Hệ thống nhóm máu Rh là một hệ nhóm máu vô cùng quan trọng ở người bên cạnh hệ ABO. Tuy nhiên không nhiều người hiểu về hệ Rh này cũng như những ý nghĩa đặc biệt của nó trong truyền máu và sản khoa. Vậy hãy cùng MEDLATEC đi tìm hiểu rõ nét hơn về hệ nhóm máu này nhé.
1. Bạn biết gì về hệ nhóm máu Rh ?
Hệ nhóm máu Rh là một trong 35 hệ thống các nhóm máu đã được phát hiện ở người, có vai trò quan trọng cùng với hệ ABO. Hệ Rh có những đặc điểm rất quan trọng, do đó đặc biệt cần phải chú ý.
Hệ Rh có khoảng 50 loại kháng nguyên, trong đó 5 loại kháng nguyên được biết đến nhiều hơn đó là D, C, c, E và e. Trong 5 loại này, kháng nguyên D có vai trò quan trọng nhất và có ý nghĩa y học, do đó việc xác định nhóm Rh của một người được quy ước phụ thuộc vào việc bề mặt hồng cầu người đó có mặt kháng nguyên D hay không.
Hình 1: Hệ thống nhóm máu Rh ở người.
Nhóm máu của hệ Rh được chia thành 2 loại đó là Rh(+) là có kháng nguyên D và Rh(-) không có kháng nguyên D trên bề mặt hồng cầu. Khi kết hợp với hệ ABO sẽ cho ra nhóm máu như chúng ta vẫn thường thấy là A(+), B(+), AB(+), O(-),...
Đa số người Việt Nam đều mang nhóm Rh(+), chỉ có khoảng 0,04 - 0,07% dân số có nhóm Rh(-) và đây được coi là nhóm máu hiếm. Nhóm Rh(-) bình thường sẽ không ảnh hưởng gì đến sức khỏe, tuy nhiên trong một số trường hợp đặc biệt như phụ nữ mang thai, truyền máu,... thì Rh(-) lại là một yếu tố quan trọng cần phải đặc biệt chú ý.
2. Xét nghiệm nhóm máu Rh(-) có nguy hiểm hay không?
xét nghiệm nhóm máu Rh(+) hay Rh(-) có ý nghĩa rất lớn trong sản khoa và các trường hợp truyền máu, hiến máu. Nếu một người có nhóm Rh(-) thì họ chỉ có thể nhận máu từ người Rh(-). Còn người mang nhóm Rh(+) lại có thể nhận máu từ người Rh(+) hoặc Rh(-) đều được.
Trong trường hợp người Rh(-) lần đầu tiên nhận máu từ người Rh(+) có thể sẽ chưa xảy ra tai biến tức thì. Tuy nhiên sau 10 - 15 ngày truyền máu, cơ thể sẽ sinh ra kháng thể anti D, sau 2 - 4 tháng nồng độ kháng thể đạt tối đa. Lúc này nếu tiếp tục truyền máu lần thứ 2 từ người Rh(+) cho người Rh(-) có thể sẽ xảy ra tai biến nguy hiểm.
Hình 2: Tai biến trong truyền máu là vô cùng nguy hiểm.
Tai biến trong truyền máu là một trong những tai biến y khoa nguy hiểm và luôn được yêu cầu phải đặc biệt chú ý. Bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng của bệnh nhân. Do vậy cần thiết phải xét nghiệm nhóm máu, bao gồm cả hệ Rh trước khi truyền máu hay phẫu thuật để tránh những rủi ro có thể xảy ra.
3. Tại sao phụ nữ mang thai bắt buộc phải xét nghiệm nhóm máu Rh?
Việc kiểm tra nhóm máu hệ Rh là vô cùng quan trọng đối với phụ nữ đang mang thai nhằm hạn chế tối đa những tai biến do bất đồng nhóm máu mẹ con. Cụ thể trong những trường hợp sau:
Khi người mẹ có nhóm Rh(+) và thai nhi Rh(-), nếu như bình thường không có chấn thương hay chảy máu thì máu của mẹ sẽ không tiếp xúc với máu của thai. Tuy nhiên trong quá trình sinh đẻ có thể sẽ có sự tiếp xúc và gây ra những phản ứng bất lợi.
Khi người mẹ có nhóm Rh(-) và thai nhi Rh(+), cơ thể người mẹ sẽ phản ứng với máu của thai nhi và coi nó như một kháng nguyên lạ, từ đó mẹ sản sinh ra kháng thể anti D chống lại máu của bé. Ở lần mang thai đầu tiên, lượng kháng thể anti D này còn yếu và chưa đủ để gây ra sự nguy hiểm. Tuy nhiên kể từ lần mang thai sau trở đi của thai phụ, nếu đứa bé tiếp tục có Rh(+) thì sẽ tạo ra sự bất đồng nhóm máu nguy hiểm.
Kháng thể anti D được sinh ra từ lần trước sẽ đi qua nhau thai và xâm nhập vào máu của thai nhi, phá hủy hồng cầu. Lượng hồng cầu bị chết quá lớn dẫn đến việc bào thai bị thiếu máu, có thể gây sảy thai, thai lưu và đe dọa tính mạng của cả mẹ và bé.
Những đứa trẻ bị bất đồng nhóm máu mẹ con nếu như được sinh ra sẽ có nguy cơ bị vàng da, tán huyết. Người mẹ có nhóm Rh(-) sẽ khó khăn và nguy hiểm trong những lần mang thai sau nếu như không có biện pháp can thiệp kịp thời.
Hình 3: Bất đồng nhóm máu có thể khiến trẻ sinh ra bị vàng da tán huyết.
Nếu bạn có nhóm Rh(-) thì cũng đừng quá lo lắng bởi trên thực tế hiện nay có nhiều phụ nữ Rh(-) những vẫn có thể sinh con một cách an toàn, thậm chí sinh nhiều lần. Điều quan trọng đó là phải tuân thủ theo sự tư vấn và khuyến cáo của bác sĩ nhằm loại bỏ những khả năng có thể dẫn đến tai biến. Bác sĩ sẽ có những biện pháp can thiệp phù hợp để đảm bảo cuộc sinh nở của bạn thành công.
Bạn cần khuyên người thân và bạn bè nên đi xét nghiệm nhóm máu để từ đó biết cách chăm sóc bản thân và chú ý trong những trường hợp đặc biệt như truyền máu, hiến máu. Nhóm máu Rh(+) hay Rh(-) mang tính di truyền, do đó các cặp vợ chồng cũng nên đi kiểm tra nhóm máu của mình để đảm bảo con sinh ra được thuận lợi và an toàn.
Xét nghiệm nhóm máu hệ Rh khá đơn giản và nhanh chóng, không hề gây bất cứ đau đớn hay ảnh hưởng sức khỏe gì, vì vậy bạn hoàn toàn có thể yên tâm. Tại bệnh viện Đa khoa MEDLATEC, không chỉ riêng xét nghiệm nhóm máu Rh mà còn thực hiện rất nhiều các xét nghiệm khác từ cơ bản đến chuyên sâu. Quý khách có thể thoải mái lựa chọn gói khám, xét nghiệm phù hợp với bản thân và gia đình.
Hình 4: Mẹ bầu Rh(-) cần phải được sự tư vấn đặc biệt của bác sĩ.
Bệnh viện luôn chú trọng đầu tư vào hệ thống máy móc, phương tiện kỹ thuật hiện đại, tiên tiến, được nhập khẩu nước ngoài, qua đó nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và phục vụ người dân được tốt hơn. Đồng thời không quên rèn luyện, nâng cao tay nghề chuyên môn của các y bác sĩ hướng tới sự hoàn thiện về mọi mặt.
Đặc biệt trong thời điểm dịch Covid-19 đang bùng phát mạnh như hiện nay, dịch vụ lấy mẫu xét nghiệm tại nhà của MEDLATEC càng trở nên cần thiết và an toàn. Quý khách chỉ cần đặt lịch lấy mẫu qua tổng đài 1900 56 56 56 hoặc website: medlatec.vn là đã có thể thực hiện xét nghiệm cho bản thân và gia đình. Qua đó vừa đảm bảo an toàn, tránh lây nhiễm, tiết kiệm thời gian mà vẫn chăm sóc tốt cho sức khỏe của mình.
Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được hỗ trợ kịp thời.
Bất đồng nhóm máu Rh hay yếu tố Rh không tương thích là tình trạng cần được quan tâm chú ý bởi sẽ ảnh hưởng bất lợi đến sức khỏe của cả mẹ lẫn con.
Bất đồng nhóm máu Rh (yếu tố Rh không tương thích) thường không có triệu chứng ở phụ nữ mang thai, nhưng đây là một tình trạng nghiêm trọng đối với thai nhi nếu không được điều trị. Bằng việc tìm hiểu những thông tin thiết yếu xoay quanh bất đồng nhóm máu Rh, mẹ bầu sẽ biết được mình nên làm gì để có được một thai kỳ an toàn.
Yếu tố Rh là gì?
Yếu tố Rh còn được gọi đầy đủ là yếu tố Rhesus. Đây là một loại protein được tìm thấy bên ngoài các tế bào hồng cầu. Protein được di truyền (truyền lại từ cha mẹ của bạn). Nếu bạn có protein, bạn có Rh dương tính. Nếu bạn không thừa hưởng protein, bạn là Rh âm tính. Phần lớn mọi người, khoảng 85%, là Rh-dương tính.
Yếu tố Rh không tương thích (bất đồng nhóm máu Rh) là gì?
Không tương thích yếu tố Rh là tình trạng cơ thể người mẹ và thai nhi có các yếu tố protein Rhesus (Rh) khác nhau. Điều này xảy ra khi người mẹ có yếu tố Rh âm tính (Rh–) nhưng em bé lại sở hữu Rh dương tính (Rh+). Yếu tố Rh là một loại protein đặc hiệu được tìm thấy trên bề mặt các tế bào hồng cầu.
Giống như nhóm máu, bạn sẽ thừa hưởng loại yếu tố Rh từ bố mẹ mình. Điều này cũng lý giải vì sao bất đồng nhóm máu giữa vợ và chồng có thể cần được quan tâm khi mang thai. Bởi vì phát hiện sớm thì mới có thể xử lý tình trạng bất đồng yếu tố Rh giữa mẹ và thai nhi kịp thời.
Ảnh hưởng của yếu tố Rh đến thai kỳ
Biểu tượng dương tính (+) hoặc âm tính (–) được ghi chú phía sau nhóm máu sẽ cho biết yếu tố Rh của bạn, chẳng hạn như nhóm máu AB+, nhóm máu O–.
Nhóm máu Rh (yếu tố Rh) không ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của bạn. Tuy nhiên, vấn đề trên sẽ trở nên quan trọng trong lúc mang thai. Nếu mẹ bầu có Rh– và em bé có Rh+ sẽ dẫn đến tình trạng cơ thể thai phụ sẽ mặc định thai nhi là dị vật cần được loại trừ.
Điều này có nghĩa là nếu các tế bào máu từ thai nhi đi qua dòng máu của cơ thể mẹ trong quá trình mang thai, chuyển dạ và sinh nở thì hệ thống miễn dịch từ mẹ bầu sẽ tạo ra các kháng thể chống lại các tế bào hồng cầu của em bé.
Kháng thể là một phần của hệ thống miễn dịch trong cơ thể, có nhiệm vụ phá hủy những dị vật. Nếu nhóm máu của bạn có yếu tố Rh âm tính, bạn sẽ khá nhạy cảm với các nhóm máu dương tính khi cơ thể tạo ra các kháng thể.
Ngoài ra, cơ thể của mẹ bầu cũng có thể gửi các kháng thể qua nhau thai để tấn công các tế bào hồng cầu của thai nhi. Nhau thai là cơ quan kết nối mẹ bầu và em bé.
Dấu hiệu bất đồng nhóm máu Rh (yếu tố Rh không tương thích)
Các triệu chứng bất đồng nhóm máu Rh (không tương thích Rh) ở thai nhi có thể có diễn biến từ nhẹ đến đe dọa tính mạng. Khi các kháng thể ở người mẹ tấn công các tế bào hồng cầu của con, nhiều nguy cơ bé sẽ mắc bệnh tan máu. Đây là tình trạng nghiêm trọng cần đến sự quan tâm đặc biệt về mặt y khoa.
Nếu tế bào hồng cầu khỏe mạnh bị phá hủy, bilirubin sẽ tích tụ trong máu. Bilirubin là một chất hóa học được tạo ra từ sự phá vỡ các tế bào hồng cầu. Việc có quá nhiều bilirubin trở thành dấu hiệu cho thấy gan, bộ phận chịu trách nhiệm xử lý các tế bào máu cũ, đang gặp vấn đề.
Em bé có thể biểu hiện một hoặc nhiều triệu chứng sau đây nếu nồng độ bilirubin trong cơ thể tăng cao sau khi sinh:
- Vàng da
- Hôn mê
- Giảm trương lực cơ
Những triệu chứng này sẽ giảm dần sau khi trẻ sơ sinh hoàn thành quá trình điều trị cho tình trạng bất đồng nhóm máu Rh (không tương thích yếu tố Rh).
Ai có nguy cơ mắc phải?
Bất kỳ phụ nữ nào có nhóm máu Rh âm tính và mang thai với người sở hữu nhóm máu Rh dương tính hoặc mang tình trạng nhóm máu Rh không xác định đều có nguy cơ bất đồng nhóm máu Rh (không tương thích yếu tố Rh). Tuy nhiên, với tỷ lệ những người có nhóm Rh âm tính thấp như hiện nay, điều này không xảy ra thường xuyên.
Theo Stanford Blood Center, tỷ lệ các nhóm máu bị phá vỡ như sau:
| Nhóm máu | Tỷ lệ bị phá vỡ |
| O+ | 37.4% |
| O- | 6.6% |
| A+ | 35.7% |
| A- | 6.3% |
| B+ | 8.5% |
| B- | 1.5% |
| AB+ | 3.4% |
| AB- | 0.6% |
Cần có thời gian để phát triển kháng thể, nên thai con so (con đầu lòng) thường không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, người có Rh âm (-) có thể đã tạo kháng thể từ lần bỏ thai hoặc bị hư thai trước đó, nên đứa con sau đó có thể bị tình trạng bất đồng nhóm máu.
Một người mẹ có thể tiếp xúc với nhóm máu Rh dương trong các thủ thuật chẩn đoán trước sinh, như chọc ối. Trong xét nghiệm này, bác sĩ sử dụng kim rút dịch ối từ thai để làm xét nghiệm tìm những bất thường.
Chẩn đoán bất đồng nhóm máu Rh (không tương thích yếu tố Rh)
Xét nghiệm máu nhằm xác định tình trạng Rh của bạn có thể sẽ được thực hiện trong lần khám thai đầu tiên.
Nếu kết quả là nhóm máu Rh âm tính (Rh-) thì chồng của bạn cũng có thể nhận được đề nghị kiểm tra yếu tố này. Khi các chỉ số cho thấy chồng bạn mang nhóm máu Rh âm tính thì sẽ không có gì phải lo lắng. Trong trường hợp ngược lại, nếu người bố có nhóm máu Rh dương tính và người mẹ lại mang nhóm máu Rh âm tính (bố Rh- mẹ Rh+), bác sĩ sẽ tìm kiếm các dấu hiệu bất đồng nhóm máu Rh (không tương thích yếu tố Rh) sau đây:
- Xét nghiệm dương tính gián tiếp Coombs là dấu hiệu của không tương thích yếu tố Rh: Xét nghiệm này sử dụng mẫu máu nhằm tìm kiếm sự hiện diện của các kháng thể phá hủy tế bào trong huyết tương ở máu.
- Nồng độ bilirubin trong máu trẻ sơ sinh: Chỉ số nồng độ này cao hơn bình thường là dấu hiệu của bất đồng nhóm máu Rh. Đối với một em bé sinh đủ tháng, nồng độ bilirubin nên dưới 6.0 miligam mỗi decilit trong 24 giờ đầu tiên sau khi chào đời.
- Dấu hiệu phá hủy hồng cầu trong máu trẻ sơ sinh: Đây cũng là một dấu hiệu chỉ ra nguy cơ thấy bất đồng yếu tố Rh. Điều này có thể được xác định bởi hình dạng và cấu trúc của các tế bào hồng cầu thông qua hình thức lấy máu rồi kiểm tra dưới kính hiển vi.
Có thể bạn quan tâm: Xét nghiệm máu sàng lọc di truyền trước khi sinh: Vì sao mẹ bầu cần thực hiện?
Quá trình điều trị sẽ tập trung vào việc ngăn chặn những ảnh hưởng của yếu tố không tương thích. Trong trường hợp nhẹ, em bé có thể được điều trị sau khi sinh bằng cách:
- Truyền máu
- Truyền chất điện giải
- Quang trị liệu.
Quang trị liệu là hình thức dùng đèn huỳnh quang chiếu lên cơ thể em bé để giúp làm giảm lượng bilirubin trong máu.
Các thủ thuật y tế này có thể cần thực hiện lặp đi lặp lại cho đến khi các kháng thể Rh âm tính và lượng bilirubin dư thừa đã được loại bỏ khỏi máu của trẻ sơ sinh, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Nếu bạn mang thai và bác sĩ xác định rằng bạn đã phát triển kháng thể chống lại em bé, thai kỳ của bạn sẽ được theo dõi chặt chẽ. Nếu xét nghiệm cho thấy bạn chưa tạo kháng thể nhóm máu Rh, bạn sẽ được tiêm globulin miễn dịch (RhIg) để phòng ngừa bất đồng nhóm máu. Lịch tiêm sẽ diễn ra vào gần cuối thai kỳ.
Biến chứng có thể gặp phải của tình trạng Rh không tương thích
Trong một vài trường hợp, nếu ảnh hưởng của tình trạng bất đồng yếu tố Rh không được ngăn chặn, các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra bao gồm:
- Các biến chứng thai kỳ sớm như sẩy thai, chửa ngoài tử cung hoặc mẹ buộc phải bỏ thai
- Tổn thương vùng dạ dày khi mang thai
- Chảy máu khi mang thai
- Co giật
- Suy tim
- Thiếu máu
- Vàng da nhân não
- Cơ thể sưng phồng do tích tụ chất lỏng
- Gặp vấn đề với chức năng tinh thần, chuyển động, thính giác và kỹ năng nói.
Bất đồng nhóm máu Rh có thể ngăn chặn được không?
Tình trạng này có thể phòng ngừa được. Nếu bạn đang mang thai và sở hữu yếu tố Rh âm, hãy thông báo cho bác sĩ để có kế hoạch chăm sóc sức khỏe tốt nhất. Trong trường hợp nhóm máu của người bố là Rh dương tính hoặc không rõ, việc thực hiện điều trị dự phòng bằng globulin miễn dịch sẽ ngăn ngừa những ảnh hưởng nghiêm trọng.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.