 Tiết:101+ 102 đọc văn HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT (trích) Lưu Quang Vũ A/ MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Nhận thức: Giúp HS hiểu được bi kịch của Trương Ba khi phải sống nhờ,sống tạm trái với quy luât tự nhiên khiến tâm hồn nhân hậu, thanh cao bị thể xác phàm tục lấn át, tha hóa con người ta không thể sống là mình khi phải mượn thân xác của người khác Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn người lao độnh trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo dung tục để vươn tới khát vọng hoàn thiện nhân cách 2. Kĩ năng- biết phân tích t./p kịch 3.Thái độ- sống đúng với bản thân mình, đúng nhân cách cao đẹp B/ CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH +Giáo viên: SGK, SGV, Tài liệu tham khảo, thiết kế bài dạy +Học sinh: Đọc văn bản, tìm hiểu câu hỏi hướng dẫn học bài trong SGK. Bạn đang xem tài liệu "Giáo án Ngữ văn 12 Tiết 101+ 102 đọc văn Hồn trương ba, da hàng thịt (trích) Lưu Quang Vũ", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên Tiết:101+ 102 đọc văn Hồn trương ba, da hàng thịt (trích) Lưu Quang Vũ A/ Mục tiêu bài học 1. Nhận thức: Giúp HS hiểu được bi kịch của Trương Ba khi phải sống nhờ,sống tạm trái với quy luât tự nhiên khiến tâm hồn nhân hậu, thanh cao bị thể xác phàm tục lấn át, tha hóa ị con người ta không thể sống là mình khi phải mượn thân xác của người khác Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn người lao độnh trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo dung tục để vươn tới khát vọng hoàn thiện nhân cách 2. Kĩ năng- biết phân tích t./p kịch 3.Thái độ- sống đúng với bản thân mình, đúng nhân cách cao đẹp B/ Chuẩn bị của giáo viên và học sinh +Giáo viên: SGK, SGV, Tài liệu tham khảo, thiết kế bài dạy +Học sinh: Đọc văn bản, tìm hiểu câu hỏi hướng dẫn học bài trong SGK. C/ phương pháp dạy học: Kết hợp đàm thoại, phát vấn và diễn giảng d/ Tiến trình tổ chức hoạt động dạy và học ổn định lớp Kiểm tra bài cũ : 5’ 3. Nội dung bài mới TG HĐ của GIáo VIÊN học sinh Nội dung cần đạt 5’ 5’ 15’ 15’ T2 5’ 10’ 15’ 5’ 5’ Hướng dẫn tìm hiểu tiểu dẫn GV gọi HS khái quát các ý cơ bản về tác giả đã được chuẩn bị ở nhà. HS trả lời, HS khác nhận xét GV chốt lại ý chính GV: Đặc sắc trong sáng tác của tác giả: Tái dựng tình huống, kết hợp tính muôn thuở và tính thời sự, tính kịch và chất thơ. Ngôn ngữ nghệ thuật trau chuốt gợi cảm có chiếu sâu. Xung đột kịch xoay quanh xung đột trong cách sống và trong quan niệm sống. GV phát vấn học sinh để ôn lại kiến thức về thể loại kịch GV tóm tắt truyện dân gian và phân tích sự sáng tạo của t/ giả Gọi HS nêu vị trí đoạn trích GV giới thiệu về quá trình vận động kịch: Gồm 4 giai đoạn Thắt nútà Phát triển à Cao trào à mở nút. Cho h/s đọc phân vai đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt GV khái quát nội dung các đoạn còn lại hướng HS tìm hiểu ý nghĩa đoạn trích GV có thể sơ lược cảnh trươc đoạn trích bằng sơ đồ Đoạn trích có thể được chia làm mấy phần? nội dung của từng phần đó? HS trả lời, GV nhận xét. Hướng dẫn phân tích t/p theo hệ thống câu hỏi SGK GV chia nhóm cho Hs thảo luận câu hỏi 1 SGK với các gợi ý: Nhóm 1:Tìm hiểu cuộc đối thoại giữa hồn TB và xác hàng thịt qua cách xưng hô, cử chỉ, vị thế và giọng điệu? Nhóm 2: Hàm ý mà tác giả muốn gởi gắm qua cuộc đối thoại. (ý nghĩa ẩn dụ) HS thảo luận trong 3’ và trình bày GV nhận xét, chốt lại ý chính và nhấn mạnh vấn đề Nhóm 3 : thảo luận trả lời câu hỏi 2 SGK Tính cách Trương Ba thay đổi như thế nào ? Phân tích các đối thoại với người thân để thấy những dằn vặt, đau khổ trong tâm trạng của TB? Nguyên nhân nào đã khiến cho người thân và cả TB rơi vào bất ổn và đau khổ? TBa đã đi đến quyết định gì? vì sao? Nhóm 4: thảo luận trả lời câu hỏi 3 SGK Trong cuộc đối thoại này ĐT khuyên TBa điều gì, tháI độ TBa ra sao? Nhận xét quan niệm về ý nghĩa sự sống của TBa và ĐT? Thái độ của Trương Ba khi Đế Thích cho ông tiếp tục sống trong thân thể người khác?( Cu Tị) Màn đối thoại đó toát lên ý nghĩa gì? GV có thể liên hệ đến khát vọng làm người lương thiện của Chí Phèo. Hướng dẫn tìm hiểu đoạn kết Cảm nhận của em sau khi đọc đoạn kết?( qua lời nói của TBa và lời đối thoại của hai đứa trẻ ) Chốt lại vấn đề Em có nhận xét gì về xung đột kịch và ngôn ngữ nhân vật? I/ Tiểu dẫn: 1. Tác giả - Lưu Quang Vũ – nhà viết kịch xuất sắc của nước ta sau năm 1975. - Quê gốc ở Đà nẵng , sinh tại phú thọ trong một gia đình trí thức. -Từng gia nhập quân ngũ và làm nhiều nghề để kiếm sống. - Là một tài năng đa dạng, làm thơ, sáng tác văn xuôi, vẽ tranh và soạn kịch - Từ năm 1978 làm biên tập viên tập chí sân khâú và bắt đầu sáng tác kịch nói. - Tác phẩm chính: Lời nói dối cuối cùng, Chết cho điều chưa có, Hồn Trương Ba da hàng thịt - Kịch của ông phản ánh nhiều vấn đề nóng bỏng có tính chất thực sự của đời sống à đóng góp thiết thực vào công cuộc đổi mới đất nước. - Qua đời trong một tai nạn giao thông vào ngày 29-8-1988 2. Tác phẩm: - Thể loại: Kịch - Nội dung: Có hư cấu độc đáo dựa vào cốt truyện dân gian, nhưng có nhiều sáng tạo, đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lý và nhân văn sâu sắc. 3. Đoạn trích: a. Vị trí: Trích từ cảnh 7 và đoạn kết ( thuộc phần cao trào và mở nút trong quá trình vận động kịch) b. ý nghĩa: Đoạn trích bộc lộ sâu sắc những mâu thuẫn, xung đột từ bên trong của con người,đồng thời thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm. II/ Đọc – hiểu: 1.Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt: a. Tâm trạng Trương Ba được thể hện qua: Hồn Trương Ba Xác hàng thịt Cử chỉ Ôm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, thân thể, bịt tai lại à tâm trạng uất ức, tức giận bất lực Lắc đầu àTỏ vẻ thương hại Xưng hô Mày – ta à Khinh bỉ, xem thường Ông – tôi àNgang hàng thách thức Giọng điệu Giận giữ khinh bỉ, đồng thời thắm thía tuyệt vọng Khi ngạo nghễ thách thức, khi thì thầm ranh mãnh, an ủi Vị thế Bị động kháng cự yếu ớt, đuối lí, tuyệt vọngà chấp nhận trở lại xác hàng thịt Chủ động, đặt nhiều câu hỏi phản biệnà trở thành kẻ thắng thế buộc hồn TB quy phục mình à Cao trào của kịch càng được đẩy lên cao b. Qua đoạn đối thoại, t/g muốn gửi gắm : + Thể xác có tính độc lập tương đối, có tiếng nói, có khả năng tác động vào linh hồnà lấn át, tàn phá những gì trong sạch đẹp đẽ ,cao quý trong con người . + Linh hồn phải đấu tranh với những đòi hỏi không chính đáng của thể xác à để hoàn thiện nhân cách. 2. Đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và gia đình: - Trong đoạn đối thoại đó tính cách Trương Ba đã có sự thay đổi à trở nên thô vụng hơn: làm gãy cây, gẫy diều à trở nên xa lạ hơn với người thân: +Vợ : Nhận thấy sự thay đổi của chồng, đau khổ trước cảnh chồng chung, định nhường chồng. + Con dâu: Thông cảm và xót thương, thấu hiểu nhưng vẫn đau lòng nhận thấy bố ngày một đổi khác. + Cháu gái: không muốn gần gũi vì tính tình của Trương Ba đã thay đổi. - Trước sự đổi thay đó hồn Trương Ba có nhận ra những gì mình đã, đang và sẽ làm khiến người thân sẽ đau khổ hơn lúc ông chết à Nguyên nhân khiến người thân và chính Trương Ba rơi vào bất ổn và phải chịu đau khổ là do nghịch cảnh mà TB đã lâm vào à Ông cảm thấy không thể sống như vậy được nữa, không thể khuất phục trước thể xác là tự đánh mất mình. à Cao trào của kịch đã lên đến đỉnh điểm 3. Cuộc đối thoại của TB và Đế Thích: Đế Thích Trương Ba - Khuyên TBa chấp nhận cảnh sống tạm bợ bởi thế giới vốn không toàn vẹn à Cái nhìn hời hợt về cuộc sống con người - Có ý định cho TBa nhập vào Cu Tị – Một em bé hàng xóm vừa chết,bạn thân của đứa cháu gái . à TBa sẽ có “cả cuộc đời trước mặt” - Không thể chấp nhận cảnh sống “ bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được” mà muốn được “là tôi toàn vẹn” - Kiên quyết từ chối không chấp nhận cuộc sống giả tạo, trái tự nhiên mà theo ông “khổ hơn là cái chết” - Xin cho bé Tị được sống à ý thức về sự hợp nhất giữa linh hồn và thể xác. ố Màn đối thoại toát lên khát vọng sống đẹp, khát vọng tự giải phóng cho tâm hồn thanh cao của con người à khát vọng tự hoàn thiện nhân cách 4. Đoạn kết: - Thể hiện rõ nhất quan niệm sống của Trương Ba: chấp nhận chết để linh hồn được trong sạch, để tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu .Đồng thời thể hiện tư tưởng nhân văn cao cả của tác phẩm. - Đoạn kết: Đầy chất thơ bởi hình ảnh của sự sống ,sự bất tử của linh hồn và sắc xanh của thiên nhiên nhiên àcuộc sống lại tuần hoàn theo quy luật của muôn đờià thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện , cái Đẹp ** Nghệ thuật: - Xung đột kịch à sự lôi cuốn hấp dẫn - Ngôn ngữ nhân vật có sự biến hóa linh hoạt à góp phần làm nổi bật tâm trạng nhân vật 3. Củng cố và luyện tập: 4’ Qua đoạn trích , em có suy nghĩ gĩ về mối quan hệ giữa thể xác và linh hồn con người?Em hiểu thế nào là sống đẹp? - Mối quan hệ giữa thể xác và linh hồn con người. Mối quan hệ hữu cơ với nhau. + Linh hồn có cơ sở vật chất là thể xác. + Linh hồn và thể xác là một sự thống nhất trong đó linh hồn giữ vị trí chủ đạo nhưng thể xác cũng có tính độc lập tương đối. - Vì vậy linh hồn phải kiểm soát vì nhu cầu của thể xác -> trong con người phải luôn có sự tương trợ -> Để làm chủ bản thân -> Hoàn thiện nhân cách. Cho HS làm phần luyện tập SGK 4. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài ở nhà: 1’ GV: Chỉ ra hàm ý mà tác giả muốn gửi gắm qua cuộc hội thoại đó? GV: Mâu thuẫn kịch được phát triển ra sao qua cuộc hội thoại giữa hồn Trương Ba và các người thân? GV: Các phản ứng của người thân đã đưa hồn Trương Ba tới quyết định gì? GV: Quyết định đấy có vai trò gì? GV: Mâu thuẫn kịch được giải quyết ra sao qua cuộc hội thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích? GV: Quan điểm về sự sống của Hồn TB và Đế Thích khác nhau như thế nào? GV: Đánh giá về đoạn kết. GV: Tóm tắt chủ đề? GV: Những nét đặc sắc về nghệ thuật? Hoạt động 3. Thực hành Vở kịch của Lưu Quang Vũ là sự kết hợp linh hoạt giữa tính thời sự và các vấn đề muôn thuở. Vậy đâu là tính thời sự, ý nghĩa phê phán của vở kịch? Hoạt động 4. Ứng dụng Đâu là các thông điệp muôn thuở mà tác giả hy vọng được gửi trao, dâng hiến tới cuộc đời? b. Hàm ý của màn đối thoại - Trương Ba đã lấy lại được cuộc đời, nhưng đó là một cuộc đời đáng xấu hổ, khi phải sống trong sự thô tục và bị đồng hóa thành những kẻ thô tục. - Khi con người ta phải sống trong sự thô tục thì tất yếu sẽ bị cái thô tục ngự trị, chiếm ưu thế và hủy hoại sự trong sáng, cao quý này của con người 2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và những người thân a. Nội dung đối thoại
b. Quyết định của Hồn Trương Ba - Tình huống bi kịch khiến cho hồn Trương Ba phải chọn lựa với sự phản kháng mãnh liệt "chẳng còn cách nào khác…, Không cần đến cái đời sống do mày mang lại. Không cần". - Con người phải đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục để hoàn thiện nhân cách của mình. 3. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích a. Nội dung đối thoại
b. Quan niệm về sự sống - Đế Thích: có cái nhìn hời hợt, phiến diện về con người - Trương Ba: cảm nhận sâu sắc về ý nghĩa của cuộc đời: sống thực không phải là điều đơn giản, linh hồn và thể xác phải hòa hợp, không thể có một linh hồn cao thượng trong một thân xác tội lỗi. 4. Màn kết - Trương Ba trả xác cho anh hàng thịt; chấp nhận cái chết để được là chính mình và tâm hồn trong sạch - Hóa thân vào cây cỏ, vạn vật thân yêu để tồn tại mãi mãi bên cạnh những người thân yêu của mình với niềm tin rằng sự sống luôn trôi theo quy luật của vạn vật. - Bi kịch mang giọng điệu lạc quan; Thông điệp về sự chiến thắng của cái thiện, cái đẹp trong cuộc sống hiện thực III. Tổng kết 1. Chủ đề: Từ một câu chuyện cổ dân gian, Lưu Quang Vũ đã đưa ra một quan niệm sống cao đẹp: Phải trung thành với chính mình, phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục để hoàn thiện nhân cách và đạt được các giá trị tinh thần cao quý. 2. Nghệ thuật - Xung đột mang tính kịch tính - Ngôn ngữ đặc trưng cho ngôn ngữ kịch - Sự liên kết tính hiện đại và các giá trị truyền thống - Chất thơ và trữ tình bay bổng. * Ghi nhớ: sách giáo khoa. - Từ một câu chuyện dân gian, LQV cảnh báo hiện tượng: + Con người chỉ theo đuổi những ham muốn vật chất tầm thường, chỉ ham hưởng lạc, sống 1 cuộc đời thô tục, tầm thường. + Với cớ rằng tâm hồn là quý giá, đời sống tinh thần mới đáng coi trọng để bỏ bê nhu cầu nâng cao đời sống vật chất của con người + Tình trạng sống giả dối, không dám, giống mình. Đó là nguy cơ đẩy con người đến chỗ bị tha hóa. Tác phẩm gửi gắm thông điệp của tác giả: Được sống là con người thật đáng quý, nhưng được sống là của mình, được sống trọn vẹn những giá trị bản chất mà mình theo đuổi còn đáng quý hơn. Cuộc đời chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người sống hài hòa tự nhiên giữa thể xác và tâm hồn. Con người luôn phải đấu tranh với nghịch cảnh, với chính mình, chống lại sự thô tục, để hoàn thiện nhân cách và đạt được những mục tiêu mới, những giá trị tinh thần cao quý. |
