1. Phân luồng học sinh từ sớm.
Hiện tại, học sinh khối 12 đã bước sang học kỳ 2 của năm học 2020 - 2021. Đây cũng là thời điểm nước rút để các em có sự cân nhắc để đưa ra quyết định chọn trường, chọn nghề cho mình thông qua những bộ hồ sơ đăng ký nguyện vọng vào các trường ĐH, CĐ.
Tuy nhiên, để có thể đưa ra một quyết định đúng đắn, phù hợp với bản thân thì không phải em nào cũng làm được. Sợi dây liên kết giữa khả năng của bản thân với nhu cầu xã hội cần phải được định hình rõ. Do đó, công tác định hướng nghề nghiệp cho học sinh giữ vai trò vô cùng quan trọng.
Việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh thể hiện qua khâu định hướng phân luồng từ khi các em mới bắt đầu tuyển sinh vào lớp 10, đó là việc phân ban. Các thầy cô sẽ phân tích, giải đáp, đối thoại để phụ huynh và học sinh hiểu rõ về lựa chọn Phân ban A, B, C hay D cho phù hợp với từng khối lớp và năng lực, sở trường của mỗi em.
Phải có kế hoạch giảng dạy định hướng nghề nghiệp cho cả ba khối lớp, kết hợp các phương pháp hiệu quả như dạy trên lớp, dạy theo chuyên đề, dạy tích hợp trong các môn như GDCD-Lịch sử-Địa lý; Toán- Lý - Hoá, Văn- Sử- Địa, Toán- Lý- Anh; Toán- Hoá-Sinh; Văn- Toán- Ngoại ngữ, hoặc các tổ hợp mới,...
Thông qua các câu lạc bộ của học sinh, GVCN và gia đình hiểu rõ các em có điểm mạnh, điểm yếu, những đam mê, sở thích gì với các ngành nghề. Quan điểm về định hướng nghề nghiệp là nên hiểu "nghề chọn người - người chọn nghề".
2. Cho HS tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế: tham gia nghiên cứu đề tài khoa học; kết hợp với các trường đại học trong và ngoài nước tổ chức mỗi năm/lần một ngày hội hướng nghiệp ngay tại trường; cho HS khối 11,12 đăng ký và đưa đón HS,GV đi tham quan, học thử 1 tiết học tại trường ĐH.
Cụ thể: trong học kỳ 1 vừa qua, trường THPT chuyên Nguyễn Trãi đã liên kết với ĐH VinUni, ĐH Anh quốc tại Việt Nam đưa hơn 200 học sinh khối 11 và 12 đi tham quan, học tập, trải nghiệm thực tế. Học sinh được tận mắt chứng kiến cơ sở vật chất, tham gia hội thảo, nghe các anh chị SV xuất sắc tư vấn kinh nghiệm săn học bổng, nghe lãnh đạo nhà trường chia sẻ thông tin và được học thử 1 tiết học theo chuyên ngành mà các em yêu thích.
3. Định hướng nghề phải dựa trên số liệu chuẩn.
Thứ nhất, các em cần lựa chọn ngành xuất phát từ việc cân nhắc nghề nghiệp theo cá tính, tính cách và giá trị mà mình mong muốn. Vì nghề đi theo mình suốt cuộc đời nếu không phù hợp thì mình sẽ không cảm thấy hạnh phúc khi làm việc và cũng rất khó để thành công, thăng tiến bền vững trong sự nghiệp.
Thứ hai, khi chúng ta lựa chọn trường, hay nghề thì các em cần phải mở rộng diện lựa chọn. Việc đầu tiên là các em nên lựa chọn lĩnh vực chuẩn.
Từ lựa chọn lĩnh vực thì mới loại trừ được những lĩnh vực mà chúng ta thực sự không có năng lực hay không hiểu biết về nó. Trên cơ sở lĩnh vực, tiếp đến chúng ta chọn ngành, sau đó chọn nghề và cuối cùng là chọn trường. Khi chọn trường, cần phải quan tâm đến các yếu tố như: Uy tín của trường, cơ sở vật chất, học phí, điều kiện học tập tốt xem có phù hợp với mức điểm và năng lực không thì lúc đó ta mới lựa chọn. Thị trường công việc sẽ thay đổi rất nhanh, có rất nhiều nghề mất đi và những nghề mới chưa có trong hình dung của chúng ta ra đời. Việc định hướng nghề nghiệp cho các em sẽ không được phép cảm tính, dựa trên quan điểm hoặc nhìn nhận của một cá nhân nào mà phải dựa trên số liệu. Đó là số liệu khách quan về chỉ số thông minh, trí tuệ cảm xúc, năng lực tư duy phản biện, động cơ đạt thành tích cao, khả năng giải quyết những vấn đề phức tạp, thiên hướng nghề nghiệp, xu hướng nhân cách cá nhân. Đó là những số liệu phân tích khoa học về nhu cầu nghề nghiệp của xã hội theo thời gian thực; mô tả yêu cầu vị trí công việc liên quan đến trình độ nhận thức, kỹ năng, thái độ và các năng lực chuyên biệt khác.
Thậm chí cả phân tích về mức thu nhập trung bình tương ứng với từng nghề nghiệp và vị trí việc làm.
Ngay khi bước vào đầu năm học, với học sinh (HS) đầu cấp THPT, lãnh đạo các trường đều cho biết chuẩn bị các kế hoạch hoạt động giáo dục có tính đón đầu.
Ông Phạm Phương Bình, Hiệu phó Trường THPT Nguyễn Hữu Huân (Q.Thủ Đức, TP.HCM), cho biết trường tư vấn cho HS ngay từ năm lớp 10 nhằm định hướng nghề nghiệp, năng lực học tập. Việc chọn ban theo xu hướng xét tuyển của các trường ĐH và qua sự lựa chọn này nhà trường xây dựng kế hoạch giảng dạy theo định hướng các môn nâng cao cho HS. Tư vấn chọn ban được xét trên 3 yếu tố là sở thích nghề nghiệp, việc làm của các em sau này - gắn liền với ngành học ở trường ĐH - khối xét tuyển; truyền thống và định hướng của gia đình trong việc chọn nghề; năng lực học tập của HS. Việc chọn ban được tư vấn trao đổi kỹ giữa nhà trường, phụ huynh và HS. Kết thúc năm học, HS có thể chuyển ban nếu có nguyện vọng thay đổi.
Theo ông Bình, việc chọn ban từ lớp 10 sẽ giúp các em có thời gian để đầu tư các môn thế mạnh, các môn sở trường, có năng khiếu vì vậy đòi hỏi cần đánh giá đúng khả năng của mình, năng lực và sở thích ngành nghề sẽ chọn trong tương lai.
Còn tại Q.1, phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn của một trường THPT thông tin, nhà trường tổ chức thăm dò định hướng chọn bài thi tổ hợp và khối thi truyền thống của HS lớp 10. Dự kiến, trước mắt trong học kỳ 1, nhà trường tổ chức cho HS học đều các môn sau đó, khi Bộ công bố chính thức phương án thi thực hiện sau năm 2020 thì trường sẽ căn cứ vào lựa chọn của HS để xây dựng thời khóa biểu cho từng môn học cụ thể, phù hợp.
Ông Hà Hữu Thạch, Hiệu trưởng Trường THPT Lê Quý Đôn (Q.3), cũng nói nhà trường họp phụ huynh, thăm dò HS định hướng, mong muốn ngành học, trường học, nghề nghiệp trong tương lai. Từ những lựa chọn sở thích chọn ngành, nhà trường nắm thông tin về khối thi mà thí sinh sẽ thực hiện trong 3 năm tới. Với nền tảng này, các giáo viên bộ môn sẽ đảm bảo kiến thức chuẩn và xây dựng lộ trình kiến thức để bổ sung, nâng cao kiến thức cho HS.
Cũng để đón đầu những thay đổi về phương thức thi tốt nghiệp và xét tuyển ĐH trong thời gian tới, ông Huỳnh Thanh Phú, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Du (Q.10), cho biết nhà trường giới thiệu, hướng dẫn và tư vấn cho phụ huynh, HS định hướng nghề nghiệp căn cứ vào những tiêu chí học lực, sở thích, mong muốn. HS cùng gia đình có thời gian chia sẻ để đưa ra những lựa chọn ban đầu. Trong học kỳ 1, nhà trường sử dụng thời gian này để HS thể hiện khả năng của mình với thời khóa biểu áp dụng cho các môn theo như quy định. Sang đến học kỳ 2, các em đã có thể nhìn nhận rõ bản thân thì nhà trường mới thực hiện kế hoạch giảng dạy sao cho HS đáp ứng những mục tiêu của kỳ thi.
Chào các bạn học sinh THPT, định hướng nghề nghiệp luôn là công việc quan trọng không chỉ với học sinh lớp 12 mà còn quan trọng với học sinh lớp 10, 11 nữa. Bạn càng để tâm tới hướng nghiệp, tới con đường sự nghiệp của mình sớm bao nhiêu, bạn càng có nhiều thời gian và sự tập trung cho mình tốt bấy nhiêu. Càng chuẩn bị sớm thì bạn sẽ dễ dàng đạt được mong muốn của mình hơn.
Định hướng nghề nghiệp cho học sinh trung học phổ thông
Thời đi học, dù học ít học nhiều gì bạn cũng dành thời gian để vui chơi. Ngoài giờ học thì quán game là một địa điểm quen thuộc các bạn nam thường hay lui tới.
Và trên hết, các bạn chưa nghĩ nhiều tới hướng nghiệp, nhiều bạn chưa nghĩ đến việc vào đời, đi làm.
Tuy nhiên, khác với thiên nhiên hoang dã, nơi con non phải chạy từ những phút đầu tiên khi mới chào đời để sống sót, thời trẻ chúng ta cần 12 năm để rèn sách, thêm 4 – 5 học đại học sống trong vòng tay yêu thương của người thân và bạn bè,… là để một ngày có thể bước vào đời, độc lập tự kiếm sống, tự làm chủ tài chính được cho bản thân của mình.
Các bạn rồi sẽ phải tự bước đi trên chính đôi chân của mình. Rồi lỡ có vấp ngã, cũng tự biết đứng dậy mà đi tiếp. Như con báo rượt hụt con mồi thì sẽ không ngồi đó mà than khóc, mà sẽ nghỉ ngơi, tính toán lại mà tiếp tục cất bước. Như con linh dương thấy đồng loại của mình bị báo ăn thịt, thì không phải sợ hãi đến tê liệt, mà vẫn phải tiếp tục chạy, tiếp tục sống bình thường, tiếp tục sinh sản, nuôi dưỡng thế hệ tiếp theo.
Bạn càng ý thức được về sự tự lập trong cuộc sống sớm bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Để có một tương lai thật tốt, ngay từ bây giờ, bạn nên thực hiện việc định hướng nghề nghiệp cho mình ngay.
Nào, bây giờ chúng ta bắt đầu nhé.
Hướng nghiệp cho THPT là gì ?
Hướng nghiệp ở đây là bạn sử dụng một số phương pháp, công cụ hỗ trợ để hiểu mình hơn, để tìm ra mong muốn, sở thích của mình,… kết hợp với xu hướng việc làm để chọn ra công việc, đường hướng sự nghiệp cho mình trong tương lai.
Tại sao nên thực hiện tư vấn định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT từ sớm ?
Ở lứa của mình, lứa 8x 9x, tình trạng sinh viên học trái ngành nghề, không biết mình muốn gì rất rất nhiều. Và trong lứa này, những ai đã lên kế hoạch, xác định trước nghề nghiệp, công ty mình sẽ tham gia ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường đều có một công việc rất tốt sau khi ra trường.
Và vì bạn phải xác định mình muốn gì, thích gì thì mới có thể tập trung nhiều vào thứ đó mà phát triển được.
Theo cuốn “Im lặng: Sức mạnh của người hướng nội” của Susan Cain, mỗi chúng ta sinh ra đều có những đặc điểm tính cách cố định sẽ theo chúng ta đi suốt cuộc đời của mình. Chúng ta thích nghi được trong môi trường mới là do đã thay đổi suy nghĩ hoặc đang kéo dãn mình ra.
Tuy nhiên, người nhạy cảm thì khả năng vẫn sẽ là người nhạy cảm. Chúng ta vẫn có thể luyện tập để kéo dãn tính cách của mình ra. Nhưng sau đó cần thời gian thư giãn để trở lại trạng thái bình thường.
Công việc cũng vậy. Có hai điều mình chắc chắn:
Thứ nhất, không có công việc nào phù hợp hoàn toàn với các bạn. Bạn phải luyện tập thêm rất nhiều kỹ năng để có thể thông thạo công việc của mình.
Thứ hai, nếu bạn chọn công việc quá khác biệt quá với mình (không phù hợp với mình), bạn sẽ phải rất chật vật và khổ sở. Yêu cầu một ông nhà văn đi làm việc kế toán, kiểm kê hành chính giấy tờ thì quả là một điều kinh khủng với ông ấy đấy.
Vì vậy, công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh thpt nên được thực hiện sớm để học sinh có ý thức về tương lai, về công việc của mình sau này.
Định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT từ lớp 10, 11 nên hay không nên ?
Như phương châm của mình đã chia sẻ, càng sớm càng tốt. Các bạn càng có ý thức về việc này, bạn càng hiểu mình bao nhiêu, bạn càng chọn ra được công việc phù hợp với mình bấy nhiêu.
Rất nhiều trường hợp tới cuối lớp 12, khi có yêu cầu chọn trường, chọn ngành thì nhiều bạn mới bắt đầu rục rịch tìm trường, chọn ngành cho mình. Và khoảng thời gian 1, 2 tháng ngắn ngủi mà còn phải lo học hành cũng khó giúp các bạn hiểu được nhiều về mình.
Nhiều người chỉ chọn trường theo xu thế, theo bạn bè, theo lời khuyên của người thân, để rồi khi học được 1 – 2 năm đầu thì mới nhận ra mình không thích hoặc không hợp với ngành mà mình đang học.
Hoặc tệ hơn, có nhiều trường hợp loay hoay cả tuổi thanh xuân vẫn không biết là mình thực sự muốn gì.
Vì nếu chỉ tập trung hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 thì nhiều bạn không kịp xác định xem mình muốn gì và mình thích gì. Vì thế, ý thức về nghề nghiệp, tương lai của mình; chủ động tìm hiểu mình từ sớm là rất quan trọng.
Vấn đề định hướng nghề nghiệp nên thực hiện như thế nào ?
Có rất nhiều cách để hướng nghiệp cho người trẻ, các bạn có thể chọn thực hiện một số cách sau đây:
- Trắc nghiệm tính cách MBTI. (//thptchuyensonla.edu.vn/huong-nghiep/dinh-huong-nghe-nghiep-cung-mbti.html/)
- Trắc nghiệm mật mã Holland. (link)
- 2 phương pháp MBTI và Holland với những câu hỏi hướng nghiệp sẽ giúp các bạn học sinh lớp 10, 11, 12 hiểu rõ về mình hơn, từ đó hỗ trợ cho quá chọn nghề định nghiệp cho mình thêm rõ ràng, chính xác hơn.
- Hỏi những người đi trước trong nghề. (tham gia các Group FB, LinkedIn, các diễn đàn nói về những nghề đó)
- Tham gia các hoạt động xã hội, tương tác với nhiều người để biết được mình mạnh gì, yếu gì, thích gì, ghét gì,….
- Đối với ai đang làm về đề tài hướng nghiệp cho học sinh thpt thì cũng có thể sử dụng những công cụ trên như một phần tư liệu và thông tin để hoàn thành.
Sách hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông
Ngoài những cách trên, bạn có thể thực hiện thêm một cách khác. Đó chính là đọc sách. Sách là một nguồn kiến thức vô tận của những người đi trước sẽ chỉ dẫn, truyền đạt lại những kiến thức cần thiết để bạn giải quyết vấn đề hướng nghiệp cho mình.
- Kiến thức về MBTI hiện đã có rất nhiều trên mạng rồi. Bạn có thể tìm hiểu trên mạng thì có thể tiết kiệm được tiền mua sách.
- Dù của bạn bạn màu gì ? – Which color is your parachute ?: Đây là cuốn sách hướng dẫn tìm việc. Sách sẽ dạy cho bạn cách tổng hợp, kiểm kê kỹ năng của mình để tìm kiếm nghề nghiệp phù hợp. “Tìm việc là công việc bạn phải thực hiện trong suốt những năm tháng đi làm của mình.” “Trong thế kỷ 21 này, kỹ năng tìm việc trở thành một kỹ năng sinh tồn không thể thiếu của một người”.
- Trang Facebook của cô Nguyễn Phi Vân: //www.facebook.com/NguyenPhiVan trên trang Facebook của mình, cô Nguyễn Phi Vân đã chia sẻ những vấn đề, những “căn bệnh” mà người trẻ hay mắc phải và cách khắc phục. Cô cũng đưa ra một loạt danh sách những kỹ năng mà mọi người phải tuân theo để có thể tồn tại và phát triển trong mọi thời đại.
- Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu ? – Rosie Nguyễn: đây là một cuốn sách hay khác cũng nói về đam mê, công việc yêu thích,… Trong cuốn sách, tác giả kể về nhiều câu chuyện về mình, về người. Có nhiều người vì cơm áo gạo tiền, vì lỡ thì, hoặc vì lý do nào đó đã không có được công việc phát huy hết thế mạnh của mình. Dù rằng thế mạnh đó hiện hữu hằng ngày trong cuộc sống của họ…
- Trang Facebook Rosie Nguyễn: ngoài viết sách, trang Facebook của chị này cũng có rất nhiều bài viết đáng giá và thú vị đấy.
Kết
Tuy đã chia sẻ rất nhiều phương pháp hướng nghiệp, mình có đôi điều nhắn nhủ với các bạn trẻ như sau:
- Bạn nên chọn tập trung vào một phương pháp trong 1 lúc mà thôi: hoặc MBTI, hoặc mật mã Holland, tập trung vào quá nhiều thứ sẽ khiến bạn bị rối và dễ bị lạc.
- Hãy là chính mình. Hãy lắng nghe mình. Mọi cuốn sách, mọi công cụ chỉ là hỗ trợ. Chúng chỉ giúp bạn tự hiểu mình hơn, tự nhận ra mình, tự chọn cho mình một hướng đi. Đừng quá phụ thuộc hoặc bám cứng vào chúng.
- Đời vô thường, không có gì là ổn định cả.
Nếu có thắc mắc gì, hãy bình luận bên dưới nhé. Chúc các bạn sớm tìm được con đường nghề nghiệp phù hợp nhất với mình.
Tham khảo thêm các bài viết hướng nghiệp 2020 khác tại đây!
Các bạn cũng có thể tham khảo thêm các bài viết hữu ích khác của chuyện Sơn La tại đây!