>> Hồ Ngọc Hà, Sơn Tùng M-TP được đề cử tranh giải MTV EMA 2014
>> 40 triệu lượt xem MV 'Em của ngày hôm qua' của Sơn Tùng M-TP
“Đạo” hay không “đạo”?
Chắc ai đó sẽ về là ca khúc vừa ra mắt vào cuối tháng 10 và lập tức tạo nên “cơn sốt” trong cộng đồng mạng với hàng loạt lượt nghe, chia sẻ, thậm chí là những bản cover liên tiếp xuất hiện. Tuy nhiên, dân mạng nhanh chóng phát hiện ra rằng ca khúc này “có gì đó” giống với ca khúc Because I miss you của nam ca sĩ Hàn Quốc Jung YongHwa.
Vậy là với việc tìm ra “có gì đó” giống nhau, cái án “đạo nhạc” lập tức được một bộ phận dân mạng đưa ra và gán cho ca sĩ nước nhà.
Theo tìm hiểu của PV Thanh Niên Online từ những nhạc sĩ có uy tín, phần lớn đều cho rằng hai ca khúc Chắc ai đó sẽ về và Because I miss you khác nhau hoàn toàn ở phần lời và giai điệu, chỉ có phần giống nhau ở vòng hòa âm.
Vậy vòng hòa âm là gì? Đây là đơn vị cấu trúc nên một bản nhạc. Tuy nhiên, những người “ngoại đạo” có thể sẽ không biết rằng từ những vòng hòa âm cơ bản vẫn có thể tạo nên rất nhiều bản nhạc khác nhau trên thế giới. Điều đó cũng có nghĩa rằng nhiều bản nhạc có thể cấu tạo chỉ từ một vòng hòa âm.
Liên quan đến vấn đề này, nhạc sĩ trẻ Lê Đức Hùng (tác giả ca khúc Bác làm vườn và con chim sâu, từng được đề cử hạng mục Nghệ sĩ mới của năm và Bài hát của năm tại giải thưởng Cống hiến 2013) đã có những phân tích khá rõ về chuyên môn trong một chia sẻ trên mạng xã hội, nhận được hơn 5.000 lượt like và 1.200 lượt chia sẻ.
Anh cho rằng một bài hát được gọi là "đạo nhạc" khi giai điệu của nó giống 80 - 100% giai điệu của một bài hát khác. Việc vòng hòa âm của hai bài hát giống nhau không phải là căn cứ để nói "đạo nhạc".
“Có rất nhiều bài hát đi vòng hòa âm giống nhau nhưng giai điệu khác nhau vẫn được tính là tác phẩm gốc như thường. Hai bài hát này (Chắc ai đó sẽ về và Because I miss you - NV) đi vòng hòa âm khá giống nhau (mặc dù không giống hoàn toàn) nhưng giai điệu thì hoàn toàn khác nhau. Các nốt nhạc đi rất khác nhau, triển khai giai điệu cũng rất khác nhau… Tóm lại, bài Chắc ai đó sẽ về của Sơn Tùng không đạo nhạc”, nhạc sĩ trẻ Lê Đức Hùng kết luận.
Cũng có kết luận giống như nhạc sĩ Lê Đức Hùng, nhạc sĩ Thái Thịnh chia sẻ với Thanh Niên Online: “Tôi đã nghe qua cả hai ca khúc này và có nhận xét như thế này: Nếu ghi nốt ra thì hai bài này hoàn toàn không giống nhau, nghĩa là hai bài này hoàn toàn khác nhau về giai điệu (melody). Còn về vòng hòa âm được xem là giống nhau ở cả hai bài thì đây là vòng hòa âm rất phổ thông, nếu không gọi là vòng hòa âm “vỡ lòng”, không có gì cao siêu hết. Ai mới học nhạc cũng có thể viết được. Nhiều bài có vòng hòa âm như vậy lắm chứ không riêng hai bài này”.
Tác giả của Để nhớ một thời ta đã yêu cũng khẳng định: “Với người sáng tác, việc đầu tiên là tạo ra giai điệu, sau đó là viết lời và cuối cùng là hòa âm thì khi đó có thể trùng hợp nhau ở vòng hòa âm - tức là những hợp âm mà người đánh đàn dựa theo. Vì vậy, nếu hỏi tôi ca khúc Chắc ai đó sẽ về có phải “đạo nhạc” không thì tôi sẽ trả lời là không vì giai điệu ca khúc này hoàn toàn khác với ca khúc Because I miss you. Khi nào mà phần giai điệu, phần lời giống nhau thì mới có thể nói là đạo”.
Tuy nhiên, cũng có những ý kiến cho rằng dù chưa đủ yếu tố để kết luận là “đạo nhạc” nhưng việc sáng tác dựa trên một bản beat (bản hòa âm) có sẵn sẽ dễ khiến bài hát chịu sự ảnh hưởng nhiều từ tiết tấu đến giai điệu của bài nhạc gốc.
Như nhạc sĩ - ca sĩ Trịnh Thăng Bình cho biết: “Có chăng thì những người khéo léo và có thẩm mỹ âm nhạc tốt sẽ biến đổi nó đi theo một hướng khác khó nhận biết hơn và thậm chí là có khi còn xuất sắc hơn bản gốc nhưng nó vẫn phải chịu sự ảnh hưởng nhất định. Cho nên tốt nhất, một là tự leo lên đàn mà tạo ra giai điệu của riêng mình, còn không thì làm như nước ngoài là họ tự có ê kíp sản xuất beat cho riêng họ để sáng tác luôn cho khỏi va chạm”.
Trở lại với trường hợp của Sơn Tùng M-TP, đây không phải lần đầu chàng ca sĩ trẻ này vấp phải “nghi án đạo nhạc” bởi trước đó, hầu hết các ca khúc của anh như Cơn mưa ngang qua, Em của ngày hôm qua… cũng đều bị mang ra mổ xẻ.
Bản thân Sơn Tùng M-TP cũng từng lên tiếng thừa nhận việc “vay mượn” beat nước ngoài để sáng tác nhạc và cho đó là cách làm phổ biến trong giới sáng tác hiện nay. Tuy nhiên, cách làm này là bình thường hay bất thường thì vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi trong giới chuyên môn. Nhất là khi mới đây, nhóm FB Boiz đã phải trả lại giải thưởng Bài hát của tháng cho chương trình Bài hát Việt sau khi ca khúc Tương tư của nhóm bị phát hiện “vay mượn” beat từ nước ngoài.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung chia sẻ cùng Thanh Niên Online: "Xét nhiều khía cạnh thì khó có thể nói ca khúc Chắc ai đó sẽ về là "đạo nhạc" được vì nó chỉ giống vòng hòa âm với ca khúc nhạc Hàn mà thôi. Tuy nhiên, tôi không đánh giá cao cách làm của Sơn Tùng vì với những người nghệ sĩ thì lòng tự tôn của họ rất cao, họ luôn muốn tôn vinh những sáng tạo của mình, không muốn sản phẩm dựa trên sáng tạo của người khác. Khi còn trong giới underground thì Sơn Tùng có thể dùng beat người khác để sáng tác và giao lưu với bạn bè nhưng khi đã là nghệ sĩ của công chúng thì phải có sự tôn trọng chất xám của người khác và sự tự tôn riêng của bản thân, như vậy mới xứng là nghệ sĩ, nếu không thì mãi chỉ là một cậu bé chơi trò âm nhạc mà thôi".
“Chắc ai đó sẽ… đạo”
Điều đáng nói là trong khi việc kết luận một tác giả, một ca khúc có phải là "đạo nhạc" hay không vốn dĩ thuộc về vấn đề chuyên môn trong âm nhạc nhưng từ việc quan sát cộng đồng mạng trong những ngày qua, có thể thấy rằng không ít người đã vội vàng đưa ra kết luận một cách cảm tính, dựa trên sự yêu - ghét dành cho nghệ sĩ chứ không phải từ những kiến thức về âm nhạc.
Đặc biệt, khi trang fanpage của một nghệ sĩ Hàn (có hơn 6.000 lượt like) bất ngờ “đăng đàn” tố Sơn Tùng M-TP “đạo nhạc” dựa theo tố cáo từ các fan Việt thì bên dưới những dòng chia sẻ này là cuộc tranh cãi nảy lửa giữa một bên chỉ trích Sơn Tùng M-TP, một bên cho rằng chính tâm lý đám đông đã khiến fan Việt đưa ra kết luận vội vã, tự làm xấu chính mình.
Từng có nhiều năm sinh sống và làm việc tại nước ngoài, nhạc sĩ Thái Thịnh cho biết thêm: “Chuyện vòng hòa âm giống nhau thì ngay cả nhạc ngoại quốc cũng có rất nhiều trường hợp tương tự nhưng ở nước ngoài, tôi chưa thấy người ta gọi đó là “đạo nhạc” bao giờ. Cách sáng tác dựa trên beat của người khác thì không chỉ Sơn Tùng mà nhiều nhạc sĩ trẻ Việt Nam và trên thế giới cũng áp dụng. Ở nước ngoài, người ta còn có hẳn những website rất lớn và chuyên nghiệp nhằm bán những bản beat có sẵn, không có gì gọi là vi phạm hết. Có những người sau khi sáng tác giai điệu thì họ biến tấu cho bản hòa âm cũng khác đi. Ở Việt Nam, có thể có nhiều ý kiến trái chiều về việc này nhưng có nhiều ý kiến tôi thấy không được “chuyên môn” cho lắm”.
Có thể thấy từ những nghi án “đạo nhạc” trước đây mà lòng tin của khán giả vào nhạc Việt đã vơi đi ít nhiều. Tuy nhiên, mọi kết luận cần phải dựa trên những yếu tố chuyên môn chứ không thể dựa theo cảm tính. Điều đáng tiếc là trong bối cảnh âm nhạc phát triển, nhạc Việt chịu ảnh hường từ nhiều làn sóng âm nhạc khác nhau, điển hình là K-pop nhưng chúng ta vẫn chưa có những quy định rõ ràng về vấn đề sử dụng beat, về thế nào là "đạo" hay không "đạo nhạc"...
Số phận ca khúc Chắc ai đó sẽ về trong bộ phim Chàng trai năm ấy sẽ ra sao? Ca khúc Chắc ai đó sẽ về được Sơn Tùng M-TP sáng tác cho bộ phim Chàng trai năm ấy (dự kiến ra mắt vào tháng 11.2014) của đạo diễn Quang Huy. Trước những lùm xùm này, số phận của ca khúc này sẽ như thế nào, nhất là khi mới đây, bà Trương Thị Thu Dung, Phó chủ tịch thường trực - đại diện Hiệp hội công nghiệp ghi âm Việt Nam - cho rằng: “Nếu một ca khúc đạo lại được sử dụng thành nhạc phim sẽ làm giảm giá trị của phim. Khi khán giả, truyền thông đã lên tiếng thì phía bên kiểm duyệt phát hành phim cũng phải xem xét kỹ lưỡng, chứ không thể đơn giản thích sử dụng là sử dụng được". Trao đổi với Thanh Niên Online, đạo diễn Quang Huy cho biết anh và ê kíp vẫn quyết định giữ lại ca khúc này trong phim. “Sau khi có những ý kiến trái chiều, chúng tôi đã nghiêm túc xem xét ca khúc này. Với chuyên môn âm nhạc của tôi và những đồng nghiệp có kiến thức về âm nhạc nói chung, chúng tôi nhận thấy bài hát không có vấn đề gì ngoại trừ vòng hợp âm mà vòng hợp âm thì không nói lên điều gì cả. Nhưng chúng tôi không muốn đôi co với dư luận. Chúng tôi không có nghĩa vụ chứng minh bài hát không "đạo nhạc" mà ai đó muốn nói nó "đạo nhạc" thì họ phải chứng minh được là nó "đạo nhạc". Tôi tin rằng Hội đồng duyệt phim quốc gia nếu quan tâm đến vấn đề nhạc phim thì họ sẽ có những chuyên gia có kiến thức để nhận định về việc này”. Về phát ngôn của bà Dung, đạo diễn Quang Huy cho rằng đây là một phát ngôn cảm tính. “Tôi e rằng bà Dung chưa nghe hai bài hát này”, vị đạo diễn này cho biết. |
Thiên Hương
>> 3 ca khúc của Sơn Tùng M-TP ra khỏi Bài hát yêu thích
>> Rút 3 ca khúc của Sơn Tùng M-TP khỏi 'Bài hát yêu thích
>> Bị tố đạo nhạc, FB Boiz trả lại giải thưởng Bài hát Việt
>> Ca khúc ‘Loca’ của Shakira bị tòa tuyên 'đạo nhạc
>> Fan tố thần tượng đạo nhạc
>> Taylor Swift bị nghi đạo nhạc
>> Nghi án" Tây đạo nhạc Ta!
>> Bi-Rain bị tố đạo nhạc
>> Lady Gaga bị cáo buộc đạo nhạc
Chiều 28/11, đại diện Bộ VH-TT&DL cùng với Cục Nghệ thuật biểu diễn, Cục Điện ảnh, Cục bản quyền tác giả và các đơn vị liên quan đã họp để xử lý trường hợp ca khúc “Chắc ai đó sẽ về” của Sơn Tùng M-TP trong phim “Chàng trai năm ấy” dính nghi án đạo nhạc.
Trao đổi với phóng viên VOV.VN, ông Phan Đình Tân, người phát ngôn Bộ VH-TT&DL cho biết: “Chúng tôi phải phân tích cả góc độ pháp lý và chuyên môn để đưa ra phương án xử lý phù hợp nhất. Trên thực tế, 2 ca khúc ‘Chắc ai đó sẽ về’ và ‘Because I mis you’ có sự giống nhau nhất định nhưng không thể khẳng định là đạo vì luật chưa rõ ràng”.
Trước đó, Cục Bản quyền tác giả đã ủy quyền cho Hội nhạc sĩ Việt Nam thành lập Hội đồng thẩm định gồm nhiều nhạc sĩ nổi tiếng như Phó Đức Phương, Đỗ Bảo, Dương Khắc Linh, Trương Ngọc Ninh, Lê Minh Sơn… Hội đồng thẩm định kết luận, Sơn Tùng M-TP đã đạo nhạc khi ca khúc “Chắc ai đó sẽ về” giống tới 60-70% với “Because I miss you”.
Tuy nhiên, trong văn bản Cục NTBD gửi tới Bộ VH-TT&DL ngày 21/11, sau khi kiểm chứng, so sánh và xem xét 2 ca khúc thì lại cho rằng, “Chắc ai đó sẽ về” không vi phạm luật và không có cơ sở để cấm phát hành ca khúc này.
Văn bản ghi rõ: 2 bài hát cùng sử dụng nhịp điệu Slow Rock 6/8 với tốc độ nốt đen bằng 48/giây và giọng hát chủ đạo là Đô trưởng, giai điệu hoàn toàn khác nhau, lời ca không có sự giống nhau về ý nghĩa văn học và ngôn ngữ thể hiện. Về hòa âm, bài hát “Chắc ai đó sẽ về” có ghi ký hiệu hòa âm rõ ràng trên bản nhạc trong khi “Because I miss you” thì không.
Ngoài ra, ông Đào Đăng Hoàn, Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ VH-TT&DL) cũng tiết lộ, phía Hàn Quốc mà cụ thể là công ty FNC Entertainment – công ty chủ quản của ca sĩ Jung Young Hwa, người sáng tác “Because I miss you”, đã gửi văn bản tới Cục NTBD về trường hợp của Sơn Tùng.
“Phía công ty FNC Entertainment và các tác giả đã thẩm định 2 bản thu âm. Trong văn bản gửi tới Cục NTBD, FNC Entertainment đã xác nhận, tuy có sự tương đồng như về quy trình lập trình, giai điệu… nhưng không xem đây là vấn đề ăn cắp bản quyền” – ông Đào Đăng Hoàn cho biết.
Căn cứ vào các dẫn chứng trên, Cục NTBD thấy không có cơ sở để cấm phổ biến bài hát “Chắc ai đó sẽ về” của Sơn Tùng M-TP và đề nghị cấp phép phổ biến bài hát.
Bản nhạc ca khúc "Chắc ai đó sẽ về"
Tuy nhiên, do vẫn chưa thống nhất được ý kiến từ phía các bên liên quan về việc Sơn Tùng M-TP có đạo nhạc hay không nên “Chắc ai đó sẽ về” vẫn phải mất thêm thời gian xem xét trước khi Bộ VH-TT&DL có quyết định chính thức.Ông Phan Đình Tân cho biết thêm: “Kết luận về ca khúc ‘Chắc ai đó sẽ về’ sẽ có trong vài ngày tới. Bộ VH-TT&DL không khuyến khích cũng như không tiếp tay cho những hành động dối trá, trộm cắp. Luật như thế nào thì phải căn cứ theo đó mà xử lý”.
Hiện tại, bộ phim “Chàng trai năm ấy” vẫn tiếp tục bị hoãn chiếu để chờ ý kiến xử lý từ phía Bộ VH-TT&DL. Ngoài ra, cũng do nghi án đạo nhạc, 3 ca khúc của Sơn Tùng M-TP là “Chắc ai đó sẽ về”, “Nắng ấm xa dần” và “Em của ngày hôm qua” đã chính thức bị gỡ khỏi các trang nghe nhạc trực tuyến theo yêu cầu của công ty quản lý của Sơn Tùng là Văn Production./.