũng tiều tụy.
9. Cái kim trong bọc lâu cũng có ngày lòi ra.
   Nếu đã làm việc xấu dù che dấu đến đâu ắt có ngày cũng bị phát hiện.
10. Cái nết đánh chết cái đẹp.
    Nói về nhan sắc và đức hạnh, đức hạnh quan trọng hơn nhan sắc.

11. Cá lớn nuốt cá bé.
  Đây là quy luật của tự nhiên, người mạnh hơn sẽ thắng thế.

12. Cha mẹ sinh con, trời sinh tính.
  Thể xác do cha mẹ ban cho nhưng tánh nết cha mẹ không quyết định được.

13. Chín người mười ý.
  Mỗi người mỗi ý, khó mà chiều theo cho đặng, cho đều.

14. Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà.
  Ý nói vấn đề dạy dỗ con cái đừng quá nuông chiều dễ sinh hư.

15. Có thực mới vực được đạo.
  Làm gì thì cũng phải no bụng, phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng mới có thể đạt được thành tích tốt.

16. Dạy khỉ trèo cây.
  Chỉ việc làm thừa thãi.

17. Mèo mù vớ cá rán.
  Chỉ sự may mắn, dù không thấy đường nhưng chú mèo vẫn vồ được đồ ăn ngon.

18. Đói cho sạch, rách cho thơm.
  Dù làm gì thì cũng phải đặt nhân cách lên đầu, dù cho có đói rách cũng không được trộm cắp, làm việc xấu.

19. Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh.
  Dù ít hay nhiều thì con cháu cũng sẽ có nét giống với ông bà, cha mẹ không chỉ ở vẻ bề ngoài mà còn ở tính cách.  

20. Đi đêm lắm có ngày gặp ma.
  Làm việc xấu quá nhiều ắt sẽ có ngày gặp báo ứng.

21. Đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ.
  Đi đường muốn biết điều gì thì hỏi người già nhiều kinh nghiệm, trẻ con không biết nói dối muốn biết chuyện ở nhà thì hỏi trẻ.  

22. Đời cha ăn mặn, đời con khát nước.
  Người cha làm việc quấy, người con phải chịu điều tiếng.

23. Gái có chồng như gông đeo cổ.
  Ý nói số phận lận đận của người phụ nữ, khi lấy chồng thì phải cơm nước, săn sóc, cuộc sống phụ thuộc vào chồng.

24. Giàu vì bạn, sang vì vợ.
  Ý nói bạn bè và vợ ảnh hưởng đến sự thành công của chúng ta.

25. Góp gió thành bão.
  Góp nhặt nhiều cái nhỏ sẽ tạo thành cái lớn.

26. Gươm hai lưỡi, miệng trăm hình.
  Ý nói gươm đao sắc bén cũng không bằng miệng lưỡi nhân gian.

27. Con cháu khôn hơn ông vải.
  Người trẻ tuổi, non nớt lại tỏ vẻ hiểu biết, khôn ngoan hơn người nhiều tuổi.

28. Trứng khôn hơn vịt.
  Tương tự như câu trên, trứng chưa nở mà đã đòi khôn hơn vịt đã thành con.

29. Học phải đi đôi với hành.
  Muốn tiến bộ đừng mãi học trong sách mà phải thực hành mới giỏi.

30. Hữu xạ tự nhiên hương.
  Nếu bạn thật sự tài giỏi, đức độ thì mọi người xung quanh sẽ tự nhìn nhận và đánh giá không cần gõ trống khua chiêng.

31. Lưỡi sắc hơn gươm.
  Thanh gươm sắc bén cũng không gây tổn thương bằng những lời nói cay độc.

32. Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ.
  Thể hiện tình nhân ái, sự yêu thương, đoàn kết, biết sẻ chia của một tập thể.

33. Một điều nhịn là chín điều lành.
   Ý nói nhường nhịn tuy thua thiệt một chút nhưng đổi lại mọi chuyện êm ấm, tốt đẹp hơn gấp nhiều lần.

34. Ngựa non háu đá.
  Ý chỉ người trẻ tuổi hung hăng, hiếu thắng, không biết lượng sức mình.

35. Người làm nên của, của không làm nên người.
  Con người ta có thể tự tạo ra vật chất, tiền tài còn tiền tài không thể làm con người tốt lên được.

36. Nhanh hẩu đoảng.
  Chỉ những việc làm gấp gáp, không cẩn thận thường có sai sót.

37. No ba ngày tết, đói ba tháng hè.
  Hãy biết điều tiết chi tiêu để không phải túng thiếu.

38. Nói thì dễ, làm thì khó.
  Nói thì ai cũng nói được nhưng làm thì không phải ai cũng làm được.

39. Ớt nào là ớt chẳng cay, Gái nào là chẳng hay ghen chồng.

  Ý nói sự ghen tuông của người con gái là lẽ thường tình.

40. Phép vua thua lệ làng.
   Phép Vua ở xa có làm hay không cũng không ai biết, còn lệ làng đã ăn sâu vào trong máu, người dân đã quen, không thể không làm.

MỘT HAI NGHIÊNG NƯỚC NGHIÊNG THÀNH (27)

Nghiêng nước nghiêng thành: tức “khuynh thành khuynh quốc” 倾城倾国, hình dung phụ nữ cực kì xinh đẹp.

          Bài Chiêm ngưỡng瞻卬  ở phần Đại nhã 大雅  trong Kinh Thi, châm biếm U Vương 幽王 vì say mê Bao Tự 褒姒 và tin dùng hoạn quan mà khiến đất nước suy sụp. Bài thơ có câu:

Triết phu thành thành

Triết phụ khuynh thành

哲夫成城

哲婦傾城

(Đàn ông thông minh mưu trí thì dựng nên thành trì

Đàn bà thông minh mưu trí thì làm nghiêng đổ thành trì)

          Thời Tây Hán, nhạc quan cung đình Lí Diên Niên 李延年 có bài thơ:

Bắc phương hữu giai nhân

Tuyệt thế nhi độc lập

Nhất cố khuynh nhân thành

Tái cố khuynh nhân quốc

Ninh bất tri khuynh thành dữ khuynh quốc

Giai nhân nan tái đắc

北方有佳人

绝世而独立

一顾倾人城

再顾倾人国

宁不知倾城与倾国

佳人难再得

(Phương bắc có một giai nhân

Dung mạo xinh đẹp tựa hồ trên đời không có người thứ hai

Lần đầu đưa mắt nhìn người giữ thành thì thành thất thủ

Đưa mắt nhìn quân vương lần nữa thì đất nước ngả nghiêng

Tuy biết là nghiêng thành nghiêng nước

Nhưng với giai nhân khó mà có cơ hội gặp lại được)

          Theo Hán thư – Ngoại thích truyện 汉书 - 外戚传, có một lần trong buổi yến tiệc ở cung đình, Lí Diên Niên李延年 khi dâng điệu múa đã hát bài thơ này. Hán Vũ Đế汉武帝nghe qua không ngăn được cảm thán: Trên đời làm gì có người nào đẹp như thế? Chị của Hán Vũ Đế là Bình Dương công chúa 平阳公主 tiến cử em gái của Lí Diên Niên. Hán Vũ Đế cho triệu kiến, quả nhiên nàng cực kì xinh đẹp. Từ đó, em gái của Lí Diên Niên trở thành Lí phu nhân 李夫人sủng ái của Hán Vũ Đế.

Một hai nghiêng nước nghiêng thành

Sắc đành đòi một, tài đành hoạ hai

(“Truyện Kiều” 27 – 28)

Nghiêng nước nghiêng thành X. Khuynh thành: Làm nghiêng thành, chỉ người đàn bà đẹp nhất nước. Lý Diên Niên trong Hán thư nói: Phương Bắc có người đẹp nhất đời mà đứng một mình. Một cười làm nghiêng cái thành người ta, hai cười làm nghiêng nước người ta.

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:

          Lý Diên Niên thi: Bắc phương hữu giai nhân, tuyệt thế nhi độc lập, nhất cố khuynh nhân thành, tái cố khuyên nhân quốc, khởi bất tri khuynh thành dữ khuynh quốc, giai nhân nan tái đắc.

          李延年詩:北方有佳人絕世而獨立一顧傾人城再顧傾人國豈不知傾城與傾國佳人難再得

          (Thơ ngươi Lý Diên Niên: phương Bắc có người đẹp, nhất đời không ai bằng, liếc trông một lần nghiêng thành, trông hai lần nghiêng nước, không phải không biết thành nghiêng nước đổ, nhưng thực khó được người đẹp)

(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960) 

Xét: Câu 27 trong “Truyện Kiều”, Nguyễn Du đã lấy ý từ bài thơ của Lí Diên Niên. “Một hai” là Nguyến Du dịch từ “nhất cố và tái cố”.

Theo “Tư liệu Truyện Kiều  - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm, thì câu 28 là:

Sắc đành TRỌI một tài đành hoạ hai

                                                     (Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)

                                                                 Huỳnh Chương Hưng

                                                                Quy Nhơn 02/01/2020