Mũi là một trong năm giác quan của con người có chức năng cảm nhận mùi. Về cấu tạo giải phẫu, vùng ngửi của mũi nằm ở nóc của mỗi ổ mũi, ngay sau khoảng cách giữa hai mắt. Bình thường, mũi người có chừng 100 triệu tế bào thần kinh để ngửi và khoảng 1.000 gen khác nhau nằm trong các tế bào cảm thụ khứu giác này. Mỗi thụ thể thần kinh chỉ phân tích, tiếp nhận một số mùi nhất định. Tín hiệu điện từ thụ thể khứu giác sẽ được chuyển về não bộ để xác định được mùi hương của sự vật.
Mất khứu giác là tình trạng xảy ra khi bạn mất cảm giác ngửi mùi. Tình trạng này thường gây ra bởi tình trạng ở mũi hoặc chấn thương não (mất khứu giác sau tai nạn), nhưng một số người khi sinh đã không có khứu giác (mất khứu giác bẩm sinh).
Bất kỳ vấn đề nào trong hệ thống khứu giác này - tắc nghẽn hoặc tắc nghẽn trong mũi, viêm niêm mạc, bệnh thần kinh khứu giác hoặc chức năng não bị thay đổi đều ảnh hưởng đến khả năng ngửi và có thể dẫn đến mất khứu giác.
Việc tự phục hồi liên quan đến thời gian vì vậy nếu có các vấn đề về rối loạn khứu giác cần đến gặp bác sĩ để tìm ra nguyên nhân và điều trị phù hợp.
Mất mùi có thể là một phần (hyposemia) hoặc hoàn toàn (anosmia), và có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn, tùy thuộc vào nguyên nhân. Mặc dù mất mùi hiếm khi là triệu chứng của một tình trạng nghiêm trọng, thậm chí mất mùi một phần có thể khiến bạn mất hứng thú với việc ăn uống, điều này có thể dẫn đến giảm cân, suy dinh dưỡng hoặc thậm chí trầm cảm. Mất khứu giác cũng ảnh hưởng đến khả năng thưởng thức. Nếu không có khứu giác, vị giác của chúng ta chỉ có thể phát hiện ra một vài hương vị và điều này có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Tiếng ViệtSửa đổi
Wikipedia có bài viết về:
khứu giác
Cách phát âmSửa đổi
| xiw˧˥ zaːk˧˥ | kʰɨ̰w˩˧ ja̰ːk˩˧ | kʰɨw˧˥ jaːk˧˥ |
| xɨw˩˩ ɟaːk˩˩ | xɨ̰w˩˧ ɟa̰ːk˩˧ |
Danh từSửa đổi
khứu giác
- Một trong năm giác quan có chức năng thâu nhận và phân biệt các mùi. Mũi là cơ quan của khứu giác.
DịchSửa đổi
Tham khảoSửa đổi
- Hồ Ngọc Đức, Dự án Từ điển tiếng Việt miễn phí (chi tiết)
Rối loạn chức năng khứu giác là biểu hiện mất cảm giác mùi, không ngửi được mùi, là triệu chứng của một số bệnh như cảm, viêm xoang, viêm mũi… Rối loạn chức năng khứu giác bao gồm: Mất khứu giác, giảm khứu giác, loạn khứu giác/ảo khứu giác
- Mất khứu giác: (anosmia = loss smell) là tình trạng mất mùi hoàn toàn, người bệnh không thể ngửi được một hoặc nhiều mùi khác nhau. Khi mất khứu giác chỉ xảy ra ở một bên nên thường người bệnh khó có thể tự nhận ra.
- Giảm khứu giác (hyposmia) là tình trạng mất mùi một phần.
- Loạn khứu giác/ảo giác khứu giác (parosmia/phantosmia) là tình trạng mà người bệnh ngửi mùi khác với mùi thực tế hoặc mùi hôi mà người khác không thể ngửi thấy. Thường không do nguyên nhân trực tiếp ở mũi, có liên quan đến các rối loạn tâm thần, thần kinh và nội tiết.
Hầu hết bệnh nhân bị mất khứu giác có nhận thức bình thường về các chất mặn, ngọt, chua và đắng nhưng không phân biệt được vị ngon, điều này phụ thuộc chủ yếu vào khứu giác. Do đó, họ thường phàn nàn về việc mất vị giác do không thưởng thức được đồ ăn.
Rối loạn chức năng khứu giác là triệu chứng đặc trưng khi mắc COVID-19.Các bệnh nhiễm trùng hô hấp do virus khác như cúm có thể gây rối loạn khứu giác hoặc vị giác sau khi nhiễm; Còn ở bệnh nhân COVID-19, các rối loạn này thường xuất hiện trước hoặc cùng lúc với các triệu chứng khác, và thường không kèm các triệu chứng khác ở mũi như nghẹt mũi, chảy mũi. Với những thông tin này, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) đã thêm dấu hiệu rối loạn khứu giác và/hoặc vị giác mới xuất hiện là triệu chứng của nhiễm COVID-19.
Theo một số nghiên cứu, các bài kiểm tra về khứu giác và vị giác có thể giúp phân biệt COVID-19 và cảm lạnh thông thường, các kết quả nghiên cứu cho gợi ý rằng các xét nghiệm này có thể được sử dụng làm xét nghiệm sàng lọc để xác định những bệnh nhân có khả năng mắc COVID-19. Mặc dù không thể thay thế các công cụ chẩn đoán chính thức như PCR, huyết thanh học hoặc CT ngực, nhưng chúng có thể là một giải pháp thay thế khi các xét nghiệm này không có sẵn hoặc khi cần sàng lọc nhanh, đặc biệt là ở cấp độ chăm sóc ban đầu hoặc tại các khoa cấp cứu. Hơn nữa, triệu chứng rối loạn chức năng khứu giác được xem như một chỉ điểm sinh học để chẩn đoán sớm bệnh nhân mắc COVID-19, điều này thực sự có ý nghĩa đối với người bệnh, sớm tự cách ly với người thân và sử dụng các biện pháp bảo hộ khi chưa có các test nhanh COVID-19 hoặc trong thời gian chờ xét nghiệm PCR COVID-19.
Vì sao bệnh nhân COVID-19 bị mất khứu giác?
Theo các nhà khoa học, Covid-19 có khả năng làm tổn thương hệ thống khứu giác (kết nối giữa mũi và não), nơi nhận biết mùi. Hệ thống khứu giác có thể tự hồi phục nhưng quá trình hồi phục này cần thời gian, có thể mất từ 2 tuần - 2 năm.
Điều trị triệu chứng này như thế nào?
Hiện tại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nhưng có những phương pháp hỗ trợ có thể giúp ích cho bệnh nhân lấy lại được khứu giác. Tập luyện khứu giác hàng ngày giúp bệnh nhân mau hồi phục hơn. Tập ngửi (Smell training) 4-5 mùi khác nhau mỗi ngày để giúp kết nối các tế bào khứu giác với não. Rửa mũi (Nasal irrigation) sử dụng các sản phẩm rửa mũi có bán trên thị trường và rửa mũi hàng ngày giúp ngăn ngừa nhiễm trùng vùng mũi và làm sạch mũi. Bệnh nhân có thể sử dụng nước muối sinh lý, tinh dầu,... để kích thích khứu giác.
Trong điều kiện dịch bệnh Covid-19 tại Đà Nẵng đang còn phức tạp, khi chưa thể đi đến bệnh viện để khám bác sĩ chuyên khoa, nếu phát hiện triệu chứng rối loạn chức năng khứu giác rất dễ rơi vào cảm giác thấp thỏm, lo âu nên bạn phải thật bình tĩnh, tự đánh giá các triệu chứng của bản thân và liên hệ để được các bác sĩ tư vấn online.
Tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng có các dịch vụ hỗ trợ mùa dịch: khám bệnh tại nhà, khám bệnh từ xa qua cuộc gọi video, xét nghiệm covid-19, hỗ trợ người bệnh khám, kiểm tra và xét nghiệm sàng lọc Covid-19 khi xuất hiện những triệu chứng nghi ngờ.
Liên hệ 0236 3650 676/ số hotline 0905 246 258 (giờ hành chính) để được tư vấn và đặt lịch khám bệnh
Khoa Tai – Mũi – Họng Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng
Bởi vì hương vị khác biệt phụ thuộc vào mùi thơm để kích thích các thụ cảm thụ thể khứu giác, mùi và vị giác có liên quan đến nhau. Sự rối loạn chức năng của một giác quan thường gây rối loạn cho giác quan kia. Rối loạn mùi và vị khó có thể ảnh hưởng hoặc đe doạ đến tính mạng, vì vậy bệnh lý này thường không được chăm sóc y tế chặt chẽ, mặc dù ảnh hưởng của chúng đến chất lượng cuộc sống có thể rất nghiêm trọng.
Vị giác
Mặc dù cảm giác vị giác bất thường có thể là do rối loạn tâm thần, nhưng nguyên nhân cục bộ nên luôn luôn được tìm kiếm. Sự toàn vẹn dây thần kinh lưỡi hầu và mặt có thể được xác định bằng cách kiểm tra vị giác ở cả hai phía của phần sau của lưỡi bằng đường, muối, giấm (axit) và quinine (đắng).
Khô niêm mạc miệng do nghiện hút thuốc lá nặng, hội chứng Sjögren, xạ trị đầu và cổ, hoặc bong niêm mạc lưỡi có thể làm giảm vị giác và các loại thuốc khác nhau (ví dụ những người có đặc tính kháng cholinergic và vincristine) làm thay đổi khẩu vị. Trong tất cả các trường hợp, các thụ thể vị giác có liên quan mật thiết. Khi bị giới hạn ở một bên của lưỡi (ví dụ như ở liệt mặt Bell Liệt thần kinh mặt ), mất vị giác (mất cảm giác vị giác) hiếm khi được chú ý. Đột ngột mất vị giác có thể là một triệu chứng sớm của bệnh coronavirus 2019 (COVID-19 Nhóm coronavirus và các hội chứng hô hấp cấp tính (MERS và SARS) ), gây ra bởi hội chứng hô hấp cấp nặng coronavirus 2 (SARS-CoV-2).
Khứu giác
Không có khả năng phát hiện mùi nào đó, chẳng hạn như khí ga hoặc khói, có thể nguy hiểm, và một số rối loạn hệ thống và nội sọ nên được loại trừ trước khi bác bỏ các triệu chứng là vô hại. Cho dù bệnh gốc từ não (sự liên quan của nhân đơn độc) có thể gây rối loạn mùi và vị giác là không chắc chắn, bởi vì các biểu hiện thần kinh khác thường được ưu tiên.
Mất ngửi Mất khứu giác (hoàn toàn mất ý thức của mùi) có lẽ là bất thường phổ biến nhất. Cường khứu (tăng nhạy cảm với mùi hôi) thường phản ánh một tính cách nhạy cảm hay thái quá nhưng có thể xuất hiện liên tục với rối loạn động kinh. Dị khứu (cảm giác nhầm lẫn mùi hoặc ngửi mùi không đúng như bình thường) có thể xảy ra khi nhiễm trùng xoang mũi, tổn thương một phần các ống khứu giác hoặc trầm cảm. Một số trường hợp, đi kèm với một hương vị bất thường là kết quả từ vệ sinh răng miệng kém. Động kinh cục bộ có thể gây ảo giác khứu giác ngắn, sinh động, khó chịu. Giảm ngửi (mất mùi một phần) và giảm vị giác (giảm cảm giác vị) có thể theo sau cúm cấp tính, thường là tạm thời. Đột ngột mất mùi cũng có thể là một triệu chứng sớm của COVID-19 COVID-19 Nhóm coronavirus là những virus RNA có vỏ gây ra các bệnh đường hô hấp với mức độ nặng khác nhau từ cảm lạnh thông thường đến viêm phổi gây tử vong. Vô số các coronavirus, được phát hiện lần... đọc thêm .
Con người cảm giác hương vị như thế nào
Để phân biệt hầu hết các hương vị, não cần thông tin về cả mùi và vị. Những cảm giác này được truyền đạt tới các vùng khác nhau của não từ các thụ thể trong mũi và miệng.
Biểu mô khứu giác là một vùng của niêm mạc mũi ở phần trên của hốc mũi. Các thụ cảm mùi trong biểu mô này là các tế bào thần kinh chuyên biệt có mao mạch phát hiện mùi. Các phân tử không khí xâm nhập vào mũi sẽ kích thích sự phát triển của tế bào lông biểu bô khứu, kích hoạt một xung thần kinh được truyền lên qua mảnh sàng và xuyên qua một khớp thần kinh bên trong các ống cảm giác khứu giác thần kinh. Các dây thần kinh khứu giác truyền xung thần kinh cho não, nó diễn giải sự thúc đẩy như một mùi khác biệt. Thông tin cũng được gửi tới phần giữa của thùy thái dương - trung tâm mùi vị, trong đó các ký ức về mùi được giữ lại.
Hàng ngàn nụ vị giác nhỏ xíu che phần lớn bề mặt của lưỡi. Một nụ vị giác có chứa một số loại thụ cảm vị giác. Mỗi loại phát hiện một trong năm vị cơ bản: vị ngọt, mặn, chua, cay, đắng hoặc vị bột ngọt (còn gọi là vị umami, vị của bột ngọt). Những vị giác này có thể được phát hiện trên khắp lưỡi, nhưng một số khu vực nhạy cảm hơn cho mỗi hương vị. Ngọt dễ nhận ra nhất bằng đầu lưỡi, trong khi vị mặn được đánh giá tốt nhất ở mặt trước của lưỡi. Vị chua được thấy rõ nhất dọc theo hai bên lưỡi, và cảm giác đắng được phát hiện ở phần sau một phần ba của lưỡi. Các xung thần kinh từ nụ vị giác được truyền đến não thông qua dây thần kinh mặt và thần kinh lưỡi hầu (dây thần kinh sọ VII và IX).
Bộ não giải thích sự kết hợp của các xung động từ các cơ quan khứu giác và các thụ thể khứu giác cùng với các thông tin cảm quan khác (ví dụ như cấu trúc và nhiệt độ của thức ăn) để tạo ra hương vị khác biệt khi thức ăn vào miệng và nhai. |
|
|